Η ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ ΣΤΟΥΣ "ΟΡΝΙΘΕΣ" ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων ιδρύθηκε στα 1950, κατόπιν επιθυμίας του βασιλέως Παύλου. 

Την διεύθυνσή της ανέλαβε ο νεαρός τότε συνθέτης Μιχάλης Αδάμης (1929-2013) και η μουσική ιστορία της τελείωσε το 1967. 

«Σαν γνήσιος στρατηγός το '65 θέλησα να κάνω στην Ελλάδα μια επανάσταση. Αντί για τανκ, πήρα ένα παιδί – έφηβο μελαχρινό και όμορφο από την παιδική χορωδία των ανακτόρων και του είπα να τραγουδήσει. 

Μου λέει: «για να τραγουδήσω χρειάζομαι καινούργιους μύθους». 

– Πολύ σωστά, σκέφθηκα. 

Και με τον Γκάτσο αρχίσαμε να κατασκευάζουμε μύθους τον έναν μετά τον άλλο…» 

Αυτά έγραφε ο Μάνος Χατζιδάκις στο σημείωμά του για τον θρυλικό, πλέον, κύκλο τραγουδιών του «Μυθολογία», σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, αποκαλύπτοντάς μας ότι γνώρισε τον ερμηνευτή των τραγουδιών στην παιδική χορωδία των ανακτόρων. 

Και ο Γιώργος Ρωμανός εξομολογείται σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή» (25-5-2010): 

«Τέλος Ιανουαρίου 1965, κυκλοφόρησε ο πρώτος δίσκος με δικά μου τραγούδια, οι «Μπαλάντες». Ηχογραφήθηκε από τον Γιάννη Σμυρναίο σε διάστημα δέκα ωρών. Τα τραγούδια τα είχε ακούσει ο Μάνος Χατζιδάκις και είχε δώσει το πράσινο φως, γι' αυτό και είχα την τύχη να συμμετάσχουν στην ηχογράφηση οι κορυφαίοι μουσικοί της εποχής. Ο Χατζιδάκις με είχε γνωρίσει ως μέλος παιδικής χορωδίας -ήμουν 16 χρόνων- στο στούντιο Άλφα όπου ηχογραφούσε κάτι και είχε ζητήσει χορωδία. Σε κάποιο διάλειμμα της ηχογράφησης, μας μάζεψε όλα τα παιδιά και μας είπε πως σε ηλικία 17 ετών έγραψε το πρώτο του τραγούδι, το «Ήρθε βοριάς, ήρθε νοτιάς». Τόλμησα μέσα στην αθωότητά μου να του πω πως κι εγώ έγραφα τραγούδια. «Μπορούμε να ακούσουμε κάτι, νεαρέ;», μου είπε. Πήρα την κιθάρα -μάλιστα ήταν η κιθάρα ή του Φάμπα ή του Μηλιαρέση- και έπαιξα μια μελοποίηση που είχα κάνει επάνω σε ποίημα του Γιάννη Ρίτσου». 

Ο Χατζιδάκις έδωσε αμέσως στο «παιδί της χορωδίας των Ανακτόρων» πολύ υλικό: την πρώτη εκτέλεση μαζί με τον Βασίλη Ριζιώτη (επίσης μέλος της χορωδίας των Ανακτόρων) του τραγουδιού ''Τ’ αστέρι του βοριά'' από το soundtrack της ταινίας ''America - America'' (1963) του Ελία Καζάν, στη συνέχεια την ''Μυθολογία'' και τέλος τον ''Καπετάν - Μιχάλη'' (1966).

Ωστόσο, η γνωριμία του Χατζιδάκι με τον Γ. Ρωμανό πρέπει να έγινε σε ένα άλλο τραγούδι που ερμήνευσε η χορωδία των Ανακτόρων: Στο τραγούδι του Τζάμπορη, που γράφτηκε από τον Χατζιδάκι, σε στίχους Νίκου Γκάτσου (1963). 

Τον Αύγουστο του 1963, σχεδόν 14.000 Πρόσκοποι από 89 χώρες και 300 δημοσιογράφοι και ανταποκριτές ξένων ειδησεογραφικών πρακτορείων επισκέφτηκαν τον Μαραθώνα από την πρώτη έως τις 11 του μηνός, στo πλαίσιo του 11ου Παγκόσμιου Προσκοπικού Τζάμπορι που έγινε στην Ελλάδα. Τζάμπορι (Jamboree) ονομάζεται η μεγάλης κλίμακας προσκοπική και οδηγική συγκέντρωση. 

Στο Τζάμπορι παρουσιάστηκε ο Ύμνος, σε ζωντανή εκτέλεση, και έγινε το πιο επιτυχημένο τραγούδι των τζάμπορι όλων των εποχών, καθώς μεταφράστηκε σε πολλές γλώσσες. Κυκλοφόρησε αμέσως και σε δίσκο 45 στροφών, στη δεύτερη πλευρά του οποίου υπήρχε άλλο ένα προσκοπικό τραγούδι, «Η φωτιά».

Στον δίσκο αναφέρεται μόνο το όνομα του Μάνου Χατζιδάκι. Αποδίδουμε τους στίχους στον Γκάτσο, επειδή τους υπογράφει στην καρτέλα αρχείου της ΑΕΠΙ. Μαρτυρία, τουλάχιστον για το πρώτο τραγούδι, η παρτιτούρα της εποχής (βλ. Νίκος Γκάτσος, Όλα τα τραγούδια, Αθήνα 2018, σ. 36).

Έπρεπε η Παιδική Χορωδία, να μεταβεί στον χώρο του Φεστιβάλ. Ο Γιώργος Ρωμανός, δεκαέξι χρόνων, ήταν μέλος της Χορωδίας Εφήβων. Επιλέγεται να συνοδέψει τα παιδιά, αλλά όχι και να τραγουδήσει μαζί τους. Εκεί, μάλλον, συναντιέται για πρώτη φορά με τον Χατζιδάκι. 

Το 1964 ο Χατζιδάκις ηχογραφεί την περίφημη μουσική του για το Αριστοφανικό έργο «Όρνιθες», δίνοντάς του τον αριθμό 16 και ονομάζοντάς το: Kαντάτα για μέτζο-σοπράνο, δύο βαρύτονους, παιδική χορωδία, δύο μικτές χορωδίες και ορχήστρα. 

Στην ηχογράφηση συμμετείχαν οι Γιώργος Μούτσιος και Σπύρος Σακκάς (βαρύτονοι), οι κυρίες Ευγενία Βάλβη και Αγγελική Ραβανοπούλου ως μέτζο, η μικτή χορωδία τού Φεστιβάλ Αθηνών σε διδασκαλία της Έλλης Νικολαϊδου, η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων (διδασκαλία: Στέφανος Βασιλειάδης) και η Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών υπό την διεύθυνση τού συνθέτη. 

Η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων συμμετέχει στην ιστορική αυτή ηχογράφηση, σε διδασκαλία του συνθέτη και μουσικοπαιδαγωγού Στέφανου Βασιλειάδη (1933-2004), συνεργάτη του ιδρυτή της Χορωδίας, συνθέτη Μιχάλη Αδάμη, ο οποίος την περίοδο εκείνη έλειπε στην Αμερική για περαιτέρω σπουδές και έρευνα. 

Ο ραδιοφωνικός παραγωγός Άκης Έβενης ήταν μέλος της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων και διηγείται σε συνέντευξή του για εκείνη την εποχή και την ηχογράφηση: 

«Στα οκτώ μου έγινα μέλος της παιδικής χορωδίας του παρεκκλησίου των Ανακτόρων όπου εκεί γνώρισα δύο σπουδαίους μουσικοπαιδαγωγούς τον Στέφανο Βασιλειάδη και τον Μιχάλη Αδάμη. Ανάμεσα στα μέλη της ήταν ο Γιώργος Ρωμανός (Γκουζούλης) και ο Βασίλης Ριζιώτης. Εκεί, απόκτησα μια ενεργή σχέση με την μουσική λόγω των εντατικών μαθημάτων σε επίπεδο ωδικής, αρμονίας – σολφέζ, αλλά και των πολλών εμφανίσεων που κάναμε σε πολλές περιοχές της Ελλάδας. Η μεγάλη στιγμή για εμάς ήταν όταν εντατικοποιήθηκαν οι πρόβες με τον Στέφανο Βασιλειάδη και τον Μάνο Χατζιδάκι κατά την περίοδο των Χριστουγέννων του 1963, διότι ο Μάνος προετοίμαζε τους «Όρνιθες» που θα ανέβαζε το επόμενο καλοκαίρι στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού, με την Πειραματική Ορχήστρα Αθηνών, την Μικτή Χορωδία του Φεστιβάλ Αθηνών και την Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων, μια αναθεωρημένη εκδοχή της μουσικής που γράφτηκε το 1959 για το ανέβασμα της κωμωδίας του Αριστοφάνη από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, σε απόδοση Βασίλη Ρώτα. Το έργο αυτό κυκλοφόρησε σε άλμπουμ το 1965 από την Columbia / EMI.» 

Η Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων συμμετέχει στα εξής μέρη του δίσκου: 

1. Πρόλογος (Αν κανείς σας ω! θεατές μας) 

3. Η αηδόνα 

5. Πάροδος (είσοδος και επίθεση των πουλιών) 

7. Φίλτατέ μου γεροντάκο (εδώ συμπράττει με τον ίδιο τον Μάνο Χατζιδάκι που τραγουδάει και την ορχήστρα) 

9. Αν κανείς σας ω! θεατές μας 

25. Δοξαστικό 

26. Έξοδος 

Σίγουρα ο Χατζιδάκις χρησιμοποίησε την Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων γιατί ήταν ό,τι καλύτερο υπήρχε την εποχή εκείνη από παιδική χορωδία. Αλλά ανέδειξε και μέλη της Χορωδίας των Ανακτόρων, όπως ο Γιώργος Ρωμανός και ο Βασίλης Ριζιώτης, εντάσσοντας τους στην δική του «μυθολογία» μα και στην δική μας. Οριστικά!...