ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΙΓΑΔΗΣ: "ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Με αφορμή τη συμπλήρωση πέντε χρόνων από την αναχώρηση του μεγάλου έλληνα ζωγράφου Γιάννη Μιγάδη (1926-2017), θυμάμαι μια αναδρομική έκθεσή του στο Μουσείο Μπενάκη, τον Οκτώβριο του 2008, με τίτλο Το χρώμα της μνήμης.

Η αναδρομική εκείνη έκθεση κάλυπτε όλο το φάσμα της δουλειάς του καλλιτέχνη, με έμφαση στους τρεις μεγάλους θεματικούς κύκλους της ζωγραφικής του: πρόσωπα, τοπία, νεκρές φύσεις – αντικείμενα. Πορτρέτα εμπνευσμένα κυρίως από παλιές φωτογραφίες, αντικείμενα του ιδιωτικού χώρου και της καθημερινότητας, πρώιμα έργα, σχέδια, καθώς και μακέτες σκηνικών και κοστουμιών για το θέατρο πλαισιώνουν τον κορμό της έκθεσης. Το έργο του Γιάννη Μιγάδη μας ενδιαφέρει πολύ καθώς παρουσιάζει μια ιδιαιτερότητα: δεν επιδέχεται κατατάξεις σε σχολές και κινήματα. Καλλιτέχνης της εποχής του αλλά όχι εγκλωβισμένος σ’ αυτήν, με στέρεη εικαστική παιδεία από τον Παρθένη, με καταβολές στον Τσαρούχη, με φόντο τη ζωγραφική της «ελληνικότητας» και με γόνιμη θητεία στο θέατρο, ο Μιγάδης χάραξε με συνέπεια έναν πολύ προσωπικό δρόμο, ενσωματώνοντας δημιουργικά τους προσωπικούς και τους ιστορικούς χρόνους. Πάντα με λυρική διάθεση και ρεαλιστική γραφή. 

Τύχη αγαθή και ο ζωγράφος μπροστά μου! Ήλθε μια βόλτα στην έκθεσή του! Προσηνής, αληθινά απλός, ανοίγει κουβέντα μαζί μου. "Εγώ τα έκανα όλα αυτά;" μου λέει απορημένος καθώς στεκόμαστε σε κάποια από τα έργα του και τα σχολιάζουμε. Κάτι ανάλογο λέει και σε συνέντευξή του εκείνη την εποχή. 

"Με συγκινεί που ξαναβλέπω τα παλιά μου έργα σε μια έκθεση. Σκέφτομαι ότι πέρασαν τόσες δεκαετίες, ζωγραφίζοντας και λέω «κοίτα πώς πήγε η ζωή μου». Μαζί με τη συγκίνηση, αισθάνομαι και λύπη που κάποιοι πίνακές μου δεν είναι ακόμα στην κατοχή μου. Ιδιαίτερα ένα που έχει τίτλο Επισκέπτες της Νύχτας με φιγούρες που μοιάζουν να έρχονται από άλλον κόσμο. Αυτά που σχεδίαζα, αυτά που ζωγράφιζα, τα αγαπούσα. Ζούσα μαζί τους. Αυτό που έχω χαρεί περισσότερο για την έκθεση του Μπενάκη είναι πως έχω ακούσει πολύ καλά λόγια από συναδέλφους μου. Οπωσδήποτε μετράει να σου κάνουν κομπλιμέντα απλοί άνθρωποι, όταν όμως σε επαινεί ένας ζωγράφος, για εμένα μετράει αλλιώς. Εκείνος ξέρει, είναι μέσα στο μυστικό της παραγωγής, της δημιουργίας, όπως και εγώ".

Αρχονταρίκι της Μονής Χιλανδαρίου, Άγιον Όρος. 
Υδατογραφία σε χαρτί 27x39 cm 

Μπροστά από ένα έργο του, έναν άνδρα καθήμενο, που παραπέμπει πολύ σε Τσαρούχη, ο Μιγάδης μου λέει: "Ο Ψυχοπαίδης μου είπε ότι είναι από τα καλύτερά μου κι εγώ το είχα σ' ένα συρτάρι. Πρώτη φορά το εκθέτω". Τον ρωτώ για τη σχέση του με τον Γιάννη Τσαρούχη και μου λέει κατηγορηματικά: "Τον θεωρώ δάσκαλό μου. Με δίδαξε με το λόγο και τη σκέψη του". Στην Μαργαρίτα Πουρνάρα της Καθημερινής ιδού τι λέει για τον Τσαρούχη: "Εντυπωσιάστηκα από την προσωπικότητά του αλλά και από τη δουλειά του. Εκείνα τα χρώματα που έβαζε στους πίνακές του, δεν τα είχα ξαναδεί πουθενά. Κάναμε μεγάλες συζητήσεις και μάθαινα τόσα πράγματα. Ηταν ένας άνθρωπος, σοφός, με χιούμορ και ένα αστραφτερό μυαλό που δεν βρίσκεις εύκολα. Ηξερε να κοροϊδεύει τον εαυτό του. Και τους άλλους βέβαια".

Γιάννης Μιγάδης, Ο Μανώλης, 1953. Εθνική Πινακοθήκη
Γκουάς σε χαρτί, 63,5 x 64 cm

Ρωτώ τον Γιάννη Μιγάδη ποιο ήταν το κίνητρό του για μια τόσο πλούσια δραστηριότητα. "Είχαμε στόχους. Είχαμε όραμα. Τους σημερινούς νέους δεν τους βλέπω να εμπνέονται από κάτι". Αυτή την θέση διατυπώνει και στην Καθημερινή για την περίφημη δεκαετία του '60: "Νιώθαμε ότι είχαμε την ορμή να κάνουμε πράγματα. Όμως ξέρετε η εποχή φτιάχνει τους ανθρώπους. Αν ήμουν σήμερα 35 χρονών, θα ήμουν εντελώς διαφορετικός. Τότε όμως, στην εποχή της νιότης μας, είχαμε σημαντικούς ανθρώπους δίπλα μας, τον Χατζιδάκι, τον Θεοδωράκη. Και τώρα υπάρχει ποιότητα και ταλέντο στους ανθρώπους αλλά ψάχνονται. Δεν έχουν βρει τον δρόμο τους. Αλλωστε έχουν γαλουχηθεί σε μια εποχή αδιαφορίας και απληστίας. Τα παιδιά μεγαλώνουν μέσα σε σούπερ μάρκετ και φαστφουντάδικα".

Η επαφή με τον μεγάλο αυτόν νεοέλληνα ζωγράφο ήταν μοναδική για μένα. Και ανεπανάληπτη. Το έργο του βέβαια είναι πάντοτε προ των οφαλμών μας. Οι πίνακές του, τα υπέροχα σχέδιά του, οι μακέτες του, τα σκηνικά και τα κοστούμια για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Όπως κάθε αληθινός καλλιτέχνης ο Μιγάδης είναι και κοσμοπολίτης. Κι αυτό φαίνεται αβίαστα στο έργο του. Γι' αυτό και δηλώνει με αφοπλιστική φυσικότητα: "Πιστεύω ότι σε όλα μου τα έργα είμαι εγώ. Γι’ αυτό και δεν έχω αντιγράψει ή μιμηθεί κάτι. Είμαι ήρεμος. Ξέρω ότι η δουλειά μου σε κάποιους αρέσει και σε κάποιους όχι. Πολλές φορές λέω στον εαυτό μου ότι δεν είμαι αρκετά σύγχρονος. Και εκεί η φίλη μου η Γιούλια Γαζετοπούλου μου απαντά: Όταν είσαι αληθινός, έχεις διάρκεια". Αυτό είναι και το μέγα δίδαγμα εν τέλει από τον Μιγάδη. Αλήθεια, ρίζα και διάρκεια. 

Γιάννης Μιγάδης, Οι αστοί, 1972. Εθνική Πινακοθήκη 
Ακρυλικό σε μουσαμά, 130 x 170 εκ. 

Ο ζωγράφος Γιάννης Μιγάδης με τον φίλο της Ιδιωτικής Οδού Δημήτρη Καραδήμα