Ο ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΑΛΕΚΟΣ ΦΑΣΙΑΝΟΣ

Αλέκος Φασιανός, Βυζαντινός νέος, 1998 - Ακρυλικό σε καμβά 30 x 45cm

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο μεγάλος ζωγράφος Αλέκος Φασιανός, που έφυγε για το μεγάλο ταξίδι στις 16 Ιανουαρίου, έγραφε ήδη από το 1964: 

«Ο παππούς μου ήταν παπάς. Γεννήθηκα το 1935 δίπλα ακριβώς στην εκκλησία που λειτουργούσε ο ίδιος. Είχαμε ένα μικρό σπίτι με δειλινά στους Αγίους Αποστόλους κάτω από την Ακρόπολη. Από πολύ μικρός και εξαιτίας του παππού μου, τριγύρναγα στις μισοσκότεινες μεταβυζαντινές εκκλησίες και τον βοηθούσα άλλοτε φέρνοντάς του το θυμιατό και άλλοτε διαβάζοντας τον Απόστολο. Πιο πολύ όμως και από το θρησκευτικό μέρος με είλκυαν οι εικόνες οι βυζαντινές ή οι λαϊκές. Μου έκαναν εντύπωση οι άγιοι καβαλάρηδες με τα φωτοστέφανα και τα σπαθιά τους, που έβγαζαν φλόγες και σκότωναν θηρία. Τα ξερά βυζαντινά βουνά στο βάθος, τα περίεργα δέντρα και τα φυτά και οι χρυσοί ουρανοί. Προσπαθούσα να αντιγράψω τις εικόνες. Όμως ήθελα να κάνω και δικές μου, να εκφράσω και τον δικό μου κόσμο, όπως κιόλας είχε διαπλαστεί από όλα όσα έβλεπα... Και τώρα αυτά που ζωγραφίζω κρατούν φλεγόμενα σπαθιά όπως οι βυζαντινοί άγιοι. Είναι όμως πλάσματα απόκοσμα, της δικιάς μου φαντασίας, όπως προήλθαν μέσα από τις σκοτεινές εκκλησίες». 

Σε μια συνέντευξή του το 2015 μας λέει: «Το ζήτημα είναι να μπορείς να φανταστείς. Να δεις κάτι και να το μετασχηματίσεις. Να το κάνεις κάτι άλλο. Να γίνεις δημιουργός. Όπως ο θεός. Έφτιαχνε κάτι, το κοίταγε κι έλεγε ότι είναι καλό. Το ίδιο και ο καλλιτέχνης. Φτιάχνει κάτι που πρέπει πρώτα να αρέσει στον ίδιον». 

Δηλαδή ο Φασιανός μας παραπέμπει ίσα στη Γένεση: «Και είδεν ο Θεός ότι καλόν ...και είδεν ο Θεός τα πάντα, όσα εποίησε, και ιδού καλά λίαν». 

Επιλέγω να σας παρουσιάσω τις «Σαλώμες» του Φασιανού. Πολύ ιδιαίτερες και προσωπικές.

Για τη «Σαλώμη» του Φασιανού παρατηρεί ο εικαστικός Δημήτρης Παπαστάμου: 

«Ένα άγνωστο έργο του Αλέκου Φασιανού ακολουθεί τη θεματολογία του δέκατου ένατου αιώνα, όπου το ερωτικό στοιχείο είναι ιδιαίτερα τονισμένο. Ξαπλωμένη σε ένα ανάκλιντρο, η Σαλώμη έχει δίπλα της το κεφάλι του Ιωάννη, ενώ από πίσω έρχονται οι στρατιώτες με τις ασπίδες τους, σύμβολο καταναγκασμού και για τους δύο. Η Σαλώμη παρουσιάζεται σαν να αποκαλύπτει τον εσωτερικό της κόσμο στον Ιωάννη, την παρθενικότητα της. Η αγνότητα είναι η κύρια ιδιότητα που αποδίδει στη Σαλώμη ο Φασιανός και ακριβώς η παραγνώριση από τον Ιωάννη αυτής της αγνότητας του έρωτα της γεννάει την επιθυμία της για εκδίκηση, η οποία εκφράζεται εικονογραφικά με τη γυμνή «ανορθωμένην εις τους οπίσθιους πόδας σκύλαν» του Παρθένη και στους οργιαστικούς, εκστασιακούς στροβιλισμούς της Σαλώμης στο έργο του Μπισκίνη. Εδώ ο έρωτας της Σαλώμης θα παραμείνει όνειρο και δεν θα αγγίζει παρά έναν νεκρό. Πρόκειται για μια διαδικασία συμβολισμού όπου, μέσα από την οργιαστική έκσταση, ακόμη και μέσα από τον εκφυλισμό και τη διαστροφή, διαφαίνεται η ελπίδα της ευτυχίας που διατηρείται μέχρι το τέλος. Η τραγική πλευρά του θέματος -η οποία έγκειται στο γεγονός ότι ο Ιωάννης δεν μπορούσε ή μάλλον δεν ήθελε να αντιληφθεί την αρχική αγνότητα της Σαλώμης παραμένοντας πιστός στην άποψη της εσχατολογικής απολυτότητάς του- νομίζω ότι έδωσε στον Φασιανό την ιδέα της σύνθεσης του πίνακα του.» 

Όμως, ο Φασιανός, μας δίνει και μια άλλη «Σαλώμη», που μάλλον δεν έχει καμία σχέση με την βιβλική. Πρόκειται για το έργο με τον αινιγματικό τίτλο: «Η Σαλώμη με φουλάρι στο μπλε δωμάτιο», ακρυλικό σε χαρτόνι επικολλημένο σε καμβά, που θα μπορούσε να είναι ένα οποιοδήποτε κορίτσι του Φασιανού. 

Στις 29 Αυγούστου 2010, ημέρα της Αποτομής της Κεφαλής του Βαπτιστή, όπου πρωταγωνιστεί η Σαλώμη, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος εγκαινίασε στους χώρους της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης μία ομαδική εικαστική έκθεση Ελλήνων καλλιτεχνών, οι οποίοι μέσα από τα πολυποίκιλα εκφραστικά μέσα τους, αποκάλυπταν την ψυχή της «πόλης με τα χίλια πρόσωπα». 

Τότε η Κωνσταντινούπολη είχε ανακηρυχθεί «Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης» και η έκθεση αυτή διοργανώθηκε στο πλαίσιο σχετικών εκδηλώσεων. Στα εγκαίνια της έκθεσης παρέστησαν πολλοί έλληνες και τούρκοι, καλλιτέχνες και συλλέκτες, καθώς και εκπρόσωποι της τοπικής αυτοδιοίκησης, του πνευματικού αλλά και του επιχειρηματικού κόσμου της Κωνσταντινούπολης. 

Στην φωτογραφία του αείμνηστου Νίκου Μαγγίνα που παραθέτουμε εδώ, ο Οικουμενικός Πατριάρχης στη Χάλκη στέκεται μπροστά στον πίνακα του διακεκριμένου ζωγράφου Αλέκου Φασιανού, ο οποίος φαίνεται να ξεναγεί τον Πατριάρχη στο έργο του, με θέμα την Πόλη. 

Εννιά χρόνια αργότερα, τον Μάϊο του 2019, ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, στο πλαίσιο επίσκεψής του στην Αθήνα, επισκέφθηκε το Ίδρυμα Εικαστικών Τεχνών και Μουσικής Β.& Μ. Θεοχαράκη και ξεναγήθηκε στην έκθεση του Αλέκου Φασιανού, με θέμα: «Αλέκος Φασιανός – Βαγγέλης Χρόνης, 30 χρόνια φιλίας Ζωγραφική και ποίηση». Παρών ο ίδιος ο ζωγράφος ο οποίος ξενάγησε τον Πατριάρχη στην έκθεσή του. 

Ο Πατριάρχης πάντα ανοιχτός στον κόσμο του πολιτισμού, σπεύδει προς συνάντησιν των καλλιτεχνών και δημιουργών, οι οποίοι κομίζουν, μάλιστα, με το έργο τους, το οικουμενικό πνεύμα του ελληνισμού στον σύγχρονο κόσμο. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια φωτογραφίες από την επίσκεψη του Πατριάρχου στην έκθεση του Αλέκου Φασιανού στο Ίδρυμα Θεοχαράκη.

Τώρα ο ζωγράφος θα φιλοτεχνεί αγγέλους στους δρόμους τ' ουρανού... 

Και θα συναντήσει, ίσως, και τους καβαλάρηδες αγίους με τα φωτοστέφανα και τα σπαθιά τους, που τόσο τον συγκινούσαν στη νιότη του.