ΠΟΛΙΤΕΣ ΖΩΓΡΑΦΟΙ: Τέσσαρες ιέρειες

ΓΕΥΣΩ ΠΑΠΑΔΑΚΗ - ΕΛΜΑΤΖΙΟΓΛΟΥ, ΕΛΛΗ ΜΕΛΗ, ΕΛΕΝΗ ΤΑΠΤΑ, ΝΕΛΛΗ ΓΑΒΡΟΓΛΟΥ
(Τέσσαρες ὁμογενεῖς εἰκαστικὲς ἱέρειες τοῦ "κλεινοῦ" ἄστεως)

ὑπὸ

Γέροντος Χαλκηδόνος Ἀθανασίου
Ἐπιτίμου μέλους τῆς Ἑταιρείας Ἑλλήνων Λογοτεχνῶν

Γευσώ Παπαδάκη, Ονειρικό, 2007, ακρυλικό σε καμβά, 20χ80 εκ.

Ὁ γράφων, συνεχίζων τὴν ἔρευνά του ἐπὶ τῶν Πολιτῶν Ζωγράφων καὶ Ἁγιογράφων τοῦ 19ου καὶ 20οῦ αἰώνα, εἶχε τὸ εὐτύχημα νὰ γνωρίσει τελευταίως κάπως καλύτερα τὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο τεσσάρων καλλιτέχνιδων τῆς Πόλης, οἱ ὁποῖες διαβιοῦν σήμερον στὴν Ἀθήνα: τῆς Γεύσως Παπαδάκη-Ἐλματζίογλου, τῆς Ἕλλης Μέλη, τῆς Ἑλένης Ταπτᾶ καὶ τῆς Νέλλης Γαβρόγλου.
Τεσσάρων τουτέστιν ζωγράφων, οἱ ὁποῖες μποροῦν, κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον, νὰ θεωρηθοῦν ὡς "καταξιωμένες" στὴ γείτονα καὶ τιμοῦν τὴν Πόλη μας καὶ στὸ ἐξωτερικό.
Ἔχων δὲ ὑπ’ ὄψιν νὰ ἀσχοληθεῖ εὐρύτερα μὲ τὸ ἔργο τους στὸ ἐγγὺς μέλλον, θεώρησε καλὸν εἰσαγωγικῶς νὰ καταγράψει κάποιες διαπιστώσεις του πάνω στὴ ζωὴ καὶ τὸ ἔργο αὐτῶν καὶ δή:
1- Ὅτι οἱ ἐν λόγω κυρίες ἀνήκουν στὴ νεότερη γενιὰ τῆς ὁποίας ἐκπρόσωποι δὲν ὑπάρχουν πλέον δυστυχῶς στὴ Βασιλεύουσα. Οἱ τελευταῖοι δὲ ἦσαν ὁ Ε. (Ἄρχης) Κόβας καὶ ὁ Β. Ἡγουμενίδης (Igum).
2- Ἔχουν γεννηθεῖ στὴν Πόλη καὶ ζοῦν σήμερα στὴν Ἀθήνα, μὲ μακροχρόνιες ἢ μὴ παραμονὲς –τουλάχιστον μερικὲς- στὸ ἐξωτερικό.
3- Σπούδασαν συστηματικὰ ἢ εὐρύτερα ζωγραφικὴ ἢ ἄλλες ἐπιστῆμες.
4- Ἔργα τους βρίσκονται σὲ δημόσιες καὶ ἰδιωτικὲς συλλογὲς στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικό.
5- Ἔχουν ἐκθέσει ἀτομικὰ καὶ ὁμαδικὰ στὴν Ἑλλάδα καὶ τὸ ἐξωτερικό. Σημαντικοὶ δὲ κριτικοὶ ἔγραψαν γιὰ τὸ ἔργο τους.
6- Οἱ τεχνικὲς ποὺ χρησιμοποιοῦν εἶναι λάδια, ἀκουαρέλλες, μικτὲς τοιαῦτες, κολλάζ, ἀκρυλικά, κάρβουνο, κιμωλία, σινικὴ μελάνη, σχέδια μὲ μολύβι πάνω σὲ καμβᾶ, μουσαμᾶ, ξύλο καὶ χαρτί.
7- Τὸ καὶ σπουδαιότερο: Τεχνοτροπικὰ ἀπεκόπησαν ἀπὸ τὴν ὁμογενειακὴ ζωγραφικὴ τῆς Πόλης καὶ ἐστράφησαν κατὰ τὸ μᾶλλον ἢ ἧττον, ὅπως καὶ Τοῦρκοι συνάδελφοί τους, πρὸς σύγχρονα καλλιτεχνικὰ ρεύματα, συμβάλλοντας ἔτσι στὴ διαχρονικὴ "ἐξέλιξη" τῆς πολίτικης -"ἐν ἐξορίᾳ" αὐτὴ τὴ φορὰ- ζωγραφικῆς, πρᾶγμα τὸ ὁποῖο ὀφείλεται εἰς ποικίλα αἴτια, ὅπως τοὺς χώρους ποὺ ζοῦν, ἐπισκέπτονται καὶ δουλεύουν, τοὺς δασκάλους κοντὰ στοὺς ὁποίους μαθήτευσαν, τὸ τελείως νέον πνεῦμα τῆς ἐποχῆς μας, τὴν ἰδιοσυγκρασία τους κ.ἄ. Ὡς ἐκ τούτου δέ, διαφέρουν τεχνοτροπικὰ ριζικὰ μεταξύ τους, δηλώνοντας ἕνα προσωπικὸ "ζωγραφικὸ λόγο". Κοινὸ πάντως σχεδὸν στοιχεῖο τους, φαίνεται νἆναι ἡ αἴσθηση καὶ ἔκφραση τῆς μοναξιᾶς.
8- Μερικὲς ἀσχολοῦνται καὶ μὲ τὴ λογοτεχνία (πεζά, ποίηση).

Γευσώ Παπαδάκη, Καλοκαίρι - Φθινόπωρο, 2006, μικτή τεχνική σε καμβά, 50χ70 εκ.

Ἔτσι ἡ Γ. Παπαδάκη μᾶς ξαφνιάζει μ’ ἕνα ἔργο πλούσιο ἀριθμητικά, θεματικά καὶ εὑρεσιακά, τὸ ὁποῖο χωρίζεται σὲ ποικίλες καὶ διαφορετικὲς ἑνότητες, ποὺ τεκμαίρουν, ὅτι ἡ καλλιτέχνις δὲν αὐτοεπαναλαμβάνεται, δὲν εἶναι μονογραμμική, ὅπως κἄποιοι "ἄλλοι", ἀλλὰ διαρκῶς ἀνανεώνεται, πρᾶγμα ἰδιαίτερα σημαντικό. Καὶ τὸ ἔργο αὐτὸ εἶναι πολὺ σοβαρό, μὲ ἀξιώσεις, θἄλεγε κανεὶς "προκλητικό", ποὺ καὶ γι’ αυτὸ προβληματίζει. Εἶναι ἕνα ἔργο "ἀφαιρετικο-παραστατικό", στὸ ὁποῖο τὰ εἰκονιζόμενα (μορφές, "φαντάσματα" σπίτια, δέντρα, ξύλα, πόρτες, παράθυρα, λουλούδια, φροῦτα, λαχανικά, σκεύη κ.ἄ. ἀξεσουάρ, ἰδέες), ἀγωνίζονται κατὰ τρόπον ὥστε, τὰ ρεαλιστικὰ τοιαῦτα νὰ ἐμπλέκονται κάπως "σεισμογραφικὰ" μέσα στὴ δίνη τῆς ἀφαιρετικότητας, τόσον ὑλομορφικὰ καὶ σχεδιαστικά, ὅσον καὶ χρωματικά, καὶ νὰ "μεταμορφώνονται". Εἶναι ἕνα ἔργο σκληρὸ -ὅπως καὶ ἡ μορφή της-, μυστηριῶδες, χθόνιο καὶ ἐνίοτε αὐτὸ τοῦτο "δαιμονικό", καὶ ἐγκόσμια ἀπόκοσμο, ὡς ἐκ τούτου δέ, εἰκονολογικὰ δυσερμήνευτο καὶ πολυανάγνωστο. Ἂς μὴ ξεχνᾶμε τὸ τοῦ G. Jedlicka, ὅτι "ὑπάρχουν τόσοι δρόμοι πρὸς τὸ ἔργο τῆς τέχνης, ὅσα καὶ τὰ ἄτομα ποὺ τὸ ζοῦν". Τοιουτοτρόπως, δὲν εἶναι τυχαία ἡ προτίμησή της στὰ γαιώδη χρώματα, ἀκόμη καὶ στὴν carte-visit της! Ἔτσι φαίνεται σὰν νὰ θέλει νὰ βρίσκεται -ὅπως ὁ Ἀνταῖος-, κοντὰ στὴ μάνα μας τὴ γῆ, γιὰ νὰ ρουφᾶ δύναμη γιὰ τὴν ἐργασία της. Ἔχει συνθέσεις πολύχρωμες καὶ μή, σὰν "μωσαϊκὰ" -ποὺ ἐνίοτε "δακρύζουν"!-, στὶς ὁποῖες ἔντονα προβάλλει ἡ μοναξιὰ ἀπὸ ποικίλα αἴτια, καὶ ἡ διαπλοκὴ τοῦ ἐγὼ καὶ τοῦ σύ, ὑπὸ τὴν ὑποκειμενική, θἄλεγε κανεὶς, "ἐρωτική" της, παράμετρο (G. Şenocak).
Ἡ Ἕλλη Μέλη εἶναι ἡ νεράϊδα τῆς "μαστοροακουαρέλλας". Πολὺ εὐαίσθητη, αἰθέρια, αἰσιόδοξη ἀλλὰ καὶ στοχαστική. Μὲ τὶς ἀραχνοΰφαντες συνθέσεις, συχνὰ ἀφαιρετικοῦ χαρακτήρα καὶ τὰ ὁλοζώντανά της φροῦτα. Μὲ τὶς μελωδικὲς -θἄλεγε κανεὶς θηλυκὲς- καμπύλες της, ποὺ πλάθουν κοσμικὰ κ.ἄ. μορφώματα, τὰ ὁποῖα ἀγκαλιάζονται καὶ ἀλληλοπεριχωροῦνται, σὰν νἆναι αὐτοσχέδια ὅπως κάπως οἱ μαρμαρόκολλες! (Ebru). Μὲ μιὰ σχεδιαστικὴ ἐλευθερία καὶ ἄνεση, καὶ μιὰ φωτεινή, χαρούμενη, τρυφερὴ καὶ ρευστὴ χρωματολογία, στὴν ὁποία συμμετέχουν καὶ τὰ ρινήματα τοῦ φόντου, πράγματα βέβαια ποὺ ὑπαγορεύονται καὶ ἀπὸ τὴν τεχνικὴ τῆς ἀκουαρέλλας, ἡ ὁποία δὲν "συγχωρεῖ" λάθη καὶ ἀπαιτεῖ ἕνα χέρι ἐπιδέξιο, σταθερὸ καὶ ἀποφασιστικό, χάρισμα τοῦ ὥριμου καλλιτέχνη.

Ελένη Ταπτά, Λάδι σε ξύλο με κορνίζα

Ἡ μισογαλλίδα στὸ γένος καὶ φρόνημα Ἑλένη Ταπτᾶ, μᾶς ἐντυπωσιάζει μὲ τὰ λιτά, φίνα, δωρικά, ὀνειρικὰ καὶ "σεληνογραφικά" της τοπία, ἀπὸ τὰ ὁποῖα ἔχει "ἐξορισθεῖ" ὁ ἄνθρωπος, ὅπως στὶς πόλεις τοῦ B. Buffet, ὅμως τόσο "χυμώδη" καὶ ἐκφραστικά, ὅπως τὰ φροῦτα καὶ τὰ λουλούδια της, μὲ κάποια ὑπολείμματα ἀπὸ τὴ φύση -δέντρα, φυτά- ἢ ἴχνη τοῦ ἀνθρώπου -ὑποτυπώδη σπίτια. Τοπία ὅπου τὸ φῶς παίζει ἕνα σημαντικὸ ἀπολλίνειο ρόλο, χωρὶς ὅμως νὰ λείπει καὶ τὸ φαουστικὸ χρωματο-μουγκρητὸ τοῦ βορρᾶ, καὶ τὰ ὁποῖα παλεύουν μεταξύ τους, ὅπου κάποτε ἐπικρατεῖ ἡ νηνεμία καὶ ἄλλοτε ἕνα συγκλονιστικὸ brio, ὅπου μερικὲς φορὲς κυριαρχεῖ ὁ χρωματικὸς ἀσκητισμός, ἐνῶ ἄλλοτε μιὰ γλυκειὰ καὶ διακριτικὴ πολυχρωμία, μιὰ βελούδινη ἁπαλότητα τοῦ χρωστήρα, ἀλλὰ καὶ μιὰ παστώδης καὶ ἐλεύθερη γκάμα.
Τέλος, ἡ Νέλλη Γαβρόγλου κινεῖται πάνω σὲ ἕνα διαφορετικὸ τομέα τῆς παραστατικῆς ζωγραφικῆς. Τὸ ἔργο της παρουσιάζει ποικίλο θεματικὸ ρεπερτόριο ἀπὸ πορτραῖτα, μορφές, πολλὰ γυμνὰ καὶ ἡμίγυμνα, ἐσωτερικά (ἀτελιὲ κ.ἄ.), ἐξωτερικά, πόρτες καὶ παράθυρα ἀπομονωμένα, -τὶς ἐπικοινωνιακὲς αὐτὲς "χωρίστρες" τοῦ ἔσω καὶ τοῦ ἔξω-, νεκρὲς φύσεις (λαχανικὰ, φροῦτα, γυάλινα σκεύη), συνθέσεις μὲ ζῶα, ἀλλὰ καὶ ἐνδιαφέροντα ἀφηρημένα-συμβολικὰ μὲ ὁρισμένα μορφολογικὰ στοιχεῖα, ποὺ ἴσως νὰ παραπέμπουν σὲ φροϋδικὲς ἀναπολήσεις. Τὰ πρόσωπά της εἶναι συχνὰ μονήρη καὶ μελαγχολικὰ-νωχελικὰ καθὼς καὶ οἱ μορφές της, οἱ ὁποῖες μπορεῖ νὰ εἶναι φίνες, ὅπως στὰ γυμνὰ - ἀλλὰ καὶ "ἀτημέλητα σὰν χονδροειδεῖς ἀνατολίτισσες", τὰ δὲ περιγράμματά τους σχεδὸν ἀνύπαρκτα, οὕτως ὥστε νὰ πλέουν ἐλεύθερα καὶ νὰ ὁλοποιοῦνται μέσα στὸ σύνολο τοῦ πίνακα. Ὅσον ἀφορᾶ τέλος τὰ πλούσια, θερμὰ καὶ ἐνίοτε ὁμιχλώδη χρώματά της κατὰ τὴ ἑκάστοτε τεχνική, ἄλλοτε εἶναι ἔντονα καὶ παστώδη, ἄλλοτε δὲ αἰθέρια καὶ ρευστά, ὅμως πάντα μὲ μιὰ ἐλευθερία τοῦ χρωστήρα.
Ὁ γράφων εὐχαριστεῖ τὶς καλλιτέχνιδες καὶ ἀπὸ τὴ θέση αὐτή, γιὰ τὰ στοιχεῖα ποὺ τοὔδωσαν καὶ τὶς εὔχεται κάθε ἐπιτυχία.

Απογευματινή Κωνσταντινουπόλεως, 22.3.2010