Όταν στις 14 Ιανουαρίου 2007 παρουσίασα με το Πολύτροπον στη Φιλαρμονική την Ιερατική Ποίηση, με μουσικές ελλήνων συνθετών πάνω σε ποιήματα σύγχρονων ορθοδόξων κληρικών, δεν μπορούσα να φανταστώ τις ωραίες… παρενέργειες του εγχειρήματος. Από το να τραγουδώ στο Μόναχο Ιερατική Ποίηση μέχρι να …διευρύνω (συγχωρέστε μου την βλασφημία) την σκέψη του π. Βασιλείου Θερμού. Στο νέο του βιβλίο «Σύνεσις» και «Παράνοια» - Για την μετάφραση της λατρείας μας, ο π. Βασίλειος ομολογεί ότι ακούγοντας – στην ως άνω εκδήλωση – ψαλλόμενη την ζ’ ωδή από τον Ωφελιμότατο Κανόνα του ποιητού π. Παναγιώτη Καποδίστρια, σκέφθηκε πως ίσως δεν είναι ανέφικτη η μετάφραση και των ποιητικών μερών της λατρείας μας. Δείτε την πολύ ενδιαφέρουσα ανάρτηση στο ιστολόγιο του π. Καποδίστρια.
Ελπίζω κάποια στιγμή να παρουσιάσω ολόκληρο τον Κανόνα του π. Παναγιώτη Καποδίστρια, εξαίρετο δείγμα χρήσης της υμνογραφίας για την παραγωγή σημερινού ποιητικού λόγου.Προσωπικά έχω εκφραστεί: Δεν συμμερίζομαι την υπόθεση της μετάφρασης των λειτουργικών κειμένων (πεζών και ποιητικών). Όμως η σκέψη του π. Βασιλείου Θερμού είναι άκρως ερεθιστική και ουδείς μπορεί να την παραβλέψει.
Ακόμα χαίρομαι που η υπόθεση Ιερατική Ποίηση κερδίζει έδαφος! Η σχετική ανάρτηση «από του έρωτος τα έργα σου βλέπω, και σκιρτώ…» στο ιστολόγιο Ardalion’s weblog είναι εξαιρετική! Κάντε κλικ εδώ
Οι φωτογραφίες του π. Παναγιώτη Καποδίστρια και του π. Βασιλείου Θερμού είναι από την εκδήλωση "Ιερατική Ποίηση" (Πάτρα 2007)
Και μην ξεχνάτε, αγαπητοί φίλοι, την ποιητική προτροπή του π. Βασιλείου Θερμού:
Μην ακούτε εκείνους που ισχυρίζονται πως δεν μετακινούνται πλέον όρη.
Δεύτερη έκπληξη σε μία μέρα. Αυτή την φορά θα παραπέμψω σε κείμενό σου (δεν ξέρω αν το έχεις δημοσιεύσει εδώ):
ΑπάντησηΔιαγραφήΟι «μεταφράσεις» των ποιητών
http://www.alopsis.gr/modules.php?name=News&file=article&sid=232
αλλά και σ' αυτό:
Τέχνη αχειροποίητη, λόγος αμετάφραστος (Στέλιος Ράμφος)
http://www.alopsis.gr/alopsis/metafr6.htm
Συγχώρεσέ με για τις συνεχόμενες παραπομπές, αλλά νιώθω πως θα φλυαρήσω αν πω κάτι παραπάνω απ' αυτά τα κείμενα (και υπάρχουν πολλά ακόμα που δεν παραπέμπω για να μην κουράσω περισσότερο).
Φιλικά
Χρήστος
se eyxaristoyme
ΑπάντησηΔιαγραφήΟΝΤΩΣ! ΤΟ ΑΙΤΗΜΑ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΕΩΣ ΦΛΕΓΟΝ ΣΗΜΕΡΑ ΕΙΠΕΡ ΠΟΤΕ! ΑΛΛΑ ΧΡΕΙΑΖΟΝΤΑΙ ΜΑΛΛΟΝ ΑΡΚΕΤΟΙ ΩΣ ΟΙ ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ ΚΑΙ ΘΕΡΜΟΣ.....ΩΣΤΕ ΝΑ ΜΙΛΗΣΟΥΜΕ ΣΟΒΑΡΑ ΓΙΑ ΤΟΙΑΥΤΗΣ ΣΟΒΑΡΟΤΗΤΟΣ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΑΡΕΜΦΕΡΕΙΣ ΕΡΕΘΙΣΤΙΚΕΣ ΣΚΕΨΕΙΣ. ΟΠΩΣ ΕΙΧΕ ΠΕΙ ΚΑΙ ΑΛΛΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ(ΚΕΚΟΙΜΗΜΕΝΟΣ ΠΛΕΟΝ ΚΑΙ ΜΕΓΑΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟΣ ΤΗΣ ΘΕΟΛΟΓΙΑΣ)"Η ΕΚΚΛΗΣΙΑ ΔΕΝ ΑΚΟΛΟΥΘΕΙ, ΟΥΤΕ ΣΥΝΑΚΟΛΟΥΘΕΙ, ΠΡΟΠΟΡΕΥΕΤΑΙ!!!"
ΑπάντησηΔιαγραφήΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΓΙΑ ΤΗ ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΤΟΥ ΩΣ ΑΝΩ ΣΧΟΛΙΟΥ ΜΟΥ, ΕΠΙΤΡΕΨΤΕ ΜΟΥ ΔΕ ΝΑ ΣΥΜΠΛΗΡΩΣΩ ΟΤΙ ΚΑΙ ΕΓΩ ΣΥΜΦΩΝΩ ΜΑΖΙ ΣΑΣ ΣΤΟ ΟΤΙ ΔΕΝ ΣΥΜΜΜΕΡΙΖΕΣΘΕ ΤΗΝ ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΩΣ ΤΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΩΝ ΚΕΙΜΕΝΩΝ...ΚΑΙ ΕΠΑΥΞΑΝΩ! ΠΟΣΗ ΠΕΖΟΤΗΤΑ ΠΛΕΟΝ ΔΥΝΑΤΑΙ ΝΑ ΑΝΘΕΞΕΙ ΤΟ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΣΩΜΑ!
ΑπάντησηΔιαγραφήκ.Ανδριόπουλε,το ερώτημα της λεγόμενης «λειτουργικής αναγεννήσεως» αρχίζει από λάθος βάση.
ΑπάντησηΔιαγραφήαπό την εμπειρία μου στο εκκλησιαστικό γίγνεσθαι, μπορώ με ασφάλεια να διατυπώσω την διαπίστωση ότι οι νέοι δεν ελκύονται από τις κινήσεις εκσυγχρονισμού ,τύπου β βατικάνειας συνόδου.
αντίθετα ελκύονται από τα παραδοσιακά μέλη,τις μακρές ακολουθίες,τους παραδοσιακούς παπάδες,την ευωδιά από το μελισσοκέρι και το θυμίαμα,απ τον ταπεινο φωτισμό των καντηλιών.
οι ποιητικές μεταφράσεις των λειτουργικών κειμένων είναι καλές για εκδηλώσεις στο Μέγαρο ή στον Παρνασσό όχι όμως για χρήση στις εκκλησιές.
τους λόγους τους επεξηγεί θαυμάσια ο γερων Σωφρονιος ,ο οποιος ήταν απολυτως αντιτιθέμενος σε καθε απόπειρα αλλάγής της λειτουργικής γλώσσας , παρόλο που ο ιδιος ήτο ρωσος!
Εάν από κάπου μπορει να ξεκινησει μια αληθινή αναγέννηση στις εκκλησίες μας αυτό είναι η μπαρόκ εμφάνιση των αρχιερέων μας.
γνωρίζετε πως η αυτοκρατορική μίτρα,ο σακκος και η πατερίτσα είναι στοιχεία παρείσακτα,δάνεια από την παρακμιακή περίοδο των αυτοκρατόρων της Ρωμανίας.
είναι απολύτως απαράδεκτο να μην επιτρεπεται σήμερα σε επισκοπους που το επιθυμούν να λειτουργήσουν δίχως μίτρα και σάκκο!
σχετικό αιτημα εχει απευθυνει ο μητρ.Ναυπάκτου απο το 2005 στη ΔΙΣ,η οποία δεν έχει απαντησει.
νομιζω πως με την απλουστευση της αυτοκρατορικής ενδυμασίας των αρχιερέων θα υπάρξει και άμεσο ποιμαντικό αποτέλεσμα καθώς θα εκλείψει και μιά αιτία (ή εστω πρόφαση) σκανδαλισμού του ποιμνίου. Αλλά και οι ιδιοι οι αρχιερείς θα διευκολυνθούν στην λειτουργική τους συμπεριφορά καθως ολοι μας βλέπουμε πόσο δυσκινητοι καθίστανται ,ειδικά οι ασθενέστεροι εξ αυτών, υπό το βάρος ολων αυτων των περιττών στοιχείων της αρχιερατικής αμφιέσεως.
ελπίζω κάποια στιγμή να τοποθετηθείτε επί του ζητήματος.
Αν μου επιτρέπει ο φίλος misha μια παραπομπή αφού αναφέρθηκε ο γέροντας Σωφρόνιος για το θέμα που συζητούμε:
ΑπάντησηΔιαγραφήΠερί της λειτουργικής γλώσσας
«Οι Έλληνες δια της φιλοσοφίας έφθασαν εις τα υψηλότερα δυνατά όρια αναπτύξεως του ανθρωπίνου πνεύματος και δια της γλώσσης παρουσίασαν την τελειοτέραν δυνατήν μορφήν εκφράσεως του ανθρωπίνου λόγου. Την μορφήν ταύτην της εκφράσεως προσέλαβε και εχρησιμοποίησε κατά πρόνοιαν Θεού εις την Λατρείαν επί δύο χιλιετίας η Εκκλησία του Χριστού.
Η Λειτουργία, ως το κορυφαίον μέσον αναφοράς του ανθρώπου προς τον Θεόν είναι φυσικόν να έχη ως εκφραστικόν όργανον την κατά το δυνατόν τελειωτέραν γλώσσαν.
Η χρήσις του τελειοτέρου υπάρχοντος γλωσσικού οργάνου εις τας λατρευτικάς συνάξεις βοηθεί τους πιστούς να διατηρούν την αίσθησιν του Τελείου και συμβάλλει εις την πληρεστέραν δυνατήν κοινωνίαν μετ' αυτού.
Η επί τοσούτον χρόνον χρησιμοποιηθείσα και καθαγιασθείσα γλώσσα της Θ. Λειτουργίας, ήτις δύναται να χαρακτηρισθή και ως κατηγόρημα της ορθοδόξου λατρείας, είναι αδύνατον να αντικατασταθή άνευ ουσιώδους βλάβης αυτής ταύτης της λατρείας.
Δια τους λόγους τούτους είμεθα κατηγορηματικώς πεπεισμένοι ότι είναι αναγκαία η χρήσις της παραδεδομένης Λειτουργικής γλώσσης εν ταις εκκλησιαστικαίς ακολουθίαις. Ουδόλως υπάρχει ανάγκη αντικαταστάσεως αυτής υπό της γλώσσης της καθ' ημέραν ζωής, πράγμα όπερ αναποφεύκτως θα καταβιβάση το πνευματικόν επίπεδον και θα προξενήση ούτως ανυπολόγιστον ζημίαν. Είναι άτοποι οι ισχυρισμοί περί του δήθεν ακατανόητου δια πολλούς συγχρόνους ανθρώπους της παλαιάς εκκλησιαστικής γλώσσης, μάλιστα δε δι' ανθρώπους εγγραμμάτους και πεπαιδευμένους εισέτι. Δι' αυτούς η εκμάθησις εντελώς μικρού αριθμού λέξεων, αίτινες δεν είναι εν χρήσει εις την καθ' ημέραν ζωήν, είναι υπόθεσις ολίγων ωρών. Πάντες ανεξαιρέτως καταβάλλουν τεραστίας προσπαθείας δια την αφομοίωσιν πολυπλόκων ορολογιών διαφόρων τομέων της επιστημονικής ή της τεχνικής γνώσεως, της πολιτικής, της νομικής και των κοινωνικών επιστημών, γλώσσης φιλοσοφικής ή ποιητικής και τα παρόμοια. Διατί λοιπόν αναγκάζομεν την Εκκλησίαν να απολέση γλώσσαν απαραίτητον δια την έκφρασιν υψίστων μορφών της θεολογίας και των πνευματικών βιωμάτων; Πάντες, όσοι ειλικρινώς επιθυμούν να γίνουν κοινωνοί της αιωνοβίου παραδόσεως του Πνεύματος, ευκόλως θα ανεύρουν την δυνατότητα να εξοικειωθούν μετά του ατιμήτου θησαυρού της ιεράς λειτουργικής γλώσσης, ήτις κατά τρόπον υπέροχον προσιδιάζει εις τα μεγάλα μυστήρια της λατρείας... Εάν κατά την τέλεσιν της Θείας Λειτουργίας εχρησιμοποιούμεν γλώσσαν της καθ' ημέραν ζωής, τότε θα εγέννα αύτη εν τη ψυχή και τω νοΐ των παρευρισκομένων αντιδράσεις κατωτέρου επιπέδου, της φυσικής ημών υπάρξεως...Οι λόγοι της Λειτουργίας και εν γένει των προσευχών δεν είναι μόνον ανθρώπινοι αλλά και άνωθεν δεδομένοι. Η εκκλησιαστική γλώσσα αναφέρεται εις την σφαίραν του Θείου Είναι. Οφείλει αύτη να εκφράζη την Αποκάλυψιν του Πνεύματος και τας εξ αυτής γεννωμένας νοεράς θεωρίας».
(Αρχιμανδρίτου Σωφρονίου, «Οψόμεθα τον Θεόν καθώς εστίν», σελ. 374-376)
Αγαπητέ misha,
ΑπάντησηΔιαγραφήΣ' ευχαριστώ για το σχόλιό σου και επίτρεψέ μου να τοποθετηθώ διεξοδικότερα, αφού το ζήτησες.
Για τη μετάφραση των λειτουργικών κειμένων έχω εκφραστεί πολλάκις. Νομίζω ότι δεν είναι το ζητούμενο. Στο παρόν ιστολόγιο μπορείς να δεις το κείμενό μου ΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΩΝ ΠΟΙΗΤΩΝ, όπου μάλιστα παραπέμπω και στον Γέροντα Σωφρόνιο, που μνημονεύεις.
Το ότι οι νέοι δεν ελκύονται από τέτοιου είδους μεταρρυθμίσεις το θεωρώ σίγουρο. Γι' αυτό άλλωστε και απέτυχε παταγωδώς το "πιλοτικό" πρόγραμμα του μακαριστού Χριστοδούλου, που ήθελε την μετάφραση των αναγνωσμάτων (Αποστόλου, Ευαγγελίου) παράλληλα με το πρωτότυπο.
Όσο για το τι θέλουν οι νέοι είναι ένα θέμα. Οι νέοι συνήθως, ναι, αναζητούν το γνήσιο και αυθεντικό στη λατρεία. Αρκεί να μη γίνεται ιδεολόγημα. Έχουμε και το φαινόμενο του "Γεροντισμού" που στο όνομα της Παράδοσης διαστρέφει τα πάντα.
Ο π. Βασίλειος Θερμός είναι άξιος της προσοχής μας, ακόμα κι αν λέει πράγματα με τα οποία μπορεί να μη συμφωνούμε. Η σκέψη του αξιώνει την ενεργοποίηση της δικής μας σκέψης.
Όσο για την αμφίεση των αρχιερέων... Μέγα θέμα! Πριν την όποια αλλαγή, θα πρέπει να ξαναδούμε με προσοχή το σοφό Τυπικό της Εκκλησίας μας, το οποίο δεν γνωρίζει "πολυαρχιερατικά" συλλείτουργα (τουλάχιστον με την συχνότητα που γίνονται στην Ελλάδα) όπου όλοι οι αρχιερείς φέρουν μίτρες και πατερίτσες, κ.λ.π.
Έχουμε πρόβλημα στη σχέση μας με την λειτουργική παράδοση. Είναι πολλά που χρήζουν επανεξετάσεως.
Χριστός Ανέστη!
Η λειτουργική γλώσσα είναι τεχνητό κατασκεύασμα;δεν είναι η γλώσσα του ανθρώπου της εποχής που γράφονται τα κείμενα;Η ιερή γλώσσα της Κ.Διαθήκης δεν είναι η πεζοδρομιακή της εποχής; Δεν κατακρίθηκε από εθνικούς λογίους η χρήση αυτής της γλώσσας;Όσοι προσεύχονται στη λατρεία με τη εθνική τους γλώσσα έχουν λιγότερες προυποθέσεις να βιώσουν το μυστήριο της πίστεως;Ο π.Σωφρόνιος χρησιμοποιούσε στη λατρεία στη μονή του την ελλ.γλώσσα;Και οι μη γνώστες της ελληνικής τί έκαναν;Κακώς στην ιεραποστολή μεταφράζονται τα λειτουργικά κείμενα στην γλώσσα κάθε λαού;Σήμερα έπαυσε το Άγ.Πνεύμα να εμπνέει και να καθοδηγεί την Εκκλησία;
ΑπάντησηΔιαγραφήΑγαπητέ ανώνυμε 2:00
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ απολύτως με τους προβληματισμούς σου. Πολλές φορές μιλάμε ερήμην της ιστορίας και της θεολογίας, έχοντας προ οφθαλμών μόνο τη δική μας - στενόκαρδη συνήθως - πραγματικότητα.
Επίτρεψέ μου να εισάγω έναν ακόμη προβληματισμό:
Στην Τουρκοκρατία πολλοί λογάδες του Γένους και οι Κολλυβάδες μετέγραψαν "εις κοινήν φράσιν" πάρα πολλά πατερικά συγγράμματα και κείμενα, διότι τότε το κήρυγμα και η ανάγνωση στα μοναστήρια άρχισαν να γίνονται στην καθομιλουμένη, εξαιτίας της αμάθειας που επικρατούσε λόγω συνθηκών. Αυτή την γλωσσική και λειτουργική "επανάσταση" δεν την έχουμε συνειδητοποιήσει αρκούντως. Αυτή η πρακτική επιβίωσε μέχρι τις μέρες μας. Και εκεί που η ροή της λατρείας είναι, ας πούμε, αρχαιοπρεπής, έρχεται το κήρυγμα και μας προσγειώνει στην σημερινή πραγματικότητα.
Πολλά πρέπει να εξετάσουμε με σοβαρότητα και όχι με απολυτότητες.