Olivier Clément: Η "ΣΥΣΤΟΛΗ" ΤΟΥ ΘΕΟΥ

Στην προοπτική της θεανθρωπότητας και της σωτηρίας μέσα από την αγάπη, προαισθανόμαστε, όπως οι Έλληνες Πατέρες και οι Ρώσοι θρησκευτικοί φιλόσοφοι, ότι η δημιουργία του ανθρώπου -αυτό το αριστούργημα της θεϊκής παντοδυναμίας - περιέχει κατά παράδοξο τρόπο, μια διακινδύνευση για το Θεό. Η παντοδυναμία του Θεού ολοκληρώνεται ξεπερνώντας την αντίληψή μας για την παντοδυναμία - δηλαδή αυτοπεριοριζόμενη, διατρέχοντας τον έσχατο κίνδυνο, που είναι η εμφάνιση μιας άλλης ελευθερίας. Πρέπει, λοιπόν, να αναφερθούμε στην πράξη της Δημιουργίας, χρησιμοποιώντας ταυτόχρονα τους όρους της παντοδυναμίας και του περιορισμού της παντοδυναμίας: από μιά άποψη, η δημιουργία του ανθρώπου είναι μια θεληματική "κένωση" του Θεού. Πολλά ρητά των Πατέρων υπογραμμίζουν ότι ο Θεός μπορεί να κάνει τα πάντα, εκτός απο το να αναγκάσει τον άνθρωπο να τον αγαπήσει. Πρέπει, μάλιστα, να το πούμε πιο συγκεκριμμένα: η ελευθερία δεν είναι κάτι που δημιούργησε ο Θεός (πράγμα που θα απομάκρυνε απλώς το πρόβλημα και θα διπλασίαζε τις επιθέσεις των αθέων), είναι η πραγματικότητα κάποιου, που ο Θεός τον αφήνει να υπάρχει, μια πραγματικότητα που εγγίζει την οριακή έννοια του αρχικού μηδενός. Υποθέτει κάτι σαν "συστολή" του Θεού για να υπάρξει ο άλλος. Ο άλλος, δηλαδή η δυνατότητα αγάπης, αλλά και άρνησης και μίσους. Ο άλλος, δηλαδή μια ατέρμονη δυνατότητα να πληγώνεται ο Θεός, μια παραδοχή ανεπίστροφη της νοσταλγίας και της οδύνης. Ο άλλος, δηλαδή ο σταυρός, τα χέρια για πάντα ανοιχτά, το πλευρό παντοτινά τρυπημένο για να αναβλύσει το νερό του Βαπτίσματος και το αίμα της Ευχαριστίας. Ο ζωοποιός Σταυρός - μοναδική απάντηση στις ενστάσεις του αθεϊσμού για την ελευθερία και το κακό.

Ο Θεός δεν είναι ένα πράγμα, μια πέτρα, μια κούρνια πάνω από τον χρόνο. Ο Θεός δεν είναι ούτε ένα Άτομο στον ουρανό, που το βλέμμα του μας απολιθώνει. Το χωρίς όριο πέλαγος της υπερούσιας πληρότητας ενυπάρχει, στον ίδιο τον Θεό, σε μια μυστηριώδη αμοιβαιότητα. Γι' αυτό ο ζωντανός Θεός είναι πιο μεγάλος απο τις αντιλήψεις μας για την δύναμη, τη γνώση ή την αιωνιότητα. Ή πιο μικρός, σαν τον κόκο σινάπεως, στο μέτρο που οι αντιλήψεις αυτές εκφράζουν τον ανεστραμμένο κόσμο της πτώσης. Ο Θεός είναι ελευθερία, που θέλει την ελευθερία και παραχωρεί την ελευθερία. Η πραγματική του υπερβατικότητα, είναι που μπορεί πραγματικά να αγαπάει. Γιατί ο Θεός είναι "ο Φιλάνθρωπος", όπως το επαναλαμβάνει η βυζαντινή λειτουργία. Η πραγματική του πρόγνωση, είναι που γνωρίζει τον άλλον όπως είναι, δηλαδή η αναμονή του απρόοπτου. Η πραγματική του παντοδυναμία, είναι που αφήνει ν' αναπηδάει μια ελευθερία ικανή να τον αρνείται: η δημιουργία βρίσκεται στη σκιά του Σταυρού. Είναι, τελικά, το ότι βγήκε φανερά από την απάθειά του για να κατέβει στον θάνατο και στην κόλαση που δημιούργησε ο άνθρωπος, άφησε να τον δολοφονήσουν για να προσφέρει στους δολοφόνους την ελευθερία. Να την προσφέρει όχι σαν αντικείμενο, αλλά σαν ζωή, μέσα στην αμοιβαιότητα της αγάπης, στον εσωτερικό φωτισμό αυτής της ελευθερίας από το Άγιο Πνεύμα.

OLIVIER CLEMENT, H ΘΕΟΛΟΓΙΑ META TON ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΘΕΟΥ. Εκδ. Δωδώνη, Αθήναι 1973, σσ. 47-49.

Αφιερωμένο στη μνήμη του Ολιβιέ Κλεμάν (1923 - 15 Ιανουαρίου 2009)

Ο Επιμηθεύς

Δείτε το αφιέρωμα στην Μυριόβιβλο και πολλά για τον Κλεμάν στο γαλλόφωνο Orthodoxie