"Η ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ": Η ΟΝΤΩΣ ΠΑΤΡΙΔΟΓΝΩΣΙΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος «Η Ελλάδα του Ελύτη». Ένα εγκόλπιο του ελληνισμού, που ανθολόγησε και επιμελήθηκε η φιλόπονος ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου. 

Με την ευκαιρία του εορτασμού, φέτος, των διακοσίων χρόνων από την Ελληνική Επανάσταση, η Ελλάδα του Ελύτη αποτελεί πολύτιμο εργαλείο για να επανανακαλύψουμε το πνευματικό μέγεθος της χώρας που κατοικούμε. 

Το βιβλίο (σελ. 144) περιλαμβάνει εκατόν τριάντα επιλεγμένα αποσπάσματα πεζού λόγου του Ελύτη, τα οποία συνιστούν μιαν άλλου είδους πατριδογνωσία. 

Η Πατριδογνωσία ήταν, σε καιρούς αλλοτινούς, σχολικό μάθημα που διδασκόταν στο Δημοτικό σχολείο και συνιστούσε εισαγωγή στο μάθημα της Γεωγραφίας στην Ελλάδα. Παρείχε βασικές γνώσεις για τη χώρα, καθώς και στοιχεία για τις ιδιαίτερες περιοχές που ζούσαν οι μικροί μαθητές. 

«Η Ελλάδα του Ελύτη» αποτελεί την όντως πατριδογνωσία, καθώς η ιστορία του ελληνισμού, η ελληνική γλώσσα, η ελληνική θάλασσα - το Αιγαίο, η ελληνική φύση, η ελληνική τέχνη και η ελληνική πραγματικότητα αποτελούν τους επτά επιμέρους θεματικούς άξονες των κειμένων του βιβλίου. 

Ο Οδυσσέας Ελύτης αποσαφηνίζει, προτρέπει, καταγγέλλει και μας δίνει τον μίτο μιας νοητής περιπλάνησης στα μονοπάτια ιδεών και αισθήσεων της χώρας μας, όπως την είδε και την έζησε ο ίδιος, που δεν φοβήθηκε να δηλώσει Έλληνας «οργανικά, ψυχολογικά, αισθησιακά, ακατανίκητα!». 

Ο Ελύτης δεν έχει σχέση με εθνικές παντιέρες και άγονους πατριωτισμούς. Η δική του Ελλάδα ήταν ένας αγώνας αγάπης γόνιμος. Όπως θα ‘λεγε κι ο Χατζιδάκις, «την περιείχε» την Ελλάδα, ανάβλυζε από μέσα του. Δεν την διαλαλούσε ως πραμάτεια, αλλά την υμνούσε σαν Θεά του φωτός και των αισθήσεων. Μας το λέει καθαρά ο ίδιος: «Η Ελλάδα για τη νεότητά μου, εστάθηκε θάμβος. Δεν υπήρξα ούτε πατριώτης, ούτε φυσιολάτρης, ή τουλάχιστον δοκίμασα μεγάλη απορία όταν είδα να μου αποδίδουν τις ιδιότητες αυτές». Δεν τον ενδιέφερε να αποδείξει την «υπεροχή» της Ελλάδας, αλλά να αναδείξει ένα ορισμένο ήθος. Δεν τον απασχολούσε μια ελλαδοκεντρική λογική, αλλά μια οικουμενική προοπτική: «Οδηγός μου τα δυο φανάρια μου, του καημού και της πίκρας αμφότερα. Το ένα σταθερό και άγρυπνο στην Κωνσταντινούπολη. Το άλλο, στο διάδρομο του σπιτιού μου, μεταλλικό κι εύηχο· που το αρπάζω οποτεδήποτε θελήσω ν’ ακούσω ελληνική γλώσσα και το ταξιδεύω όπου να ‘ναι, και μέσα στους βυθούς και πάνω στα βουνά. Ρήγιον, Μπορς, Μεσημβρία, Προποντίς, Αλικαρνασσός, Αμμόχωστος, Αλεξάνδρεια». 

Από το βιβλίο «Η Ελλάδα του Ελύτη» που με λογισμό και μ’ όνειρο συνέλαβε και υλοποίησε η Ιουλίτα Ηλιοπούλου, ο ποιητής προβάλλει εμπρός μας «ωραίος ως Έλλην», κατά Εγγονόπουλο. Θα τολμήσω να πω για τον Ελύτη αυτό που εκείνος είπε για τον Κωνσταντίνο Παλαιολόγο: «Αυτός ο τελευταίος Έλληνας»! Γιατί είναι δύσκολο να ενστερνιστεί πια ο Έλληνας του σήμερα την Ελλάδα του Ελύτη. Είναι αρκετά επαναστατική για τα δικά μας βολεμένα και κοντόφθαλμα μέτρα… 

Μακάρι να μην είναι έτσι. Κι ο Ελύτης θα το ΄θελε…