ΤΟ "ΑΣΜΑ ΑΣΜΑΤΩΝ" ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ ΑΠΟ ΤΟΝ "ΜΕΓΑΛΟ ΕΡΩΤΙΚΟ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στον περίφημο κύκλο τραγουδιών του «Μεγάλος Ερωτικός» (1972), ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποιεί δύο τραγούδια στο αρχαιοελληνικό πρωτότυπο. 

Το τραγούδι Κέλομαί σε Γογγύλα σε ποίηση Σαπφούς που ερμήνευσε η Φλέρυ Νταντωνάκη και το Κραταιά ως θάνατος αγάπη, που ήταν η μελοποίηση ενός αποσπάσματος από το Άσμα Ασμάτων του Σολομώντος, βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης στη μετάφραση των Ο’ ερμηνευτών (από το εβραϊκό πρωτότυπο). Οι στίχοι που επέλεξε ο Χατζιδάκις είναι από το 7ο και 8ο Άσμα και στην ιστορική, πλέον, ηχογράφηση το τραγουδούν όλοι οι συντελεστές του «Μεγάλου Ερωτικού», δηλ. η Φλέρυ Νταντωνάκη, ο Δημήτρης Ψαριανός και η χορωδία της Έλλης Νικολαϊδη. Μάλιστα, είναι χαρακτηριστικό ότι ο Χατζιδάκις θέλησε το «Άσμα» να κλείσει τον δίσκο, μ’ ένα μάλλον θριαμβευτικό τρόπο, αφού όντως «Κραταιά ως θάνατος αγάπη».
Το τραγούδι είναι γραμμένο από τον συνθέτη στην τονικότητα της ντο μείζονος, ενώ στην πορεία γίνεται μετατροπία στη φα μείζονα, όπου και κλείνει. Παρουσιάζει πολυρυθμικότητα και η ορχήστρα εδώ φαίνεται σα να έχει "¨μεγαλώσει". 

Πρέπει να πούμε ότι το "Άσμα Ασμάτων" (το πιο όμορφο τραγούδι) είναι ένα τολμηρό ερωτικό ποίημα, που εξυμνεί τον έρωτα και τον ανάγει σε υπόθεση πυρπόλησης τού είναι του ανθρώπου. 

'Ό,τι έπρεπε, δηλαδή, για να το εντάξει ο Χατζιδάκις στον Μεγάλο Ερωτικό του. 

«Η σειρά που ακολουθούν τα ποιήματα», έγραφε ο συνθέτης παραδίδοντας το έργο στο κοινό, «σχηματίζει (…) μια λειτουργία για τον Μεγάλο Ερωτικό – κάτι σαν τους εσπερινούς Αγίων σ’ ερημοκκλήσια μακρινά με τη συμμετοχή φανταστικών αγγέλων, εραστών, παρθένων και εφήβων. Είναι μια λιτανεία περίεργη, όμως και τόσο φυσική, στην εσωτερική κι απόκρυφη ζωή μας».

Πρέπει εδώ να σημειωθεί ότι ο Χατζιδάκις ήταν ο πρώτος έλληνας συνθέτης ο οποίος μελοποίησε στο πρωτότυπο απόσπασμα από το «Άσμα Ασμάτων». 

Πολύ αργότερα, το 2007 ο Νίκος Μαμαγκάκης κυκλοφόρησε σε δίσκο την δική του συνθετική εργασία πάνω στο πρωτότυπο κείμενο του "Άσματος", με ερμηνεύτρια την Σαβίνα Γιαννάτου, ενώ δύο χρόνια αργότερα (2009) κυκλοφόρησε δίσκος με τη μελοποίηση του «Άσματος Ασμάτων» από τον Μάριο Στρόφαλη, όπως το απέδωσε στα νέα ελληνικά ο Λευτέρης Παπαδόπουλος. Το 2010 κυκλοφόρησε μια νέα μουσική εργασία πάνω στο ποίημα – πάλι στην μετάφραση Λ. Παπαδόπουλου - αυτή τη φορά από τον συνθέτη και μουσικό ερευνητή, Κώστα Μυλωνά. 

Σε μια συνέντευξη τύπου για την παρουσίαση του δίσκου του Στρόφαλη, ο Λ. Παπαδόπουλος είχε πει για την δική του μετάφραση: «Εγώ, σε αντίθεση με τον Σεφέρη, έριξα το βάρος στο ερωτικό στοιχείο. Θέλω να φθάσει τραγουδιστικά στον κόσμο». 

Νομίζω όμως ότι ακόμα δεν έχει γίνει αυτό. Η μόνη μελοποίηση που έχει περάσει στον κόσμο και τραγουδιέται συχνά – ακόμα και από μαθητές – είναι αυτή του Μάνου Χατζιδάκι. Το «Κραταιά ως θάνατος αγάπη» είναι ένα κλασικό τραγούδι. Ο Χατζιδάκις ήταν και εδώ πρωτοπόρος. 

Στη συνέχεια παραθέτουμε τους στίχους και την πρώτη εκτέλεση του τραγουδιού «Κραταιά ως Θάνατος Αγάπη» από τον «Μεγάλο Ερωτικό».

Τι ωραιώθης και τι ηδύνθης, 

αγάπη, εν τρυφαίς σου;

Τούτο μέγεθός σου, 

ωμοιώθης τω φοίνικι, 

και οι μαστοί σου τοις βότρυσιν. 

Είπα αναβήσομαι επί τω φοίνικι, 

κρατήσω των ύψεων αυτού. 

Εγώ τω αδελφιδώ μου, 

και επ’ εμέ η επιστροφή αυτού 

ευώνυμος αυτού υπό την κεφαλήν μου, 

και η δεξιά αυτού περιλήψεταί με. 

Υπό μήλον εξήγειρά σε 

εκεί ωδίνησέ σε η μήτηρ σου, 

εκεί ωδίνησέ σε η τεκούσα σε.  

Θες με ως σφραγίδα επί την καρδίαν σου, 

ως σφραγίδα επί τον βραχίονά σου 

ότι κραταιά ως θάνατος αγάπη, 

σκληρός ως Άδης ζήλος 

περίπτερα αυτής περίπτερα πυρός, 

φλόγες αυτής. 

Ύδωρ πολύ ου δυνήσεται σβέσαι την αγάπην, 

και ποταμοί ου συγκλύσουσιν αυτήν.