"ΘΑΥΜΑΣΤΗ ΤΟΥ ΣΩΤΗΡΟΣ" ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΗ ΠΑΤΡΩΝ ΝΙΚΟΔΗΜΟ ΒΑΛΛΗΝΔΡΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Οι Κατανυκτικοί Εσπερινοί, τα απογεύματα των Κυριακών της Μ. Τεσσαρακοστής, ήταν μια από τις σημαντικές στιγμές του Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου (Βαλληνδρά). Ο ίδιος έψαλλε τα του δεξιού χορού - από το Τριώδιο του Εμμανουήλ Φαρλέκα, ήτοι σμυρνέϊκη παράδοση - ενώ ο χορός ψαλτών τα του αριστερού. Κορυφαία στιγμή του Εσπερινού η ερμηνεία των Μ. Προκειμένων (Μή αποστρέψης και Έδωκας κληρονομίαν) από τον μακαριστό Νικόδημο. Έψαλε, ιδιαίτερα τα πρώτα χρόνια της εν Πάτραις αρχιερατείας του, και το ιδιόμελο των αποστίχων - πλαισιωμένος από τους ψάλτες - στο περίφημο μέλος του Ιακώβου Πρωτοψάλτου. 

Ευτυχώς ο γνωστός φιλόλογος Μανόλης Χατζηγιακουμής ενέταξε στο πρόγραμμα των ηχογραφήσεων εκκλησιαστικής μουσικής και τα ιδιόμελα του Ιακώβου, τα οποία ηχογράφησε ο Δεσπότης τον Φεβρουάριο του 1988. Λίγο μετά κυκλοφόρησαν "ανεπίσημα" τα ιδιόμελα σε μια κασέτα, η οποία πήγαινε από χέρι σε χέρι (διά της αντιγραφής εννοείται) και μόλις το 2010 έγινε η επίσημη κυκλοφορία του ψηφιακού δίσκου - με θαυμάσια ψηφιακή επεξεργασία - στο Β' μέρος της κασετίνας με τα Δοξαστικά του Ιακώβου που επιμελήθηκε ο Μανόλης Χατζηγιακουμής (έκδοση Κέντρου Ερευνών και Εκδόσεων).

Γράφει ο Μανόλης Χατζηγιακουμής για τα ιδιόμελα του Ιακώβου από τον αείμνηστο Πατρών: 

"Η ερμηνεία του μητροπολίτη Νικοδήμου Βαλληνδρά στα Ιδιόμελα της Μ. Τεσσαρακοστής είναι εξαιρετικά έντεχνη και ιδιότεχνη. Πέρα από τον σταθερό και στιβαρό χρόνο και ρυθμό, την πεποικιλμένη εκφορά, τη συνεκτική διατύπωση των μουσικών γραμμών και φράσεων, πρέπει κυρίως να τονισθεί το εξαγγελτικό και επίσημο ύφος, ιδιοπρόσωπο και επιβλητικό, η εξπρεσιονιστική διαγραφή αισθημάτων και διανοημάτων, γενικότερα η προφορά και το ήθος, τα οποία παραπέμπουν περισσότερο προς τον πατριαρχικό τρόπο ψαλμώδησης αντίστοιχων μελών."

Στον Κατανυκτικό Εσπερινό της Δ' Κυριακής των Νηστειών ο μακαριστός Πατρών Νικόδημος έψαλλε συχνά τα ιδιόμελα "Ο τον αμπελώνα" (ήχος βαρύς) και "Λησταίς λογισμοίς" (ηχ. πλ. β') στο μέλος του Εμμανουήλ Φαρλέκα, λόγω του εκτενούς μέλους των ιδιομέλων του Ιακώβου. Ή έψαλε μόνο το "Λησταίς..." στο μέλος του Φαρλέκα. 

Για τον Κατανυκτικό της Ε' Κυριακής των Νηστειών είχε συντμήσει ο ίδιος το περίφημο ιδιόμελο "Θαυμαστή του Σωτήρος" σε ήχο α' τετράφωνο. 

Στον αφιερωματικό τόμο Εικοσαέτηρος Αρχιερατεία Μητροπολίτου Πατρών Νικοδήμου Α' 1974-1994, δημοσίευσα το συντετμημένο μέλος του Δεσπότη, το οποίο στοιχείται στις γραμμές και τις φόρμες του Ιακώβου. Πρόκειται για χειρόγραφό του. 

Αναρτώ και μία ζωντανή ηχογράφηση του μέλους από τον Ι. Ναό Αγίας Σοφίας Πατρών, τον Απρίλιο του 1989. Ο Πατρών Νικόδημος διευθύνει τον χορό ψαλτών στην δική του σύνθεση. 

Εις τιμήν και μνήμην.