Ιδιωτική Οδός: ΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΙΟΥΛΙΤΑΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ ΣΤΑ ΙΤΑΛΙΚΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Παρουσιάστηκε την Δευτέρα 12 Ιουνίου 2023 στη Ρώμη, το βιβλίο IL MOSAICO DELLA NOTTE από τις εκδόσεις Donzelli editore, που περιλαμβάνει την μετάφραση στα ιταλικά δύο συλλογών της ποιήτριας Ιουλίτας Ηλιοπούλου:«Το Ψηφιδωτό της νύχτας» (2018), σε μετάφραση Paola Maria Minucci και «Το Σπίτι» (2012), σε μετάφραση Chiara Catapano.

Η σχετική έκδοση κυκλοφορήθηκε τον Δεκέμβριο του 2022. Στα ελληνικά οι δύο αυτές συλλογές της Ιουλίτας Ηλιοπούλου εκδόθηκαν από τις εκδόσεις Ύψιλον.

Η παρουσίαση στη Ρώμη ήταν τελικά μια όμορφη γιορτή που διοργανώθηκε από την Paola Maria Minucci και συμμετείχαν ενεργά: Ο Χρήστος Μπιντούδης, αναπληρωτής καθηγητής Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου της Ρώμης Sapienza, ο Άκης Σπανάκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Κοινότητας Ρώμης και ιδιοκτήτης του cafe concerto, ο ποιητής Έλιο Πέκορα, ο Ουμπέρτο Τζίνι, οι εκδόσεις Donzelli editore, οι μουσικοί Ρικάντρο Μπάλσαμο και Αλεξάνδρα Τζόγια που ερμήνευσαν το μελοποιημένο από τον Γιώργο Κουρουπό «Ψηφιδωτό της νύχτας». Παρών στην εκδήλωση ήταν και ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός, ο οποίος συνεργάζεται πολλά χρόνια με την Ιουλίτα Ηλιοπούλου στον τομέα της μελοποιημένης ποίησης, αλλά και στην όπερα.

Την Τετάρτη 14 Ιουνίου η έκδοση των ποιημάτων της Ιουλίτας Ηλιοπούλου στα ιταλικά παρουσιάστηκε στην Αίθουσα της Ελληνικής Κοινότητας στην Τεργέστη. Μίλησαν: η ποιήτρια, οι μεταφράστριες και ο Christian Sinicco και ακολούθησε το μουσικό μέρος με το έργο του Γιώργου Κουρουπού.

Είναι χαρακτηριστικό ότι η σχέση της Ιουλίτας Ηλιοπούλου με την Ιταλία ήταν ενεργή ακόμα και την περίοδο της πανδημίας του κορωνοϊού. Τον Μάρτιο του 2021 η ποιήτρια επισκέφθηκε διαδικτυακά τον Τάραντα και συμμετείχε σε μια συζήτηση που οργανώθηκε εκεί από την μεταφράστρια Chiara Catapano για τα ποιήματα από τη συλλογή της "11 τόποι για 1 καλοκαίρι". Ποιήματα που έχουν μέσα τους πολλές Ιταλικές πόλεις: Τάραντα, Martina Franca, Sassi, Verona... Την ίδια περίοδο στο ιταλικό περιοδικό Poetarum Silva δημοσιεύτηκε ένα άρθρο της Chiara Catapano για την ποιητική συλλογή της Ιουλίτας Ηλιοπούλου "11 ΤΟΠΟΙ ΓΙΑ 1 ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ" (ύψιλον 2006). Ο τίτλος είναι "Όπως λέξη μετέωρη", από το ποίημα Florhof.

Η Paola Maria Minucci είναι Καθηγήτρια Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου της Ρώμης «La Sapienza», όπου εργάζεται από το 1981. Σπούδασε Ιταλική Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Φλωρεντίας καθώς και Νεοελληνική Λογοτεχνία στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης. Ολοκλήρωσε, τέλος, τις σπουδές της στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Στο ενεργητικό της διαθέτει μια σειρά από κριτικά άρθρα και δοκίμια για την νεοελληνική λογοτεχνία συγκριτικού χαρακτήρα μεταξύ της ιταλικής και της νεοελληνικής ποίησης του 20ού αιώνα (Καβάφης-Ungaretti, Ελύτης-Ungaretti-Blake). Ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη μετάφραση νεοελληνικών λογοτεχνικών έργων, κυρίως ποιητικών, αναλαμβάνοντας την επιμέλεια ανθολογιών των σημαντικότερων ποιητών του 20ού αιώνα (Ελύτης, Σαχτούρης, Δημουλά, Πατρίκιος, Μέσκος, Γκανάς, Καβάφης, Πιερής), αλλά και πεζογράφους (Βασιλικός, Ταχτσής, Βαλτινός), συχνά παρουσιάζοντας για πρώτη φορά στην Ιταλία λογοτέχνες που ακολούθως γνώρισαν αξιοσημείωτες διακρίσεις. Επίσης, έχει ασχοληθεί και με το θεωρητικό σκέλος της μετάφρασης σε διάφορα δοκίμια όπου αναγνωρίζει την κριτική αξία της μεταφραστικής διαδικασίας. Το 2006 κέρδισε το Κρατικό Βραβείο Μετάφρασης Έργου Ελληνικής Λογοτεχνίας Σε Ξένη Γλώσσα του Υπουργείου Πολιτισμού, για το βιβλίο Οδ. Ελύτης, La materia leggera – Pittura e purezza nell’arte contemporanea, Donzelli Editore, Roma, 2005. Το 2007 κέρδισε το Κρατικό Βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού της Ιταλίας για όλο το έργο της.

Τον Δεκέμβριο του 2022 έγινε η τιμητική Πολιτογράφηση της Καθηγήτριας Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας του Πανεπιστημίου Sapienza, Paola Maria Minucci, σε αναγνώριση της σημαντικής συμβολής της στην διάδοση του σύγχρονου ελληνικού πολιτισμού στην Ιταλία. Σε μία συγκινητική τελετή στην Ελληνική Πρεσβεία στη Ρώμη, η Καθηγήτρια Minucci έδωσε τον όρκο της Ελληνίδας Πολίτη.

Η Chiara Catapano γεννήθηκε στην Τεργέστη το 1975. Σπούδασε βυζαντινή φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Τεργέστης και στο Πανεπιστήμιο της Κρήτης. Ποιήτρια και μεταφράστρια, συνεργάζεται με ιταλικά και διεθνή περιοδικά («Il Mangiaparole» -Ρώμη, «Traduzione Tradizione» –Μιλάνο, «L’ombra delle parole» -Ρώμη). Άρθρα της έχουν δημοσιευτεί σε πολλά διαδικτυακά και έντυπα περιοδικά, στην Ιταλία και την Ισπανία. Επιμελήθηκε, μαζί με τον καθηγητή Andrea Aveto, την επανέκδοση των Στρατιωτικών Λόγων του Giovanni Boine, για τα εκατό χρόνια από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο (Ίδρυμα Ιστορικού Μουσείου του Τρεντίνο, 2017). Έχει δημοσιεύσει ποιητικές συλλογές και το 2015 η Rec Movie παρήγαγε την ταινία μικρού μήκους «Αλίμονο», από την ομώνυμη συλλογή, με τους Γιούλα Μαρτζούλι και τον Γκαετάνο Φιντάντζα. Η ταινία μικρού μήκους γυρίστηκε στην Απουλία, ανάμεσα στους ελαιώνες που έπρεπε να κοπούν λόγω κυβερνητικής εντολής. Η Chiara Catapano έχει μεταφράσει έλληνες ποιητές στα ιταλικά. Εκτός από την εργασία της στην ποίηση της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, πρόσφατα κυκλοφόρησαν και οι «Διαπραγματεύσεις» του Σπύρου Λ. Βρεττού σε μετάφραση δική της και με τον τίτλο «Tractative» από τις εκδόσεις putocapo.