Οι ρώσοι συλλειτουργούν με αυτούς που μνημονεύουν τους “ακοινώνητους"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η εκκλησιολογική κατάσταση που έχει δημιουργηθεί στον Ορθόδοξο κόσμο μετά την μονομερή διακοπή κοινωνίας του Πατριαρχείου Μόσχας με τις Εκκλησίες που αναγνώρισαν την Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Ουκρανίας, είναι τουλάχιστον προβληματική… 

Η διακοπή κοινωνίας σημαίνει την μη συλλειτουργία των Ρώσων με όσους αναγνώρισαν την Ουκρανική Αυτοκεφαλία (Οικουμενικό Πατριαρχείο, Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, Εκκλησία της Κύπρου, Εκκλησία της Ελλάδος), την διακοπή μνημόνευσης των Προκαθημένων αυτών από τον Πατριάρχη Μόσχας, αλλά και την οδηγία προς τους Ρώσους πιστούς ανά την οικουμένη να μην εκκλησιάζονται σε ναούς της δικαιοδοσίας των παραπάνω Αυτοκεφάλων Εκκλησιών. 

Συνακόλουθα έχουμε δημιουργία ρωσικών μητροπόλεων και επισκοπών πάση τη κτίσει και εισβολή στην Αφρική (με ίδρυση «Πατριαρχικής Εξαρχίας Αφρικής»), που ήταν η μόνη δικαιοδοσία μέχρι τώρα όπου δεν υπήρχε παράλληλη ορθόδοξη δικαιοδοσία. 

Η Μόσχα βρίσκεται σε εκκλησιαστική κοινωνία με τις Ορθόδοξες Εκκλησίες που δεν έχουν αναγνωρίσει την Αυτοκεφαλία της Ουκρανίας και – κατά δήλωσή της – με όσους μεμονωμένους μητροπολίτες των τεσσάρων «ακοινωνήτων» Εκκλησιών έχουν διαχωρίσει τη θέση τους και έχουν ταχθεί δημοσίως υπέρ της Μόσχας. 

Όμως, το θέμα δεν είναι τελικά τόσο απλό. 

Στις 5 Νοεμβρίου 2022, ημέρα κατά την οποία η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του Αγίου Αποστόλου Ιακώβου του Αδελφοθέου, πρώτου επισκόπου Ιεροσολύμων, με το Ιουλιανό ημερολόγιο, τελέσθηκε στον ομώνυμο ναό στην Ιερουσαλήμ η Θεία Λειτουργία της οποίας προέστη ο Μακαριώτατος Πατριάρχης της Αγίας Πόλεως Ιερουσαλήμ και Πάσης Παλαιστίνης Θεόφιλος Γ΄, ενώ συλλειτούργησαν ιεράρχες του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων και εκ μέρους της Ρωσικής Ορθοδόξου Εκκλησίας ο πρόεδρος του Τμήματος Εξωτερικών Εκκλησιαστικών Σχέσεων (ΤΕΕΣ) του Πατριαρχείου Μόσχας μητροπολίτης Βολοκολάμσκ Αντώνιος, ο σύμβουλος του Πατριάρχη Μόσχας και Πασών των Ρωσσιών πρωθιερέας Νικόλαος Μπαλασόφ, ο ασκών χρέη αναπληρωτή προέδρου του ΤΕΕΣ πρωθιερέας Ίγκορ Γιακιμτσούκ, το μέλος της Ρωσικής Εκκλησιαστικής Αποστολής στην Ιερουσαλήμ ιερομόναχος Δομετιανός Μαρκαριάν και ο βοηθός του προέδρου του ΤΕΕΣ ιερέας Αλέξανδρος Γερσόφ.

Η Ρωσική Αντιπροσωπεία κατά την Θεία Λειτουργία άκουσε στην Μεγάλη Είσοδο τον Πατριάρχη Ιεροσολύμων Θεόφιλο να μνημονεύει όλους τους Προκαθημένους των Ορθοδόξων Εκκλησιών, δηλαδή και τους κατά Μόσχαν «ακοινωνήτους». Επομένως, οι Ρώσοι μετέχουν σε ένα συλλείτουργο όπου μνημονεύονται πανηγυρικώς αυτοί στους οποίους οι ίδιοι έχουν κόψει τη μνημόνευση. Από τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο και τον Πατριάρχη Αλεξανδρείας Θεόδωρο, μέχρι τον Αρχιεπίσκοπο Κύπρου Χρυσόστομο και τον Αθηνών Ιερώνυμο. 

Ίσως βέβαια οι Ρώσοι να …παρηγορούνται από το γεγονός ότι ο Ιεροσολύμων Θεόφιλος δεν μνημονεύει ακόμα «Επιφανίου Κιέβου», αλλά αυτό δεν λύνει τον εκκλησιολογικό …γόρδιο δεσμό.

Μπορούν οι Ρώσοι να συλλειτουργούν με όσους μνημονεύουν κανονικά τους κατ΄ αυτούς «ακοινωνήτους»; 

Και μια παρατήρηση ακόμα. Με ποια λογική «πρεσβείων» ο Βολοκολάσκ Αντώνιος ήταν τρίτος τη τάξει στο συλλείτουργο όταν άλλοι ιεράρχες του Πατριαρχείου Ιεροσολύμων έχουν τα πρεσβεία της αρχιερωσύνης; Η υπεροχική θέση του στην Ρωσική Εκκλησία, από πότε τον ακολουθεί και διορθοδόξως;