Ο ΠΡΕΒΕΖΑΝΟΣ ΣΥΝΘΕΤΗΣ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΠΥΡΟΣ ΔΗΜΑΣ (1915-1986)

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο ακάματος μουσικογράφος/ερευνητής, επίτιμο μέλος της Ενώσεως Ελλήνων Μουσουργών, Θωμάς Ταμβάκος, ιδρυτής του ομώνυμου Αρχείου Ελλήνων Μουσουργών, μεταξύ πολλών άλλων συνθετών, μας υπέδειξε και τον Σπύρο Δήμα (1915-1986), έναν εκ των αφανών σύγχρονων ελλήνων δημιουργών.

Με κείμενα, που παρουσιάζουν πληρότητα και δημοσιεύουμε στη συνέχεια, με διαλέξεις και συναυλίες, ο Θωμάς Ταμβάκος έφερε τον Σπύρο Δήμα στο προσκήνιο, με αποκορύφωμα την επίσημη μετονομασία του Δημοτικού Ωδείου Πρέβεζας σε Ωδείο 'ΣΠΥΡΟΣ ΔΗΜΑΣ' προς τιμή του Πρεβεζάνου μουσουργού.

Στην σχετική εκδήλωση, που πραγματοποιήθηκε στις 20 Μαρτίου 2010 στο Πολιτιστικό Κέντρο Δήμου Πρέβεζας, ο Θωμάς Ταμβάκος παρουσίασε αναλυτικά το έργο του Σπύρου Δήμα, ενώ έργα του συνθέτη για πιάνο, τραγούδι και μουσική δωματίου ερμήνευσαν οι καθηγητές του Δημοτικού Ωδείου. 

Ο Σπύρος Δήμας γεννήθηκε στην Πρέβεζα στις 23 Αυγούστου 1915, όπου ξεκίνησε μουσική με τον Γιάννη Στεργιώτη. Σε ηλικία 18 ετών εισήχθη στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών, γεγονός που του έδωσε παράλληλα την ευκαιρία να συνεχίσει τις μουσικές του σπουδές στο Ελληνικό Ωδείο με τον Μάριο Βάρβογλη και κατόπιν στο Εθνικό Ωδείο, απ’ όπου αποφοίτησε με τα πτυχία «Αρμονίας», «Αντίστιξης» και «Φυγής». Επίσης έκανε ιδιαίτερα μαθήματα με τον διακεκριμένο μουσουργό Γιάννη Ανδρ. Παπαϊωάννου. Παρότι άσκησε τη δικηγορία ως το βασικό του επάγγελμα από το 1943 έως το 1984, η μουσική τον είχε ήδη κατακτήσει και έτσι μελετούσε ξενόγλωσσα βιβλία (στη γερμανική και γαλλική γλώσσα) και μετέφρασε πολλά από αυτά που αποτελούν και σήμερα ορόσημο για τους φοιτητές της μουσικής. Το ενδιαφέρον του για τις σύγχρονες μουσικές τάσεις, τα νέα συνθετικά ιδιώματα και την ενορχήστρωση, τον οδήγησαν στη δημιουργία μιας ποιοτικής και ποσοτικής συνθετικής εργασίας, την οποία θα ζήλευε κάθε επαγγελματίας συνθέτης. Η πρώτη του σύνθεση «Σονάτα για πιάνο» χρονολογείται το 1950 και βασίζεται στη δωδεκαφθογγική τεχνική. Οι συνθέσεις του περιλαμβάνουν περίπου 60 έργα για ορχήστρα, πιάνο, φωνή, μουσική δωματίου, χορωδία, ορχήστρα, μπάντα, μουσική για μπαλέτο και σκηνική μουσική. 

Έργα του έχουν παρουσιάσει: η Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης («Της Γεννήσεως», χορικό και φούγκα για ορχήστρα), το «Συγκρότημα Νικόλαος Μάντζαρος» και διάφοροι σολίστ, όπως οι πιανίστριες Μαρία Νεοφυτίδου και Ελένη Μυζίκου και οι υψίφωνοι Φιλίτσα Κωνσταντινίδου και Δέσποινα Κάτσαρη – Βιτάλη. 

Έχει γράψει επίσης ποιήματα, απόψεις στην αισθητική του λόγου και οκτώ θεατρικά έργα. Δύο από αυτά, «Ο ιδιαίτερος της Κυρίας» και «Διδασκαλία έρωτος / Μικροί ημίθεοι» (Κωμωδία σε τρεις πράξεις: Δράμα σε τρεις πράξεις), έχουν κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις «Δωδώνη», στη σειρά «Ελληνικό Θέατρο».  

Απεβίωσε στις 26 Ιουλίου 1986 χωρίς να επιδιώξει οποιαδήποτε προβολή των μουσικών έργων του στο φιλόμουσο κοινό. Στις 16 Δεκεμβρίου 2011 η κα Αλίκη Δήμα δώρισε στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος «Λίλιαν Βουδούρη», μια συλλογή από 30 παρτιτούρες με έργα του συζύγου της. Για τη δωρεά αυτή φρόντισε και πάλι ο Θωμάς Ταμβάκος. Έτσι το σχετικό υλικό, μαζί με την σχετική βιβλιογραφία, είναι στην διάθεση των μελετητών. 

Στεκόμαστε περισσότερο στο συμφωνικό κομμάτι με τίτλο Της αναστάσεως, το οποίο μαρτυρεί την επαφή του δημιουργού του και με την τεχνοτροπία της ελληνικής εθνικής μουσικής σχολής και δη στην βάση μιας τροπικής αρμονικής λογικής. Θέμα του σύντομου αυτού “τριπτύχου”, που γράφηκε τον Απρίλιο του 1958, είναι το πασίγνωστο βυζαντινό μέλος «Χριστός ανέστη», Μετά από μια ευφάνταστη επεξεργασία, στο τέλος ολόκληρο το «Χριστός ανέστη» παρουσιάζεται σε τετράφωνη εναρμόνιση εν είδει χορικού (Moderato molto), ενόσω η δυναμική ένταση αυξάνεται βαθμιαία για να κορυφωθεί στην καταληκτική συγχορδία του έργου. 

Αξίζει να σημειωθεί πως στη συναυλία του Δημοτικού Ωδείου “Σπύρος Δήμας” με τίτλο «Η Ελληνική Επανάσταση εμπνέει ΄Ελληνες και Ευρωπαίους συνθέτες», που πραγματοποιήθηκε στις 19 Ιουνίου 2021, στο Δημοτικό Κηποθέατρο Πρέβεζας, παρουσιάστηκε και ο συμφωνικός θρύλος «Ο Χορός του Ζαλόγγου» (1970) του Σπύρου Δήμα. 

Αλλά ας διαβάσουμε προσεκτικά τα κείμενα του Θωμά Ταμβάκου, για να δούμε την ξεχωριστή περίπτωση του ηπειρώτη μουσουργού και πνευματικού ανθρώπου, που έζησε …λάθρα και τώρα τον σπουδάζουμε.