"ΤΩ ΘΕΙΩ ΠΛΗΚΤΡΩ ΜΥΣΤΙΚΩΣ" ΚΑΙ "ΜΥΣΤΙΚΗ ΚΑΙΝΟΤΗΤΙ ΓΝΩΣΕΩΣ" ΤΩΝ ΑΠΟΣΤΟΛΩΝ Ή ΤΟ 4'33'' ΤΟΥ JOHN CAGE

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στον Όρθρο της μεγάλης εορτής της Πεντηκοστής ψάλλουμε το ακόλουθο κάθισμα: 

Μετὰ τὴν Ἔγερσιν Χριστέ, τὴν ἐκ τοῦ τάφου, καὶ τὴν πρὸς ὕψος οὐρανοῦ, θείαν Ἀνάληψιν, τοῖς θεόπταις τὴν δόξαν σου κατέπεμψας οἰκτίρμον· Πνεῦμα εὐθὲς ἐγκαινίσας τοῖς Μαθηταῖς· ὅθεν, ὥσπερ κιθάρα μουσουργική, πᾶσιν ἐτρανολόγησαν, τῷ θείῳ πλήκτρῳ μυστικῶς, Σῶτερ, τὰ ἀπηχήματα, καὶ τὴν οἰκονομίαν σου. 

Στο τροπάριο αυτό οι Απόστολοι, φωτισθέντες από το Άγιο Πνεύμα, γίνονται σαν μια «κιθάρα μουσουργική» - όλοι τους χορδές μιας δωδεκάρχοδης κιθάρας – η οποία τρανολόγησε τα απηχήματα και την θεία οικονομία «τω θείω πλήκτρω μυστικώς»! 

Οι Απόστολοι κήρυξαν «πάση τη κτίσει», ετράνωσαν την αλήθεια του Χριστού, αλλά με ένα παράδοξο τρόπο, όπως «παράδοξα είδον τα έθνη πάντα εν πόλει Δαβίδ» την ημέρα της Πεντηκοστής. Τότε «ήχος καθάπερ φερομένης πνοής βιαίας» και μετά το κήρυγμα τρανό «τω θείω πλήκτρω μυστικώς». 

Ο υμνωδός θέλει τους Αποστόλους «ώσπερ κιθάρα μουσουργική», αλλά στη συνέχεια δεν μιλάει για χορδή, αλλά για πλήκτρο, το οποίο είναι κρουστό! Κι ένα κρουστό πώς γίνεται να υπάρχει «μυστικώς»!

Κατά μία εκδοχή – σπάνια, βέβαια – πλήκτρο μπορεί να θεωρηθεί και η πένα με την οποία ο ερμηνευτής χτυπά τις χορδές της κιθάρας ή άλλου παρόμοιου εγχόρδου. Σε κάθε περίπτωση το «μυστικώς» είναι πρόβλημα… 

Αλλά στην θεολογία μόνο το «μυστικώς» υφίσταται. Παντού είναι μπροστά μας, αλλά το προσπερνάμε γιατί δεν μας συμφέρει. Η λογική μας είναι λογική κρουστού. Να ακουστούμε πάση θυσία. Να κάνουμε θορυβώδη «ομολογία» και «πύρινο» κήρυγμα, κι όχι να ζήσουμε μυστικώς, σαν τους αγγέλους, που τους εικονίζουμε στην Θεία Λειτουργία: «Οι τα χερουβείμ μυστικώς εικονίζοντες…». Και στο απόστιχο του Εσπερινού της Γονυκλισίας, λέμε: "Νῦν περιβάλλονται κράτος, οἱ Χριστοῦ ἀφ’ ὕψους, Ἀπόστολοι, ἐγκαινίζει γὰρ αὐτοὺς ὁ Παράκλητος ἐν αὐτοῖς καινιζόμενος, μυστικῇ καινότητι γνώσεως, ἣν ταῖς ξέναις φωναῖς, καὶ ὑψηγόροις κηρύττοντες, τὴν ἀΐδιον φύσιν τε καὶ ἁπλῆν, τρισυπόστατον σέβειν τοῦ εὐεργέτου τῶν ὅλων Θεοῦ, ἡμᾶς ἐκδιδάσκουσι...". Ψάλλουμε, λοιπόν, "μυστικῇ καινότητι γνώσεως..."! 

Και επειδή η σιωπή είναι η μουσική του μέλλοντος αιώνος ας …ακούσουμε μυστικώς το 4’33’’ του John Cage (1912 - 1992). 

Το 4′33″ (Four minutes, thirty-three seconds" ή "Four thirty-three") είναι μία σύνθεση του 1952 σε τρία μέρη του Αμερικάνου πειραματιστή συνθέτη, για οποιοδήποτε όργανο ή συνδυασμό μουσικών οργάνων και η παρτιτούρα ζητά από τον εκτελεστή ή τους εκτελεστές του έργου να μην παίξουν καθ' όλη τη διάρκεια του κομματιού. 

Το «ξένον άκουσμα» αποτελείται από τους ήχους του περιβάλλοντος που ακούν οι ακροατές ενώ αυτό παίζεται επί σκηνής, αν και πολλές φορές θεωρείται ως "4 λεπτά και 33 δευτερόλεπτα σιωπής".