ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΚΑΤΣΙΚΟΥΛΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ

Ο μακαριστός Μητροπολίτης Πατρών Νικόδημος 
δια χειρός του ζωγράφου Γιώργου Μπογδανόπουλου

ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ 

του Νικολάου Κατσικούλη 

Το αγιολογικό και υμνογραφικό έργο του Μητροπολίτου πρώην Πατρών Νικοδήμου Βαλληνδρά 

(1974-2005) 

Πρόλογος 

Η πρώτη μου επαφή με το αγιολογικό και το υμνογραφικό έργο του μακαριστού Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου έγινε κατά τα πρώτα φοιτητικά μου χρόνια. Τότε μελέτησα το βίο και την πολιτεία του εν Αγίοις πατρός ημών Νικολάου του Πλανά, μέσα από τις μαρτυρίες της ακολούθου του, μοναχής Μάρθας κι εντυπωσιάσθηκα από τα χαρίσματα του, για τα κοσμικά μέτρα, απλοϊκού και ολιγογράμματου ιερέως. Ύστερα περιήλθα τα μέρη της πρωτεύουσας που συνδέθηκαν με τη ζωή του, στάθηκα μπροστά στο λείψανο και τον τάφο του, στον Ι. Ναό Αγίου Ιωάννου, οδού Βουλιαγμένης, που πλέον δεν είναι του «αγρού», αλλά αστικός και πολύβουος και συμμετείχα σε αγρυπνία στον Ι. Ναό του αγίου Ελισσαίου στο μοναστηράκι, που τότε μόλις είχε ξαναδοθεί στη λατρεία του Θεού μετά την αναστήλωσή του. Εκεί πλέον δεν έψαλαν ο Παπαδιαμάντης με τον Μωραϊτίδη, ούτε λειτουργούσε ο παπα-Νικόλας κάνοντας λάθη στις αναγνώσεις, αλλά κατά τρόπο μυστήριο, ήσαν όλοι παρόντες, αν και προ πολλών ετών νεκροί, χάρη στο διαρκές «σήμερον» του λειτουργικού μας χρόνου. 

Ύστερα αναζήτησα και προμηθεύτηκα την ακολουθία του νεοφανούς για την Εκκλησία και περισσότερο για μένα Αγίου των Αθηνών, όπως και τον παρακλητικό του κανόνα, ποιήματα αμφότερα του Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου (Βαλληνδρά), αλλά δεν εστίασα στον υμνογράφο ή τουλάχιστον τότε έδωσα μικρή σημασία στο τίνος η γραφίδα υμνούσε το νέο μου Άγιο. Στην πορεία των ετών, κι ενώ πλούτισα τη βιβλιοθήκη μου (φυσική και ψηφιακή) με πολλές εκδόσεις Ακολουθιών διαφόρων υμνογράφων της εποχής μας κι ενώ γνώρισα τους αγίους των καιρών μας μέσα από το έργο τους, μιας και οι υμνογράφοι μπορούν μέσα από την τέχνη τους να υμνολογούν και αγίους που ακόμη δεν έχει ανακηρύξει επίσημα η Εκκλησία, συγκέντρωσα το μεγαλύτερο μέρος του υμνογραφικού έργου του Μητροπολίτη Πατρών Νικοδήμου. Αργότερα και στο πλαίσιο των σπουδών μου στο Διιδρυματικό Προγράμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Ελλάδα: Εκκλησιαστική Ιστορία και Πολιτισμός, αιτήθηκα το θέμα της διπλωματικής μου εργασίας να πραγματεύεται το υμνογραφικό έργο του Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου, του Βαλληνδρά. Η γενική συνέλευση της Ε.Δ.Ε. ενέκρινε το θέμα με τίτλο: Το αγιολογικό και υμνογραφικό έργο του Μητροπολίτου πρώην Πατρών Νικοδήμου Βαλληνδρά (1974-2005), κι έτσι μου δόθηκε η ευκαιρία να ενσκήψω στον πλούτο της υμνολογικής και αγιολογικής καταγραφής του ανωτέρω σπουδαίου εκκλησιαστικού άνδρα, που σημάδεψε και λάμπρυνε την εκκλησιαστική ιστορία και πλούτησε την εκκλησιαστική γραμματεία του εικοστού αιώνος. Είμαι σε θέση να ευχαριστήσω θερμά την τριμελή εξεταστική μου επιτροπή, αποτελούμενη από τους Καθηγητές κ.κ. Εμμανουήλ Καραγεωργούδη και Βασίλειο Κουκουσά και τον Αναπληρωτή Καθηγητή και επιβλέποντά με, κ. Ιωάννη Παναγιωτόπουλο για τη φροντίδα και την καθοδήγηση. Τέλος ευχαριστώ τον πάλαι ποτέ στενό συνεργάτη του μακαριστού Πατρών Νικοδήμου, Άρχοντα Δικαιοφύλακα της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας και θεολόγο, κ. Παναγιώτη Ανδριόπουλο, χωρίς τη σημαντική βοήθεια του οποίου θα ήταν αδύνατον να συγκεντρώσω τα έργα του Νικοδήμου. 

Άμφισσα, 1 Ιουνίου 2022 

Νικόλαος Κ. Κατσικούλης