ΟΙ ΧΟΡΟΙ ΤΟΥ ΣΚΑΛΚΩΤΑ ΠΟΥ ΑΓΑΠΗΣΕ Ο ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Αναμφισβήτητα οι "36 Ελληνικοί Χοροί" του Νίκου Σκαλκώτα (1904-1949), είναι το δημοφιλέστερο και πλέον αναγνωρίσιμο έργο της νεοελληνικής μουσικής δημιουργίας, με ευρεία διάδοση και εκτός συνόρων. 

Πρέπει, όμως, να πούμε ότι η πρώτη μεγάλη «έξοδος» των «Χορών» του Σκαλκώτα στην οικουμένη έγινε από τον μεγάλο Δημήτρη Μητρόπουλο (1896-1960), την εποχή που δέσποζε στην αμερικανική μουσική ζωή ως διευθυντής της περίφημης Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης τη δεκαετία του '50. Το 1956, λοιπόν, ηχογράφησε για λογαριασμό της αμερικανικής δισκογραφικής εταιρίας CBS ένα μικρό κύκλο τεσσάρων χορών του Νίκου Σκαλκώτα σε μια μνημειώδη ερμηνεία, η οποία τα μετέπειτα χρόνια έγινε σημείο αναφοράς. Επέλεξε τους χορούς: "Χωστιανός", "Κλέφτικος", "Πελοποννησιακός" και "Ηπειρώτικος". Μάλιστα, ο "Κλέφτικος χορός", με τον καταιγιστικό του ρυθμό, ξεχώρισε αμέσως κι έγινε εν πολλοίς το σήμα κατατεθέν του Νίκου Σκαλκώτα για το διεθνές κοινό, πολλά χρόνια πριν αρχίσει η πραγματική "ανακάλυψη" αυτού του μεγάλου δημιουργού. 

Σα να ...ήξερε, όμως, ο Μητρόπουλος ότι δεν μπορεί να γίνουν και οι 36 Χοροί δημοφιλείς, γι’ αυτό διάλεξε τέσσερις που έγιναν τελικά πασίγνωστοι.
Βέβαια, υπάρχει μια προϊστορία, καθώς στις 21 Ιανουαρίου 1934 ο Μητρόπουλος με την Συμφωνική Ορχήστρα του Ωδείου Αθηνών έπαιξε τους Χορούς: "Τσάμικος-Ένας Αϊτός", "Κλέφτικος", "Πελοποννησιακός" και "Ηπειρώτικος". Το 1936 έπαιξε άλλους 4 Χορούς. Συνολικά μέχρι να φύγει από την Ελλάδα για την Αμερική διηύθυνε 10 Χορούς (στους παραπάνω 4, σίγουρα τους: "Χωστιανός", "Κρητικός").

Αξίζει να σημειωθεί ότι το χειρόγραφο των «36 Ελληνικών Χορών» (υποθέτω ένα από τα πολλά, καθώς η χειρόγραφη παράδοση του έργου είναι πλούσια) ο Νίκος Σκαλκώτας το αφιέρωσε στον φίλο του Δημήτρη Μητρόπουλο και η εκτέλεση των τεσσάρων από τους 36 Χορούς έγινε για πρώτη φορά στην Αθήνα, από τον Δημήτρη Μητρόπουλο τον Οκτώβριο 1955, στο πλαίσιο του Α΄ Φεστιβάλ Αθηνών, με τη Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης. Δόθηκαν δύο προγραμματισμένες συναυλίες (1-2/10) και μια έκτακτη (3/10) στο κινηματοθέατρο Ορφέας. Στην έκτακτη συναυλία της 3ης Οκτωβρίου ο Μητρόπουλος αντικατέστησε τον "Πελοποννησιακό" με τον ¨Αρκαδικό".
Έγινε, όμως, και ηχογράφηση έγινε στις 2/10/1955 από κλιμάκιο του τότε Ε.Ι.Ρ., οπότε έχουμε την πρώτη ηχογράφηση των Χορών με τον Μητρόπουλο, η οποία κυκλοφόρησε σε κασετίνα με διπλό δίσκο ακτίνας (CD) από το ΥΠ.ΠΟ. το 1991 με τίτλο "Δ. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΣ. 30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ".

Ο Μητρόπουλος ηχογραφεί σε στούντιο τους τέσσερις Χορούς μόλις τρεις μήνες από την παρουσίαση τους στην Αθήνα, στις 9 Ιανουαρίου 1956.

"Nikos Skalkottas 4 Greek Dances". Εξώφυλλο δίσκου 45''. Ερμηνεύει η Φιλαρμονική της Νέας Υόρκης
υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Μητρόπουλου. (Ηχογράφηση 1956)

Η έκδοση των τεσσάρων χορών αρχικά έγινε σε δίσκο επαφής 33 στροφών της CBS με έργα άλλων συνθετών. Αργότερα έχουμε τους δίσκους βινυλίου 45 στροφών extended, ενώ στα 1996 εκδόθηκε και ψηφιακά. Η εγγραφή είναι μονοφωνική, αλλά η δυναμική και αδρή απόδοση των ορχηστρικών λεπτομερειών του έργου από τον μεγάλο Μητρόπουλο είναι απολύτως αφοπλιστική. Μια ιστορική ηχογράφηση αναφοράς και ένα διαβατήριο για την ελληνική μουσική στον κόσμο.
Παραθέτουμε στη συνέχεια τους τέσσερις χορούς του Σκαλκώτα στην ηχογράφηση και ερμηνεία του Δ. Μητρόπουλου.