ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟ ΕΛΥΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ π. ΓΕΩΡΓΙΟ ΛΕΚΚΑ ΣΤΟ "LECTURES ΑΛΗΘΩΣ"

Στο πλαίσιο του προγράμματος "LECTURES ΑΛΗΘΩΣ", δηλαδή της διαδικτυακής έκφρασης του Μορφωτικού Κέντρου Λόγου "Αληθώς", που εμπνεύστηκε και επιμελείται ο ποιητής π. Παναγιώτης Καποδίστριας, πραγματοποιήθηκαν τέσσερις διαλέξεις για τον Οδυσσέα Ελύτη από τον Πρωτοπρεσβύτερο ΓΕΩΡΓΙΟ ΛΕΚΚΑ, Δρ Ελληνικών Σπουδών Πανεπιστημίου Σορβόνης και μεταδιδακτορικό ερευνητή στο Εθνικό Κέντρο Ερευνών Γαλλίας. 

Ο π. Γεώργιος ανέλαβε να παρουσιάσει μια σημαντική σειρά τεσσάρων "μαθημάτων", τα οποία συνέγραψε κατ' αυτή την περίοδο του Covid-19, εμβαθύνοντας ανα-δημιουργικά σε κάποιες από τις ποιητικές συλλογές του Ελύτη. Η σειρά φέρει τον τίτλο: "Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ΩΣ ΚΑΤΕΞΟΧΗΝ ΠΛΑΤΩΝΙΚΟΣ ΠΟΙΗΤΗΣ". 

Αναμφισβήτητα ο κύκλος αυτών των διαλέξεων αποτελεί συμβολή στις Ελυτικές σπουδές και μάλιστα από μια φιλοσοφική σκοπιά όχι συνήθη. 

Για τις δύο πρώτες δείτε την σχετική ανάρτησή μας εδώ. 

Στην τρίτη βιντεοδιάλεξή του ο π. Λέκκας παρουσίασε τον Μικρό Ναυτίλο και τα Ελεγεία της Οξώπετρας. Στο Μικρό Ναυτίλο ο «δεύτερος κόσμος» αποτελεί τον τελικό μας προορισμό, ενώ στα Ελεγεία της Οξώπετρας, κατά τον π. Γεώργιο, ο ποιητής γράφει από την οπτική γωνία του μετά θάνατον αποκατεστημένου στον δεύτερο και αιώνιο αυτό κόσμο. 

Στον Μικρό Ναυτίλο, ειδικότερα, ο ποιητής επαναφέρει το θέμα της αθωότητας ως προϋπόθεσης για να αποκτήσει κανείς πρόσβαση στην ουράνια αιωνιότητα. Φαίνεται μάλιστα ότι για τον Ελύτη του Μικρού Ναυτίλου, τον Άλλο Κόσμο, προπτωτικό και μεταθανάτιο, τον υπερασπίζεται η αθωότητα των ποιητών και ότι «αυτός ο κόσμος δεν μπορεί να αποτυπωθεί στη γλώσσα μας παρά με τη μορφή ενός ερμητικού, εσωστρεφούς και πλήρως αυτοαναφορικού λόγου που ως τέτοιος συνιστά όχι μίμηση αισθητών αλλά την καλή πλατωνική μίμηση». 

Σε αντίθεση με τον Μικρό Ναυτίλο, η οπτική γωνία των Ελεγείων είναι αυτή της μεταθανάτιας ύπαρξης της αθάνατης ανθρώπινης ψυχής. Εδώ ο θάνατος, υποστήριξε ο π. Γεώργιος, «δεν συνιστά απώλεια και ως εκ τούτου δεν προκαλεί τον φόβο. Αντιθέτως μάλιστα, ο θάνατος αποτελεί το μέσο για την αποκατάστασή μας στην επικράτεια της αλήθειας που συμβολικά περιγράφεται ως Οξώπετρα». Ο Ελύτης γράφει τα Ελεγεία, είπε ο ομιλητής, με τη βεβαιότητα ότι, γυρίζοντας στον ουρανό, εκεί όλα θα τα ξαναβρούμε.

Παραθέτουμε στη συνέχεια την 3η διάλεξη. 

Στην τέταρτη και τελευταία διάλεξή του για τον πλατωνισμό του Οδυσσέα Ελύτη, η οποία έκανε πρεμιέρα στις 9 Μαρτίου 2021, ο π. Λέκκας αναφέρθηκε διεξοδικά στο Άξιον Εστί. Υποστήριξε ότι σ’ αυτήν την ποιητική σύνθεσή του, ο Ελύτης υιοθετεί μια ιουδαϊκο-χριστιανική ερμηνεία του πλατωνικού σχήματος: προχρονική ύπαρξη της ψυχής / εν χρόνω διαμονή της / μεταθανάτια ένδοξη αποκατάστασή της. 

Συγκεκριμένα, προσωπικός Δημιουργός Θεός δημιουργεί τον Ποιητή, και τον ελληνικό του κόσμο (βουνά και θάλασσες), τέτοιον που τον έφερε μέσα του προαιωνίως ή, με τα λόγια του ποιητή, τέτοιον που μέσα του τον έφερε «αιώνες πριν» τον δημιουργήσει. 

Η αντίπραξη του Ποιητή, υποστήριξε ο π. Γεώργιος, ως εκπροσώπου της αθωότητας και της άδικης οδύνης, στους εκπροσώπους της βίας μες στην Ιστορία με μόνα τα μέσα που του παρέχει η Ποίηση, αποτελεί το κεντρικό θέμα του Άξιον Εστί. 

Μάλιστα στα Πάθη, το εκτενέστερο τμήμα της σύνθεσης, ο προαιωνίως στην συμπερίληψη του Θεού Ποιητής και δημιουργημένος κατ’ εικόνα Του εμφανίζεται με τη μορφή προσώπου συμπεριληπτικού όλων των βασανισμένων και αδικοσκοτωμένων στην διαδρομή της μακραίωνης ελληνικής ιστορίας. 

Η γένεση του Ποιητή και ο συμπεριληπτικός τρόπος υπάρξεώς του σε αυτόν τον κόσμο προετοιμάζουν, κατά τον ομιλητή, για τον υψηλό, με σχεδόν σωτηριολογικές διαστάσεις, ρόλο που επιφυλάσσει γι’ αυτόν ο Ελύτης στο ποίημά του. 

Η μοίρα του Ποιητή, μοιάζει έτσι, κατά τον π. Λέκκα, να λέει ο Ελύτης στο Άξιον Εστι, είναι να συνεχίζει το έργο του Ιησού Χριστού. Ο Ποιητής, όπως ακριβώς ο Χριστός, είναι «του αθώου στόμα και θύρα της Παράδεισος» (Πάθη Η΄). 

Το μόνιμο θέμα της ελυτικής ποιήσεως, αυτό των δύο όψεων του κόσμου, το θλιβερό του «νυν» και το ένδοξο ποιητικό «αιέν» του, κατέληξε ο π. Γεώργιος, το ξαναβρίσκουμε και στους καταληκτήριους στίχους του μεγάλου αυτού ποιήματος. Πρόκειται, κατά τον ομιλητή, για μια ακόμα υπενθύμιση ότι η δύναμη του ποιητικού λόγου κρατά εξ ορισμού από το αιώνιο πριν και ιδίως το αιώνιο μετά απ’ το επώδυνο παρόν μας. 

Παραθέτουμε, στη συνέχεια, την 4η διάλεξη για τον Πλατωνικό Ελύτη.