Το κουαρτέτο σε φα του Maurice Ravel (1875-1937) είναι αφιερωμένο στο δάσκαλό του Gabriel Faure (1845-1924). Αν και η αρχή της καριέρας του Ravel στη μουσική δωματίου έχει, συχνά, συγκριθεί με αυτή του Debussy, μπορεί να ειπωθεί ότι άνετα στέκεται ως αυτόνομη.
Γραμμένο μεταξύ Δεκεμβρίου του 1902 και Απριλίου του 1903, το μοναδικό κουαρτέτο σε φα του 28χρονου Ravel πρώτα εκτελέστηκε στο Παρίσι στις 5 Μαρτίου του 1904 από το κουαρτέτο Heyman στο Société Nationale concert. Εκδόθηκε τον ίδιο χρόνο, αλλά το έργο αναθεωρήθηκε από τον Ravel πριν από τη δεύτερη έκδοσή του το 1910. Είχε δώσει πολύ μεγάλη σημασία στα σχόλια του δασκάλου του που βρήκε το τελευταίο μέρος ανολοκλήρωτο και ανισόρροπο.
Σε αυτό το απαιτητικό έργο ο Ravel καθαρά εμπνεύστηκε από το άρωμα των αισθημάτων του Faure αν και γρήγορα ελευθερώθηκε υιοθετώντας το δικό του μουσικό ιδίωμα.
Ο Ravel, ερωτευμένος με τη μουσική του Claude Debussy, επηρεάστηκε από το επίσης μοναδικό Κουαρτέτο Εγχόρδων που ο Γάλλος συνθέτης είχε δημοσιεύσει δέκα χρόνια νωρίτερα, το 1893, και θεωρείται ότι είναι επηρεασμένο από το μουσικό ύφος του César Franck, δημιουργώντας έτσι έναν νοητό μουσικό μίτο που ενώνει προσωπικότητες και μεγάλης έμπνευσης συνθέσεις. Το έργο του Ravel είχε υποβληθεί στο Conservatoire του Παρισιού, καθώς και για το Βραβείο της Ρώμης (Prix de Rome). Και οι δύο Οργανισμοί το απέρριψαν μετά την πρεμιέρα του στο Παρίσι, στις 5 Μαρτίου 1904, από το Heyman Quartet και ήταν ο Debussy που έγραψε στον Ravel: «Στο όνομα του Θεού της μουσικής και το δικό μου, μην αλλάξετε ούτε μια νότα από τη σύνθεσή σας». Και πόσο διορατικός απεδείχθη. Το Κουαρτέτο αυτό είναι ένα από τα πιο δημοφιλή έργα Μουσικής Δωματίου και από τα περισσότερο παιγμένα. Μπορεί να μην κρίθηκε άξιο για το βραβείο της Ρώμης κέρδισε όμως μία θέση στο πάνθεον των μεγάλων κουαρτέτων.
Στο ξεκίνημα Allegro moderato, σε φόρμα σονάτας, ο ακροατής απορροφάται από την άμεση, λεπτή, γλυκιά ατμόσφαιρα του Ravel. Όλη αυτή η κομψότητα και η στυλιστική επιτήδευση εκτυλίσσεται κυρίως στα δύο απλά μέτρα του θέματος Très doux, ένα θέμα με διαφοροποιήσεις το οποίο τελικά «βυθίζεται» σε μια εξαιρετικά χαμηλή ένταση.
Η μεταχείριση του δεύτερου μέρους, Assez vif, ειλικρινά θυμίζει Debussy, με την ελαφρότητα των γραμμών και τη γεμάτη ζωντάνια δύναμη της γραφής του. Η αέρινη χρήση του pizzicato (παίξιμο των χορδών με τα χέρια) από τα πρώτα μέτρα ανοίγει δρόμο στο σφρίγος, χωρίς να χάνεται η αριστοτεχνική ελαφράδα του ύφους! Bien chanté, το δεύτερο θέμα, έχει απόχρωση μελαγχολίας, εισάγεται από το τσέλο, γεμίζει από τη βιόλα, μετά συμπληρώνεται από το πρώτο βιολί. Το μέρος τελειώνει μ’ ένα έντονο Scherzo, με σταθερό pizzicati. Στο Très lent εμπιστεύεται στη βιόλα το «καθήκον» να αποκαλύψει την ονειρική πλευρά. Ένα αιωρούμενο πνεύμα αναλαμβάνει το δοξάρι, χωρίς ίχνος ασάφειας. Το τελικό Vif et agité, σε 5/8 και μετά 5/4, συνθέτει τις βασικές ιδέες του πρώτου μέρους με τη φόρμα της τελικής ευωχίας. Τα δοξάρια κινούνται γρήγορα σε δύο διαδοχικά επίπεδα, μετά ακολουθούν το ένα το άλλο, πτήσεις υψηλές, τις οποίες ο Ravel μεταχειρίζεται ξέφρενα σε τεχνικά άψογα δέκατα έκτα και τρίλιες. Μια ευκαιρία για δεξιοτεχνία, αλλά επίσης και για «σκανδαλιά», για ηρεμία, μερικές φορές, τόσο εμφανή που δύσκολα γίνεται πιστευτή.
Στο Courrier Musical στις 15 Μαρτίου του 1904 ο Sauerwein συνόψισε τον Ravel και το κουαρτέτο του τέλεια: “Βαθμιαία ξέφυγε από παραδοσιακές μεθόδους και σήμερα εισάγει μια μάλλον νέα φόρμα κουαρτέτου. Αλλά φαίνεται ότι κάποιο είδος ανταγωνισμού τον βάζει απέναντι στον εαυτό του, εμποδίζοντάς τον να κάνει καθαρή επιλογή μεταξύ του αντιστικτικού στύλ γραψίματος του Franck και του Debussy. Πέρα από τις όποιες επιρροές τεχνικής και τις αναλύσεις της γραφής, η φρεσκάδα της έμπνευσης, τα θέματα, η στιβαρότητα και η πάντα γοητευτική έκπληξη των λεπτομερειών της εξέλιξης, είναι τέτοια σε αυτό το κουαρτέτο, ώστε, ακούγοντάς το κάποιος, δεν μπορεί παρά να παρασυρθεί από αυτό και να το ερωτευτεί με το πρώτο άκουσμα".
Maurice Ravel, κουαρτέτο εγχόρδων σε Φα μείζονα
Modéré-très doux
Assez vif-très rythme
Très lent
Agité
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου