Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Κάμποσα χρόνια πίσω, στο μακρινό 2008 και στο γνώριμο από τα φοιτητικά χρόνια θέατρο της οδού Κεφαλληνίας. Στη Νέα Σκηνή του Λευτέρη Βογιατζή.
«Η Ήμερη» του Ντοστογιέφσκι. Μια νουβέλα που διασκεύασε ο Λ. Βογιατζής σ’ ένα βαθύ υπαρξιακό μονόλογο για ...υποψιασμένους θεατές. Έπαιζε και σκηνοθετούσε ο ίδιος.
Στην «Ήμερη» (1876), ο Ντοστογιέφσκι αφηγείται την ιστορία ενός ενεχυροδανειστή ο οποίος παντρεύεται μία νεαρή απλοϊκή κοπέλα που συχνάζει στο κατάστημά του. Η ιστορία καταλήγει με την «Ήμερη» να αυτοκτονεί πηδώντας από το παράθυρο, κρατώντας σφιχτά πάνω της ένα εικόνισμα. Ενα κορίτσι που μοιάζει εκπληκτικά με την ήρεμη κι αμόρφωτη Σόνια, το ταίρι του Ρασκόλνικοφ στο «Εγκλημα και Τιμωρία». Εδώ, όμως, πρωταγωνιστής δεν είναι ο αυτόχειρας, αλλά ο ήρωας της ιστορίας που αφηγείται με την ψυχραιμία ενός σημερινού ψυχαναλυτή τα όσα έχουν διαδραματιστεί προηγουμένως.
«Η Ήμερη» του Ντοστογιέφσκι. Μια νουβέλα που διασκεύασε ο Λ. Βογιατζής σ’ ένα βαθύ υπαρξιακό μονόλογο για ...υποψιασμένους θεατές. Έπαιζε και σκηνοθετούσε ο ίδιος.
Στην «Ήμερη» (1876), ο Ντοστογιέφσκι αφηγείται την ιστορία ενός ενεχυροδανειστή ο οποίος παντρεύεται μία νεαρή απλοϊκή κοπέλα που συχνάζει στο κατάστημά του. Η ιστορία καταλήγει με την «Ήμερη» να αυτοκτονεί πηδώντας από το παράθυρο, κρατώντας σφιχτά πάνω της ένα εικόνισμα. Ενα κορίτσι που μοιάζει εκπληκτικά με την ήρεμη κι αμόρφωτη Σόνια, το ταίρι του Ρασκόλνικοφ στο «Εγκλημα και Τιμωρία». Εδώ, όμως, πρωταγωνιστής δεν είναι ο αυτόχειρας, αλλά ο ήρωας της ιστορίας που αφηγείται με την ψυχραιμία ενός σημερινού ψυχαναλυτή τα όσα έχουν διαδραματιστεί προηγουμένως.
Θυμάμαι, όταν άρχιζε η παράσταση, μια βιντεοσκοπημένη δεύτερη «φωνή» - επιτυχημένο για μένα σκηνικό εύρημα - απήγγειλε στίχους από το ψαλτήριο του Δαβίδ. Και οι ψαλμικοί στίχοι επανέρχονταν κατά διαστήματα για να υπομνηματίσουν, ακριβώς, την ανθρώπινη περιπέτεια.
Ο Ντοστογιέφσκι προς τους αναγνώστες του διηγήματος: «Φανταστείτε ένα σύζυγο, και σ’ ένα τραπέζι απάνω να κάθεται η γυναίκα του που αυτοκτόνησε, παν κάτι ώρες, πηδώντας απο το παράθυρο. Είναι ανάστατος, δεν μπορεί να μαζέψει το μυαλό του. Πηγαινοέρχεται από τη μια κάμαρα στην άλλη πασχίζοντας να συλλάβει το τι έγινε, να μαζέψει τις σκέψεις του σ’ ένα σημείο. Χώρια όλα τ’ άλλα, έχουμε να κάνουμε και μ’ έναν αρρωστημένο υποχόνδριο, από εκείνους που μιλάνε μόνοι τους με τον εαυτό τους. Και να τον που μονολογεί, ξετυλίγει την όλη υπόθεση, την ξεδιαλύνει ο ίδιος στον εαυτό του».
Ο λόγος του ήρωα μοιάζει παραληρηματικός μα δεν είναι ασυνάρτητος. Βρίθει όμως αντιφάσεων που κινούνται ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα. Αναλύοντας τις αναμνήσεις του φτάνει στο ζητούμενο: την αλήθεια σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τον ίδιο. Σκέπτομαι πως ο Λευτέρης Βογιατζής αυτοσκηνοθετήθηκε παίζοντας σε τρία-τέσσερα επίπεδα. Συνομίλησε με εικόνες του εαυτού του. Ή πάλι «βγήκε» από τον εαυτό του σ’ ένα είδος "έκστασης", αυτοανάκρισης και αυτοκριτικής.
Το κείμενο αναδεικνύει τον Ντοστογιέφσκι όπως πραγματικά είναι: «Μυστικός, ορθόδοξος και αναρχικός»! Πρόκειται για εκρηκτικό μίγμα που διαλύει συμβατικότητες, στερεότυπα, αυτονόητα και αυθεντίες. «Ζήτω ο ηλεκτρισμός της ανθρώπινης σκέψης»!
Ο Ντοστογιέφσκι προς τους αναγνώστες του διηγήματος: «Φανταστείτε ένα σύζυγο, και σ’ ένα τραπέζι απάνω να κάθεται η γυναίκα του που αυτοκτόνησε, παν κάτι ώρες, πηδώντας απο το παράθυρο. Είναι ανάστατος, δεν μπορεί να μαζέψει το μυαλό του. Πηγαινοέρχεται από τη μια κάμαρα στην άλλη πασχίζοντας να συλλάβει το τι έγινε, να μαζέψει τις σκέψεις του σ’ ένα σημείο. Χώρια όλα τ’ άλλα, έχουμε να κάνουμε και μ’ έναν αρρωστημένο υποχόνδριο, από εκείνους που μιλάνε μόνοι τους με τον εαυτό τους. Και να τον που μονολογεί, ξετυλίγει την όλη υπόθεση, την ξεδιαλύνει ο ίδιος στον εαυτό του».
Ο λόγος του ήρωα μοιάζει παραληρηματικός μα δεν είναι ασυνάρτητος. Βρίθει όμως αντιφάσεων που κινούνται ανάμεσα στη λογική και το συναίσθημα. Αναλύοντας τις αναμνήσεις του φτάνει στο ζητούμενο: την αλήθεια σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τον ίδιο. Σκέπτομαι πως ο Λευτέρης Βογιατζής αυτοσκηνοθετήθηκε παίζοντας σε τρία-τέσσερα επίπεδα. Συνομίλησε με εικόνες του εαυτού του. Ή πάλι «βγήκε» από τον εαυτό του σ’ ένα είδος "έκστασης", αυτοανάκρισης και αυτοκριτικής.
Το κείμενο αναδεικνύει τον Ντοστογιέφσκι όπως πραγματικά είναι: «Μυστικός, ορθόδοξος και αναρχικός»! Πρόκειται για εκρηκτικό μίγμα που διαλύει συμβατικότητες, στερεότυπα, αυτονόητα και αυθεντίες. «Ζήτω ο ηλεκτρισμός της ανθρώπινης σκέψης»!
Σε συνέντευξή του Λευτέρης Βογιατζής είχε πει χαρακτηριστικά: "Τα στοιχεία που μπορεί να ηλεκτρίσουνε τον θεατή είναι στον καθένα προσωπικά. Εγώ απλώς δουλεύω έναν καμβά, πάνω στον οποίο μπορεί να βρει κάτι να τον ηλεκτρίσει. Νιώθω ότι ο άνθρωπος ψάχνει μια ραχοκοκαλιά που να στηρίζει το οικοδόμημα της ύπαρξης, η οποία δείχνει να αναζητείται πιο πολύ από ποτέ. Όλα τα μηνύματα που παίρνω είναι ότι λείπει αυτό το στήριγμα. Τι είναι και γιατί τόσο πολύ ανάγκη; Είναι ψευδαίσθηση; Είναι Θεός; Πολλά πράγματα μπορεί να είναι ο Θεός. Έχουμε αρχίσει να πηγαίνουμε προς περιοχές ευρύτερες. Είναι η πραγματικότητα που αναζητάς; Μια ευεξία που σε τοποθετεί ισορροπημένα στη φύση, στον κόσμο; Αλλά σε ποιο κόσμο, σε ποια φύση; Όλα είναι σχετικά. Τα νοήματα μετατοπίζονται. Όπως στον ήρωα του Ντοστογιέφσκι που προσπαθεί να συλλάβει τι έχει συμβεί. Να αποδεχτεί μια πλευρά του εαυτού του που δεν τη βλέπει. Αδιέξοδα της ύπαρξης. Παρ΄ όλα αυτά υπάρχει ένα κεντρικό σημείο του που μας ενώνει".
Το φινάλε του έργου είναι η πεμπτουσία της ζωής: ''Οι άνθρωποι στη γη, παντέρημοι – αυτή ‘ναι η δυστυχία!.. Λένε πως ο ήλιος δίνει ζωή στην οικουμένη. Ο ήλιος θα βγει, και, κοιτάχτε τον, μήπως κι αυτός δεν είναι νεκρός; Όλα πεθαμένα – παντού νεκροί. Άνθρωποι παντέρημοι κι ολόγυρα σιωπή – να η γη! Άνθρωποι, αγαπάτε αλλήλους ποιος το είπε αυτό; Τίνος είναι αυτή η υποθήκη;"
Το φινάλε του έργου είναι η πεμπτουσία της ζωής: ''Οι άνθρωποι στη γη, παντέρημοι – αυτή ‘ναι η δυστυχία!.. Λένε πως ο ήλιος δίνει ζωή στην οικουμένη. Ο ήλιος θα βγει, και, κοιτάχτε τον, μήπως κι αυτός δεν είναι νεκρός; Όλα πεθαμένα – παντού νεκροί. Άνθρωποι παντέρημοι κι ολόγυρα σιωπή – να η γη! Άνθρωποι, αγαπάτε αλλήλους ποιος το είπε αυτό; Τίνος είναι αυτή η υποθήκη;"
Oι φωτογραφίες είναι από το πρόγραμμα της παράστασης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου