Οι Τουρκοκύπριοι επέστρεψαν έργα Ελληνοκυπρίων και Ελλήνων ζωγράφων

Επιστράφηκαν και έργα Γιάννη Μόραλη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου - Γκίκα, Φώτη Κόντογλου 

Του Αριστείδη Βικέτου 

Σαράντα έξι χρόνια, μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, οι Τουρκοκύπριοι επέστρεψαν 219 έργα τέχνης Ελληνοκυπρίων και Ελλήνων ζωγράφων, που ήταν από την κατεχόμενη Αμμόχωστο και οπτικο-ακουστικό υλικό από το αρχείο του ΡΙΚ, που παρουσιάζει Τουρκοκύπριους καλλιτέχνες και δημοσιογράφους την περίοδο 1955-1963, εγκαινίασαν ο πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Μουσταφά Ακκιντζί. 

Την έκθεση, στην οποία παρουσιάζονται περίπου 60 από τα 219 έργα, εγκαινίασαν στο Λήδρα Πάλας («νεκρή» ζώνη Λευκωσίας) ο πρόεδρος Αναστασιάδης και ο Τουρκοκύπριος ηγέτης, Μουσταφά Ακιντζί). 

Ο πρόεδρος Αναστασιάδης τόνισε ότι η ανταλλαγή των έργων αυτών, συμβάλλει στην οικοδόμηση εμπιστοσύνης μεταξύ των δύο κοινοτήτων και προβάλλει τις κοινωνικο-πολιτισμικές τους ταυτότητες. Η τέχνη και ο πολιτισμός, πρόσθεσε, μπορούν να συμβάλλουν απτά στις προσπάθειες επίτευξης ειρήνης και συμφιλίωσης και αποτελούν μέσο ανάπτυξης εκατέρωθεν πολιτισμικής αντίληψης και κατανόησης των κοινωνικοπολιτικών ζητημάτων τα οποία θα πρέπει να αντιμετωπιστούν. Δεν υπάρχει άλλη επιλογή ή εναλλακτική, τόνισε ο πρόεδρος Αναστασιάδης, από το να φέρουμε την ειρήνη στην πατρίδα μας. Και ο μόνος τρόπος, πρόσθεσε, για να πραγματοποιηθεί αυτό, είναι μέσω της αντιμετώπισης των δικαιολογημένων ευαισθησιών και ανησυχιών της κάθε κοινότητας, με την οικοδόμηση αμοιβαίου σεβασμού και ενώνοντας αυτό που αποτελεί τα κοινά συμφέροντα των Κυπρίων και μόνο των Κυπρίων. Μόνο τότε, τόνισε ο πρόεδρος Αναστασιάδης, θα επιτευχθεί διαρκής ειρήνη και θα υπάρχει βιώσιμο και λειτουργικό ομόσπονδο κράτος, που να διασφαλίζει το κοινό μέλλον σε μια ενωμένη Κύπρο, μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ελεύθερο από εξαρτήσεις οποιασδήποτε τρίτης χώρας, με πλήρη σεβασμό στις δημοκρατικές αρχές, τα ανθρώπινα δικαιώματα και τις βασικές ελευθερίες όλων των νομίμων πολιτών του. 

Ο Μουσταφά Ακιντζί ανέφερε ότι ο ίδιος θεωρεί πως η έκθεση αυτή αποτελεί «εκδήλωση του σεβασμού Τουρκοκυπρίων και Ελληνοκυπρίων για τις πολιτιστικές αξίες της κάθε πλευράς και (αυτό) το βρίσκω υποσχόμενο όσον αφορά το μέλλον». Η προστασία και η διατήρηση των έργων τέχνης, πριν το 1974, Ελληνοκύπριων ζωγράφων κατέστησε δυνατό για μας να τα επιστρέψουμε, κάτι που κατέστησε εφικτή και αυτή την έκθεση, είπε. Κατά τον ίδιο τρόπο, πρόσθεσε ο κ. Ακιντζί, χαιρετίζουμε το γεγονός ότι τα ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά αρχεία για Τουρκοκύπριους που ανήκουν στην περίοδο πριν το 1963, τα οποία έχουν διατηρηθεί και έχουν δοθεί στην κοινότητά μας από το ΡΙΚ, ως μια κίνηση καλής θέλησης και σεβασμού. «Το παρελθόν μας θα μπορούσε να ήταν διαφορετικό, αλλά δεν μπορούμε ν’ αλλάξουμε το παρελθόν», σημείωσε. Ωστόσο, πρόσθεσε, «μπορούμε να αναλάβουμε την ευθύνη για ένα ειρηνικό μέλλον και να δείξουμε την απαραίτητα θέληση γι αυτό.Το να σεβόμαστε και να προστατεύουμε τα πολιτιστικά σύμβολα και έργα τέχνης ο ένας του άλλου αποτελεί μία από τις κύριες ευθύνες μας για ένα ειρηνικό μέλλον», κατέληξε. 

Η Ειδική Αντιπρόσωπος του ΓΓ του ΟΗΕ και επικεφαλής της ΟΥΝΦΙΚΥΠ Ελίζαμπεθ Σπέχαρ ανέφερε ότι η έκθεση αποτελεί μια «μοναδική ευκαιρία για να ανακαλυφθούν εκ νέου αυτά τα σπάνια πολιτιστικά κοσμήματα και για να τα φροντίσετε μαζί ως ένα νησί». Πιο σημαντικό, πρόσθεσε, αποτελεί το γεγονός ότι μεταδίδει «ένα ισχυρό μήνυμα για την ανεκτίμητη αξία της ειρήνης». Η κ. Σπέχαρ εξέφρασε επίσης την ετοιμότητα του ΟΗΕ «να συνεχίσει να υποστηρίζει τις πλευρές στην εφαρμογή αξιόλογων πρωτοβουλιών που μπορούν να προωθήσουν περαιτέρω διάλογο, επαφές και συνεργασία μεταξύ των δύο κοινοτήτων, οικοδομώντας έτσι τα απαραίτητα θεμέλια για να επιτευχθεί και να διατηρηθεί μια συνολική διευθέτηση». 

Στα εγκαίνια της έκθεσης στο Λήδρα Πάλας παρευρέθηκαν η Ειδική Αντιπρόσωπος του Γεν. Γραμματέα του ΟΗΕ στην Κύπρο, Ελίζαμπεθ Σπέχαρ, διπλωμάτες, καλλιτέχνες και συγγενείς των καλλιτεχνών που δεν είναι στη ζωή. 

Η έκθεση φέρνει στο φως εμβληματικά έργα σημαντικών Ελληνοκυπρίων καλλιτεχνών από το 1940 ως το 1970, όπως των Γεώργιου Πολ. Γεωργίου, Γιώργου Σκοτεινού, Στέλιου Βότση, Χριστόφορου Σάββα, Ανδρέα Χαραλαμπίδη, Μιχαήλ Κκάσιαλου, Ιωάννη Κισσονέργη, Νίκου Νικολαΐδη, Ρέας Μπέιλι, Αδαμάντιου Διαμαντή, Τηλέμαχου Κάνθου. Επίσης παρουσιάζονται έργα σημαντικών Ελλαδιτών καλλιτεχνών όπως των Γιάννη Μόραλη, Γιάννη Τσαρούχη, Νίκου Χατζηκυριάκου Γκίκα, Φώτη Κόντογλου κ.ά. 

Τα 140 από τα 219 προέρχονται από τη Δημοτική Πινακοθήκη της Αμμοχώστου. Από το σύνολο των έργων μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας είναι τα 44 έργα του Γ. Πολ. Γεωργίου που υπήρχαν στο εργαστήρι του στην οδό Ερμού 136 της Αμμοχώστου, ανάμεσά τους και το έργο «1963. Η συμβολική διαίρεση της Κύπρου». Στον πίνακα εικονίζονται τα 13 σημεία του δοτού συντάγματος και γράφει επίσης «Κάτω η Ζυρίχη». 

Ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας είναι και 25 έργα του Στέλιου Βότση, τα οποία είχαν σταλεί στο Λονδίνο για μια έκθεση, επιστράφηκαν στην Κύπρο λίγο πριν από την εισβολή και παρέμειναν σε κάποια αποθήκη στο λιμάνι της Αμμοχώστου. 

Ιδιαίτερα συγκινημένοι ήταν οι καλλιτέχνες που παρευρέθηκαν στα εγκαίνια της έκθεσης, έργα των οποίων περιλαμβάνονται σ’ αυτήν, αλλά και οι συγγενείς των δημιουργών που δεν είναι πια στη ζωή. Ανάμεσά τους ο Μάρκος Διαμαντής, εγγονός του Αδαμάντιου Διαμαντή, ο οποίος ζει στην Αυστραλία και αυτές τις μέρες έτυχε να είναι στην Κύπρο. 

«Τα έργα των Ελληνοκυπρίων διασώθηκαν χάρη στην ευαισθησία των Τουρκοκυπρίων που τα συγκέντρωσαν και τα φύλαξαν από το 1974», ανέφερε η Αντρούλλα Βασιλείου, συμπρόεδρος της Δικοινοτικής Επιτροπής για τον Πολιτισμό, που έπαιξε σημαντικό ρόλο στην επιστροφή των έργων. Όπως τονίζει, «η παράδοση των έργων, στους νόμιμους ιδιοκτήτες τους, αλλά και η ανταλλαγή με το αρχειακό υλικό του ΡΙΚ, είναι μια πράξη που θα βοηθήσει στη φιλία και την αδερφοσύνη μεταξύ των δύο κοινοτήτων». Ο Γιάννης Τουμαζής, που είχε την ευθύνη για την έρευνα, τη συντήρηση και την ταυτοποίηση των έργων, χαρακτήρισε αριστουργήματα τα έργα και τόνισε πως αλλάζουν τον τρόπο που βλέπουμε την κυπριακή τέχνη των δεκαετιών του ’50, ’60 και ’70. 

Τα έργα θα παραδοθούν στις Πολιτιστικές Υπηρεσίες και θα εκτεθούν στην Κρατική Πινακοθήκη Σύγχρονης Τέχνης για το ευρύ κοινό. Ειδική Επιτροπή που συστάθηκε από τις Πολιτιστικές Υπηρεσίες θα αναλάβει την παράδοση των έργων στους νόμιμους δικαιούχους, σε συνεργασία με το Γραφείο του Γενικού Εισαγγελέα. Από το σύνολο των 219 έργων ταυτοποιήθηκε το 95%. 

ΦΩΤΟ: Στ. Ιωαννίδης (ΓΤΠ)