Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Μέγαρο Μουσικής Αθηνών 22 Φεβρουαρίου 1993.
Ο Μάνος Χατζιδάκις διευθύνει για τελευταία φορά το δημιούργημά του: την Ορχήστρα των Χρωμάτων, η οποία είχε συμπληρώσει τέσσερα χρόνια δημιουργικής παρουσίας στα μουσικά πράγματα του τόπου.
Το πρόγραμμα περιλάμβανε έργα του Kurt Weill (τη Συμφωνία αρ. 2) - στο πρώτο μέρος - και Franz Liszt (κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 1) και Bela Bartok (κοντσέρτο για πιάνο και ορχήστρα αρ. 3), στο δεύτερο.
Σολίστ στο πιάνο ο διάσημος ούγγρος πιανίστας György Sandor.
Ήμουν εκεί και απήλαυσα τα εξαίσια αυτά έργα και τον εξαιρετικό σολίστ. Σαν τώρα θυμάμαι αυτή τη συναυλία.
Την επομένη 23 Φεβρουαρίου, ήμουν πάλι στο Μέγαρο για το ρεσιτάλ πιάνου του Sandor που είχε φροντίσει να πραγματοποιηθεί ο Μάνος Χατζιδάκις. Παρακολούθησα το ρεσιτάλ μαζί του. Μετά θα πήγαινε τον προσκεκλημένο του για φαγητό.
Το άλλο πρωί η είδηση ήταν ότι ο Χατζιδάκις έπαθε έμφραγμα και ήταν στην εντατική! Άντεξε, με αναλαμπές, για ενάμισι χρόνο ακόμα. Στις 15 Ιουνίου 1994 απέδρασε...
Εκείνη η συναυλία, όμως, της Ορχήστρας των Χρωμάτων ήταν μια διαμαρτυρία του Χατζιδάκι εναντίον του φαινομένου του νεοναζισμού, που είχε αρχίσει τότε να εξαπλώνεται στην Ευρώπη.
Ο Χατζιδάκις αφιέρωσε 20 σελίδες στο έντυπο πρόγραμμα της συναυλίας για το νεοναζισμό, με τον υπότιτλο: "Οι βρυκόλακες επιστρέφουν". Το αφιέρωμα περιλάμβανε κυρίως υλικό από τις εφημερίδες της εποχής, όπου υπάρχει και ένα δημοσίευμα της εφημερίδας "ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ", με τίτλο: "Επιθέσεις Νεοναζιστών στην Ελλάδα".
Το παραθέτουμε στη συνέχεια και μπορεί να δει κανείς την παρουσία της "Χρυσής Αυγής", δηλαδή τις επιθέσεις της και τους στόχους της στην Αθήνα του 1992. Η υπόθεση, δηλ., έχει ιστορία 30 χρόνων τουλάχιστον...
Στο πρόγραμμα της συναυλίας είχαμε κι ένα μονόφυλλο (ένθετο) με "Σκέψεις και παρατηρήσεις για το αναζωογονημένο φαινόμενο του Νεοναζισμού" του ίδιου του Μάνου Χατζιδάκι.
Το κείμενο εκείνο (είκοσι επτά χρόνια πριν!) απεδείχθη άκρως διαχρονικό, αφού έκανε το γύρο του διαδικτύου όταν συντελέστηκε η "νομιμοποίηση" της "Χρυσής Αυγής", ως κόμμα του Ελληνικού Κοινοβουλίου (κατά τις εθνικές εκλογές της 6ης Μαϊου 2012).
Τώρα το κείμενο αυτό επανέρχεται δυναμικά με αφορμή την καταδίκη της "Χρυσής Αυγής" ως εγκληματικής οργάνωσης.
Τότε πολλοί θεώρησαν υπερβολικούς τους φόβους του Χατζιδάκι. Τώρα θυμάμαι πως κάπου κάποτε διάβασα και μια κριτική εναντίον αυτού του διάσημου πια κειμένου του.
Να που ο φανατισμός του εναντίον του νεοναζισμού δεν ήταν ανέρειστος.
Παραθέτω στη συνέχεια το κείμενό του. Την ανάρτηση πλαισιώνει υλικό από το πρόγραμμα εκείνης της ιστορικής συναυλίας, που - ευτυχώς! - έχω στο αρχείο μου, αλλά και ένα βίντεο στο οποίο ο Μάνος Χατζιδάκις εξηγεί το σκεπτικό της συναυλίας της Ορχήστρας των Χρωμάτων κατά του νεοναζισμού (από συνέντευξη στον Κώστα Κωβαίο, ΕΡΤ, 1993).
Στην ερώτηση "Πώς βλέπετε αυτή την έξαρση του νεοναζισμού", ο Χατζιδάκις απάντησε απερίφραστα: "Άθλια! Με αηδιάζει. Και φυσικά οφείλουμε όλοι μας να πάρουμε τα σωστά μέτρα και έγκαιρα πριν είναι αργά".
Ο Χατζιδάκις και πάλι προφήτης! Αργήσαμε να κάνουμε τη σωστή διάγνωση και το πληρώσαμε...
Ο Νεοναζισμός, ο φασισμός, ο ρατσισμός και κάθε αντικοινωνικό και αντιανθρώπινο φαινόμενο συμπεριφοράς δεν προέρχεται από ιδεολογία, δεν περιέχει ιδεολογία, δεν συνθέτει ιδεολογία.
Είναι η μεγεθυμένη έκφραση - εκδήλωση του κτήνους που περιέχουμε μέσα μας χωρίς εμπόδιο στην ανάπτυξή του, όταν κοινωνικές ή πολιτικές συγκυρίες συντελούν, βοηθούν, ενισχύουν τη βάρβαρη και αντιανθρώπινη παρουσία του.
Η μόνη αντιβίωση για την καταπολέμηση του κτήνους που περιέχουμε είναι η Παιδεία. Η αληθινή παιδεία. Και όχι η ανεύθυνη εκπαίδευση και η πληροφορία χωρίς κρίση και χωρίς ανήσυχη αμφισβητούμενη συμπερασματολογία. Η παιδεία που δεν εφησυχάζει ούτε δημιουργεί αυταρέσκεια στον σπουδάζοντα, αλλά πολλαπλασιάζει τα ερωτήματα και την ανασφάλεια. Όμως μια τέτοια παιδεία δεν ευνοείται από τις πολιτικές παρατάξεις και από όλες τις κυβερνήσεις, διότι κατασκευάζει ελεύθερους και ανυπότακτους πολίτες, μη χρήσιμους για το ευτελές παιχνίδι των κομμάτων και της πολιτικής. Κι αποτελεί πολιτική «παράδοση» η πεποίθηση πως τα κτήνη, με κατάλληλη τακτική και αντιμετώπιση, καθοδηγούνται, τιθασεύονται.
Ενώ τα πουλιά... Για τα πουλιά, μόνον οι δολοφόνοι, οι άθλιοι κυνηγοί αρμόζουν, με τις «ευγενικές παντός έθνους παραδόσεις».
Κι είναι φορές που το κτήνος πολλαπλασιαζόμενο κάτω από συγκυρίες και με τη μορφή «λαϊκών αιτημάτων και διεκδικήσεων», σχηματίζει φαινόμενα λοιμώδους νόσου, που προσβάλλει μεγάλες ανθρώπινες μάζες και επιβάλλει θανατηφόρες επιδημίες.
Πρόσφατη περίπτωση ο Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μόνο που ο πόλεμος αυτός μας δημιούργησε για ένα διάστημα μιαν αρκετά μεγάλη πλάνη, μια ψευδαίσθηση. Πιστέψαμε όλοι μας πως σ' αυτό τον πόλεμο η δημοκρατία πολέμησε τον φασισμό και τον ενίκησε. Σκεφθείτε: η «Δημοκρατία», εμείς με τον Μεταξά κυβερνήτη, και σύμμαχο τον Στάλιν, πολεμήσαμε τον Ναζισμό, σαν ιδεολογία άσχετη με μας τους ίδιους και τον ...νικήσαμε. Τι ουτοπία και τι θράσος. Αγνοώντας πως απαλλαγμένοι από την ευθύνη του κτηνώδους μέρους του εαυτού μας και τοποθετώντας το σε μια άλλη εθνότητα, υποταγμένη ολοκληρωτικά σ' αυτό, δεν νικούσαμε κανένα φασισμό αλλά απλώς μιαν άλλη εθνότητα επικίνδυνη, που επιθυμούσε να μας υποτάξει.
Ένας πόλεμος σαν τόσους άλλους από επικίνδυνους ανοήτους, σε άλλους ανοήτους, περιστασιακά ακίνδυνους. Και φυσικά, όλα τα περί «Ελευθερίας», «Δημοκρατίας», και «λίκνων πνευματικών και μη», άξια για τις απαίδευτες στήλες των εφημερίδων και τους αφελείς αναγνώστες. Ποτέ δεν θα νικήσει η Ελευθερία, αφού την στηρίζουν και τη μεταφέρουν άνθρωποι, που εννοούν να μεταβιβάζουν τις δικές τους ευθύνες στους άλλους. (Κάτι σαν την ηθική των γερόντων χριστιανών. Το καλό και το κακό έξω από μας. Στον Χριστό και στο διάβολο. Κι ένας Θεός που συγχωρεί τις αδυναμίες μας, εφ' όσον κι όταν τον θυμηθούμε, μες στην ανευθυνότητα του βίου μας. Επιδιώκοντας πάντα να εξασφαλίσουμε τη μετά θάνατον εξακολουθητική παρουσία μας. Αδυνατώντας να συλλάβουμε την έννοια της απουσίας μας. Το ότι μπορεί να υπάρχει ο κόσμος δίχως εμάς και δίχως τον Καντιώτη τον Φλωρίνης).
Δεν θέλω να επεκταθώ. Φοβάμαι πως δεν έχω τα εφόδια για μια θεωρητική ανάπτυξη, ούτε την κατάλληλη γλώσσα για τις απαιτήσεις του όλου θέματος. Όμως το θέμα με καίει. Και πριν πολλά χρόνια επιχείρησα να το αποσαφηνίσω μέσα μου. Σήμερα ξέρω πως διέβλεπα με την ευαισθησία μου τις εξελίξεις και την επανεμφάνιση του τέρατος. Και δεν εννοούσα να συνηθίσω την ολοένα αυξανόμενη παρουσία του. Πάντα εννοώ να τρομάζω.
Ο νεοναζισμός δεν είναι οι άλλοι. Είναι οι μισητοί δολοφόνοι, που βρίσκουν όμως κατανόηση από τις διωκτικές αρχές λόγω μιας περίεργης αλλά όχι και ανεξήγητης συγγενικής ομοιότητος. Είναι εκείνοι που τους έχουν συνηθίσει οι αρχές και οι κυβερνήσεις, σαν μια πολιτική προέκτασή τους ή σαν μια επιτρεπτή αντίθεση, δίχως ιδιαίτερη σημασία που να προκαλεί ανησυχία. (Τελευταία διάβασα πως στην Πάτρα, απέναντι από το αστυνομικό τμήμα, άνοιξε τα γραφεία του ένα νεοναζιστικό κόμμα. Καμμιά ανησυχία, ούτε για τους φασίστες, ούτε για τους αστυνόμους. Φυσικά ούτε και για τους περιοίκους).
Ο εθνικισμός είναι και αυτός Νεοναζισμός. Τα κουρεμένα κεφάλια των στρατιωτών, έστω και παρά την θέλησή τους, ευνοούν την έξοδο της σκέψης και της κρίσης, ώστε να υποτάσσονται και να γίνονται κατάλληλοι για την αποδοχή διαταγών και κατευθύνσεων προς κάποιο θάνατο. Δικό τους ή των άλλων.
Η εμπειρία μου διδάσκει πως η αληθινή σκέψη, ο προβληματισμός οφείλει κάπου να σταματά. Δεν συμφέρει. Γι' αυτό και σταματά. Ο ερασιτεχνισμός μου στην επικέντρωση κι ανάπτυξη του θέματος, κινδυνεύει να γίνει ευάλωτος από τους εχθρούς. Όμως οφείλω να διακηρύξω το πάθος μου για μια πραγματική κι απρόσκοπτη ανθρώπινη ελευθερία.
Ο φασισμός στις μέρες μας φανερώνεται με δύο μορφές. Ή προκλητικός, με το πρόσχημα αντιδράσεως σε πολιτικά ή κοινωνικά γεγονότα, που δεν ευνοούν την περίπτωσή τους, ή παθητικός μες στον οποίο κυριαρχεί ο φόβος για ό,τι συμβαίνει γύρω μας. Ανοχή και παθητικότητα λοιπόν. Κι έτσι εδραιώνεται η πρόκληση. Με την ανοχή των πολλών. Προτιμότερος ο αργός και σιωπηλός θάνατος από την αντίδραση του ζωντανού κι ευαίσθητου οργανισμού που περιέχουμε.
Το φάντασμα του κτήνους παρουσιάζεται ιδιαιτέρως έντονα στους νέους. Εκεί επιδρά και το marketing. Η επιρροή από τα Μ.Μ.Ε. ενός τρόπου ζωής που ευνοεί το εμπόριο. Κι όπως η εμπορία των ναρκωτικών ευνοεί τη διάδοσή τους στους νέους, έτσι και η μουσική, οι ιδέες, ο χορός και όσα σχετίζονται με τον τρόπο ζωής τους έχουν δημιουργήσει βιομηχανία με τεράστια και αφάνταστα οικονομικά ενδιαφέροντα.
Και μη βρίσκοντας αντίσταση από μια στέρεη παιδεία όλα αυτά δημιουργούν ένα κατάλληλο έδαφος για να ανθίσει ο εγωκεντρισμός, η εγωπάθεια, η κενότητα και φυσικά κάθε κτηνώδες ένστιχτο στο εσωτερικό τους. Προσέξτε τον χορό τους με τις ομοιόμορφες στρατιωτικές κινήσεις, μακρά από κάθε διάθεση επαφής και επικοινωνίας. Το τραγούδι τους με τις συνθηματικές επαναλαμβανόμενες λέξεις, η απουσία του βιβλίου και της σκέψης από την συμπεριφορά τους και ο στόχος για μια άνετη σταδιοδρομία κέρδους και εύκολης επιτυχίας.
Βιώνουμε μέρα με τη μέρα περισσότερο το τμήμα του εαυτού μας - που ή φοβάται ή δεν σκέφτεται, επιδιώκοντας όσο γίνεται περισσότερα οφέλη. Ώσπου να βρεθεί ο κατάλληλος «αρχηγός» που θα ηγηθεί αυτού του κατάπτυστου περιεχομένου μας. Και τότε θα 'ναι αργά για ν' αντιδράσουμε.
Ο Νεοναζισμός είμαστε εσείς κι εμείς - όπως στη γνωστή παράσταση του Πιραντέλο. Είμαστε εσείς, εμείς και τα παιδιά σας. Δεχόμαστε νάμαστε απάνθρωποι μπρος στους φορείς του AIDS, από άγνοια, αλλά και τόσο «ανθρώπινοι» και συγκαταβατικοί μπροστά στα ανθρωποειδή ερπετά του Φασισμού, πάλι από άγνοια, αλλά κι από φόβο κι από συνήθεια.
Και το Κακό ελλοχεύει, χωρίς προφύλαξη, χωρίς ντροπή. Ο Νεοναζισμός δεν είναι θεωρία, σκέψη και αναρχία. Είναι μια παράσταση. Εσείς κι εμείς. Και πρωταγωνιστής είναι ο Θάνατος.
ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου