ΓΙΑΝΝΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ: "ΕΡΩΣ ΕΣΤΑΥΡΩΜΕΝΟΣ ΚΑΙ ΣΤΕΛΛΑ ΒΙΟΛΑΝΤΗ"

To έργο του Γιάννη Τσαρούχη «Έρως εσταυρωμένος και Στέλλα Βιολάντη», που εναπόκειται στο Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη, ολοκληρώθηκε λίγους μήνες πριν πεθάνει ο μεγάλος ζωγράφος, στις 20 Ιουλίου 1989. Είναι φιλοτεχνημένο με μολύβι, παστέλ και κιμωλία σε χαρτί kraft. Μέχρι το τέλος της ζωής του ο Τσαρούχης πειραματιζόταν με διαφορετικές τεχνικές. «Ίσως η εναλλαγή τεχνοτροπιών να είναι ένα μεγάλο ελάττωμα στη δουλειά μου» έλεγε. «Συχνά ζηλεύω τους ζωγράφους που, αφού βρουν μια τεχνοτροπία προσωπική ή δανεική, επιμένουν σ’ αυτήν και τους ξεχωρίζει ο άλλος από μακριά».

Η Στέλλα Βιολάντη, θυμίζουμε, είναι είναι τρίπρακτο θεατρικό δράμα του Γρηγόρη Ξενόπουλου. Γράφτηκε το 1901 ως διήγημα με τίτλο Έρως Εσταυρωμένος. Το 1909 ο ίδιος ο συγγραφέας διασκεύασε το διήγημα σε θεατρικό έργο. Το έργο, μέσα από τον έρωτα της Στέλλας Βιολάντη με έναν νέο, διαπραγματεύεται τη σύγκρουση μεταξύ πατέρα που θέλει να επιβάλλει τον δικό του τρόπο σκέψης και κόρης που θέλει να αποφασίζει η ίδια για τη ζωή της. 

Στο έργο στιγματίζεται η αυταρχικότητα του πάτερ φαμίλια, που τότε είχε δικαίωμα ζωής και θανάτου προς τα υπόλοιπα εξαρτώμενα από αυτόν μέλη της οικογένειάς του. Πρωτοπαρουσιάστηκε στην αθηναϊκή σκηνή το καλοκαίρι του 1909 με πρωταγωνίστρια τη Μαρίκα Κοτοπούλη και έγινε μεγάλη επιτυχία. Με το πέρασμα του χρόνου έγινε από τα κλασσικά του ελληνικού θεατρικού ρεπερτορίου. Το θεατρικό έγινε το 1931 και κινηματογραφική ταινία, σε σενάριο του ίδιου του Ξενόπουλου, σε σκηνοθεσία Ιωάννη Λούμου και με πρωταγωνίστρια την Ελένη Παπαδάκη. 

Το διήγημα με τίτλο «Έρως εσταυρωμένος» πρωτοτυπώθηκε στο περιοδικό Παναθήναια το 1901. Η ανάμνηση ενός περιστατικού που συνέβη στην Αθήνα της εποχής του - δυο αδέρφια που σκότωσαν την αδερφή τους στο ξύλο γιατί είχε ερωτευθεί κάποιον που η οικογένεια δεν ήθελε - συμπαρέσυρε στη μνήμη του συγγραφέα και άλλα παρόμοια περιστατικά που είχε ακούσει και στη Ζάκυνθο όταν ήταν μικρός και στη Πάτρα και αλλού, και του έδωσαν το υλικό για να γράψει το διήγημα "Ο εσταυρωμένος έρωτας της Στέλλας Βιολάντη". 

Όταν ο ποιητής Κωστής Παλαμάς διαβάζει το διήγημα στο περιοδικό, εμπνέεται και γράφει το ποίημα Ψυχή του θρήνου, του μαρτυρίου και της θυσίας.

Επομένως, ο Τσαρούχης εμπνεύστηκε κι αυτός από το συγκεκριμένο έργο του Ξενόπουλου. Σίγουρα θα ήξερε και το "ο εμός έρως εσταύρωται" της Εκκλησίας, ως εραστής της που ήταν. 

Ο Χριστός του Τσαρούχη στον Σταυρό είναι φτερωτός ως ο έρως. Και άνθη εαρινά εκπηγάζουν από τον Σταυρό, ενώ κάτω από τον Σταυρό υπνοί η κόρη. Τις εγερεί αυτήν; Μάλλον ο εσταυρωμένος έρως...

Π.Α.Α.