Ο ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΟΥΛΟΥΜΠΗΣ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Την Πέμπτη 24 Οκτωβρίου 2024 απεβίωσε ο σπουδαίος βαρύτονος Ανδρέας Κουλουμπής. 

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1936, αναφέρει το σχετικό δελτίο τύπου της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, αλλά ο έγκριτος μουσικοκριτικός Γιώργος Μονεμβασίτης, με πληροφόρησε ότι ο ίδιος ο Α. Κουλουμπής του είχε πει ότι γεννήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1937. 

Ευτύχησε να έχει μακρά πορεία και σημαντική καριέρα στην εγχώρια και διεθνή λυρική σκηνή.

Ο Ανδρέας Κουλουμπής συνεργάστηκε για σαράντα πέντε σχεδόν χρόνια με την Εθνική Λυρική Σκηνή, ενώ στα μέσα της δεκαετίας του 1990 (1995/96 και 1996/97) διετέλεσε αναπληρωτής Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. 

Ερμήνευσε, με μεγάλη επιτυχία, σε Ελλάδα και εξωτερικό (Ιταλία, Γερμανία, Γιουγκοσλαβία, Βουλγαρία, Πολωνία και ΗΠΑ) όλους σχεδόν τους κύριους ρόλους του ρεπερτορίου του, όπως Παπαγκένο (Ο μαγικός αυλός), Κόμης του Μοντερόνε (Ριγολέττος), Τζόρτζιο Ζερμόν (Τραβιάτα), Μάκβεθ, Φίγκαρο (Οι γάμοι του Φίγκαρο) κ.ά. Συνεργάστηκε, όμως, και ερμήνευσε και έλληνες συνθέτες. 

Ο συνθέτης και αρχιμουσικός Αντίοχος Ευαγγελάτος το 1967 πρότεινε τον Ανδρέα Κουλουμπή για σολίστ της ΕΛΣ, καθώς μέχρι τότε ήταν μέλος της χορωδίας της, στην οποία μπήκε με την υποστήριξη του τότε Γενικού Διευθυντή της ΕΛΣ Κωστή Μπαστιά. Από εκείνη την περίοδο έχουμε την πρώτη δισκογραφική παρουσία του Ανδρέα Κολουμπή. 

Σε ένα δίσκο βινυλίου (LP) του 1966 (εταρεία HIS MASTER'S VOICE), που περιλαμβάνει τον περίφημο «Βαφτιστικό» του Θεόφραστου Σακελλαρίδη, σε μουσική διεύθυνση Ιωσήφ Ριτσιάρδη. Ο Ανδρέας Κουλουμπής τραγουδάει μαζί με τους: Καίτη Καραβουσάνου, Ευάγγελο Γαλανίδη και Κική Κονταξή. 

Στη συνέχεια ο Ανδρέας Κουλουμπής, ερμηνεύει το άσμα "Ο Αγωγιάτης" του Νίκου Χατζηαποστόλου (1884-1941) κατά τη Συναυλία της Χορωδίας του Ι. Ναού Αγίου Γεωργίου Καρύκη Αθηνών στον Ι. Ναό Αγίου Γερμανού της Γενεύης την 30η Μαΐου 1973. Στο πιάνο ο Ελευθέριος Ψωμιάδης (Ερασιτεχνική ηχογράφηση).

   

Τον Μάρτιο του 1974, ο Ανδρέας Κουλουμπής συμμετείχε στην συναυλιακή παρουσίαση αποσπασμάτων της όπερας του Παύλου Καρρέρ "Δέσπω", μαζί με χορογραφημένους Ελληνικούς χορούς του Νίκου Σκαλκώτα, στο Θέατρο Ολύμπια,  

Στην φωτογραφία από το αρχείο της ΕΛΣ, που παραθέτουμε στη συνέχεια, το κέντρο της πρώτης σειράς ο βαρύτονος Ανδρέας Κουλουμπής (Οπλαρχηγός Λάμπρος), η μεσόφωνος Γιολάντα ντι Τάσο (Κώστας, γιός του Λάμπρου), Μαρία Λεοντοπούλου (Δέσπω) και ο τενόρος Δημήτρης Στεφάνου (Μάρκος).

Το 1981 ο Ανδρέας Κουλουμπής συμμετέχει στην Καντάτα για τρεις φωνές, χορωδία και ορχήστρα, με τίτλο «14 πικρές πραγματικότητες» του Μιχάλη Ροζάκη. Μαζί με τον Α. Κουλουμπή η Ελένη Στάμου, η Κρίστη Στασινοπούλου και η χορωδία «Άρης» Λεμεσού. 

Ο Μιχάλης (Μάικ) Ροζάκης (1946 -2009) ήταν έλληνας της Αλεξάνδρειας της Αιγύπτου, βιρτουόζος πιανίστας, συνθέτης, μαέστρος, τραγουδιστής και καθηγητής. Το έργο του αυτό παρουσιάστηκε με την συμμετοχή του Α. Κουλουμπή σε συναυλίες στην Αθήνα και την Κύπρο. Η ηχογράφηση κυκλοφόρησε από την εταιρεία OLYMPIC. 

Το 1984 ο Κουλουμπής συμμετέχει στον δίσκο "Τραγούδια για φωνή και πιάνο", που κυκλοφορεί από την δισκογραφική εταιρεία CONCERT ATHENS. Ερμηνεύει μαζί με την σοπράνο Ιωάννα Καρβελά τραγούδια του Μανώλη Καλομοίρη, σε ποίηση Κωστή Παλαμά, με την σπουδαία Νέλλη Σεμιτέκολο στο πιάνο. Με την Ιωάννα Καρβελά ο Κουλουμπής συναντήθηκε λίγο μετά, την καλλιτεχνική περίοδο 1985-86, στον Ριγολέττο του Βέρντι, της ΕΛΣ. Ο ίδιος ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του Ριγολέττο και η Καρβελά την Μανταλένα (σε β’ διανομή). 

Το 1985 κυκλοφορεί από το Υπουργείο Πολιτισμού, με την υπογραφή της Μελίνας Μερκούρη, η όπερα «Ρέα» του Σπύρου Σαμάρα, σε μουσική διεύθυνση Βύρωνα Φιδετζή, με τη συμμετοχή εκλεκτών μονωδών, και του Ανδρέα Κουλουμπή στο ρόλο του Γουάρχη. 

Το 1991 κυκλοφορεί από τη Lyra το cd με το σπουδαίο έργο του Μανώλη Καλομοίρη "Το Δαχτυλίδι της Μάνας", στο οποίο επίσης συμμετέχει ο Ανδρέας Κουλουμπής. Πρόκειται για επανέκδοση σε cd ενός lp που είχε κυκλοφορήσει το 1983 από την Concert Athens, σε διεύθυνση Γιάννη Δάρα. Από αυτή την παραγωγή παραθέτουμε εδώ την Α' Πράξη του έργου.

         

"Το δαχτυλίδι της μάνας" είχε ανέβει από την Εθνική Λυρική Σκηνή στο θέατρο "Ολύμπια" τον Νοέμβριο του 1973, σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη. Παραθέτουμε στη συνέχεια μια φωτογραφία από εκείνη την παράσταση, Από αριστερά: η υψίφωνος Μαρία Μουτσίου ως Ερωφίλη, ο βαρύτονος Ανδρέας Κουλουμπής ως Σωτήρης, η μεσόφωνος Κική Μορφωνιού ως Μάνα και η Χορωδία της ΕΛΣ. 

Αρχείο ΕΛΣ

Ο Α. Κουλουμπής συμμετείχε και στην δισκογραφική παραγωγή με το έργο «Η Μάρτυς» του Σπύρου Σαμάρα (Lyra 1994), ερμηνεύοντας τον ρόλο του Τριστάνου Πετρόβιτς (Αρχιεργάτη). Πάλι σε μουσική διεύθυνση και επιμέλεια του Βύρωνα Φιδετζή. Παραθέτουμε ένα χαρακτηριστικό δείγμα της τέχνης του Ανδρέα Κουλουμπή από αυτή την όπερα.

   

Το 1998 κυκλοφορεί από τη Lyra το CD με την όπερα "Η Ξανθούλα" του Σπύρου Σαμάρα, πάντα σε διεύθυνση Βύρωνα Φιδετζή, αυτού του αποστόλου της Ελληνικής Μουσικής, με τη συμμετοχή και του Ανδρέα Κουλουμπή. 

Έχουμε και τον Ανδρέα Κουλουμπή ερμηνευτή τραγουδιών του Ιωσήφ Μπενάκη: α) Γαλαξίας (Ανεξάρτητη παραγωγή, 2CD, 2001) β) Ιωσήφ Μπενάκης: Γαλαξίας Νο.3 (Ανεξάρτητη παραγωγή, 2003). 

Ο Α. Κουλουμπής έκλεισε την καριέρα του το 2005, ερμηνεύοντας τον "Θεμιστοκλή" στην όπερα "Μαραθών - Σαλαμίς" του Παύλου Καρρέρ, στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Μια όπερα που έκανε πρεμιέρα στις 9 Φεβρουαρίου 2003 (Παγκόσμια πρώτη), υπό τη διεύθυνση του Βύρωνα Φιδετζή. 

Στην φωτογραφία που ακολουθεί ο Ανδρέας Κουλουμπής (αριστερά), η Μάρθα Αράπη, η Βικτώρια Μαϊφάτοβα (πίσω) και ο Γιάννης Χριστόπουλος. 

Ο Α. Κουλουμπής στη συνείδηση πολλών είναι ο ψάλτης στο «Άξιον εστί» του Μίκη Θεοδωράκη και του Οδυσσέα Ελύτη. Ένα ρόλο που ερμήνευσε από το 1977 και για τριάντα ακόμη χρόνια σε πολλές πόλεις της Ευρώπης, Αμερικής και Αφρικής και εμφανίζεται στις τηλεοράσεις των χωρών αυτών.

Ευτυχώς έχει διασωθεί η ιστορική συναυλία του «Άξιον εστί» στον Λυκαβητό το 1977. Πρόκειται για τηλεοπτικό ντοκουμέντο, πλέον, που έχει ανέβει και στο youtube. Με τους μυθικούς συντελεστές: Λαϊκός τραγουδιστής ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ψάλτης ο Ανδρέας Κουλουμπής και αφηγητής ο Μάνος Κατράκης, με διευθυντή ορχήστρας και χορωδίας τον ίδιο τον Μίκη Θεοδωράκη.

   

Η ερμηνεία του Α. Κουλουμπή αποτυπώθηκε, μάλιστα, σε δύο δίσκους. 

Ο πρώτος περιλαμβάνει ζωντανή ηχογράφηση της παρουσίασης του «Άξιον Εστί» στο Ηρώδειο, στις 17 Σεπτεμβρίου 1988, με τον Γιώργο Νταλάρα και τον Νικήτα Τσακίρογλου στην αφήγηση. Ο δεύτερος περιλαμβάνει επίσης ζωντανή ηχογράφηση από το Ωδείο Ηρώδου Αττικού (21 Μαΐου 2001), όπου παρουσιάστηκε το «Αξιον εστί» με τον Γιάννη Κότσιρα, τον Ανδρέα Κουλουμπή και τον Γιάννη Φέρτη. 

Όμως, ο Ανδρέας Κουλουμπής συνεργάστηκε με τον Μίκη Θεοδωράκη και στην όπερα «Κώστας Καρυωτάκης Οι μεταμορφώσεις του Διονύσου»», όπου ερμήνευσε τον πρωταγωνιστικό ρόλο του ποιητή. Μια όπερα του Θεοδωράκη σε δύο πράξεις, που ανέβηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή (πρώτη παράσταση: Σάββατο 14 Φεβρουαρίου 1987), με σπουδαίους συντελεστές, κάποιοι από τους οποίους δεν υπάρχουν πια: Σκηνοθέτης: Σπύρος Ευαγγελάτος, διεύθυνση ορχήστρας: Λουκάς Καρυτινός, ερμηνευτές: Ανδρέας Κουλουμπής, Φραγκίσκος Βουτσίνος, Κική Μορφωνιού, Μυρτώ Δουλή, Στ. Μπέρης, Κ. Παλιατσάρας, Θ. Πετράκης, Δ. Τσακιρίδης, Ιλεάνα Κωνσταντίνου, Θ. Σερμιέ, σκηνογράφος ο Γιώργος Πάτσας. Όμως στον δίσκο με την όπερα «Καρυωτάκης» που βγήκε μετά από τον «Σείριο» του Μάνου Χατζιδάκι δεν συμμετέχει ο Ανδρέας Κουλουμπής, αλλά ο Διονύσης Τρούσσας, που είχε επίσης ερμηνεύσει τον ρόλο (β΄ διανομή). 

Ο Ανδρέας Κουλουμπής είχε και μία συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι στην Εθνική Λυρική Σκηνή. Στις 12 Νοεμβρίου του 1975 ανέβηκε στην ΕΛΣ (Θέατρο Ολύμπια) Το καμπανάκι (Il campanello), μια μάλλον άγνωστη στο ευρύ κοινό όπερα, του Γκαετάνο Ντονιτσέττι. Αρχιμουσικός ο Μάνος Χατζιδάκις. Ενώ ο Ανδρέας Κουλουμπής ερμήνευσε τον ρόλο του Ερρίκου. Την ίδια μέρα ανέβηκε και η γνωστή όπερα «Διδιώ και Αινείας» του Χένρυ Πέρσελ (προφανώς στο δεύτερο μέρος). Αρχιμουσικός και πάλι ο Μ. Χατζιδάκις, ενώ ο Ανδρέας Κουλουμπής ερμήνευσε τον ρόλο του Αινεία. 

Το 1977 ο Χατζιδάκις έκανε την πρώτη παρουσίαση από την Εθνική Λυρική Σκηνή της όπερας “Η άνοδος και η πτώση της πόλης Μαχαγκόνυ“ των Μπέρτολτ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ, Στις δοκιμές διηύθυνε ο Μάνος Χατζιδάκις, ενώ στην παράσταση ο Χανς Βέρνερ Πίντγκεν. Ανάμεσα στους τραγουδιστές και ο Ανδρέας Κουλουμπής, ο οποίος είχε τον ρόλο του Μωϋσή. 

Ο Ανδρέας Κουλουμπής προσέφερε τελικά πολλά και στην σύγχρονη λόγια ελληνική μουσική δημιουργία, με τις συναυλίες, τη δισκογραφία, αλλά κυρίως με τις ξεχωριστές ερμηνείες του. Ήταν σίγουρα μοναδικός και ένας καλλιτέχνης δυναμικός, απ’ αυτούς που λέμε «με στόφα», που δεν υπάρχουν πια.

Ευχαριστώ θερμά τον Γιώργο Μονεμβασίτη για τις πολύτιμες, πραγματικά, υποδείξεις του.