ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ "ΟΡΧΗΣΤΡΑ ΤΩΝ ΧΡΩΜΑΤΩΝ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ημέρα μνήμης Γιάννη Χρήστου σήμερα, 8 Ιανουαρίου, και ακούμε έργα του μεγάλου συνθέτη από την Ορχήστρα των Χρωμάτων, την ορχήστρα που δημιούργησε ο Μάνος Χατζιδάκις και δεν υπάρχει πιά. Ακούμε ένα ψηφιακό δίσκο που κυκλοφόρησε το 2000, πριν 20 χρόνια! 

Με διευθυντή ορχήστρας τον Μίλτο Λογιάδη δισκογραφήθηκαν τρία έργα του Γιάννη Χρήστου: το πρώτο του ορχηστρικό έργο «Μουσική του Φοίνικα» (1948-49), που βασίζεται στο μεστό ύφος προχωρημένης σειραϊκής τεχνικής, τα «Εξι τραγούδια σε ποίηση Τ. Σ. Ελιοτ» της δεύτερης περιόδου του Χρήστου (1953-1958) και το έργο «Τοκκάτα» για πιάνο και ορχήστρα. Σολίστ η μέτζο σοπράνο Αλεξάνδρα Παπατζιάκου και η πιανίστρια Νέλλη Σεμιτέκολο, η οποία γνώριζε προσωπικά τον συνθέτη και είναι εξαιρετική ερμηνεύτρια των έργων του. 

Η «Μουσική του Φοίνικα» γνώρισε μεγάλη επιτυχία στο εξωτερικό και στην Ελλάδα, εκδόθηκε από τον οίκο Ricordi και, όπως σημειώνεται στο ένθετο του δίσκου από κείμενα του Γ. Γ. Παπαϊωάννου, «είναι γραμμένο σε δωδεκάφθογγο σύστημα, επεξεργάζεται ένα σύντομο χρωματικό θεματικό μοτίβο, που ακούγεται σε συνεχείς μετασχηματισμούς του εαυτού του (ανανεώνεται όπως ο μυθικός φοίνιξ). Παράλληλα όμως και η συνολική μορφή του έργου ακολουθεί αυτό το οποίο θα αποκαλέσει αργότερα ο συνθέτης «διάγραμμα φοίνικα», δηλαδή «αρχή-εξέλιξη προς το δράμα (κορύφωμα) – επάνοδος στο τέλος-αρχή». Πρόκειται επομένως για μια εντελώς συμμετρική μορφή, όπου το τέλος επαναφέρει ακριβώς την αρχή, συμβολίζοντας την αναγέννηση του φοίνικα, ενώ το μεσαίο κορύφωμα φθάνει συνήθως ύστερα από ένα τεράστιο ανέβασμα διαρκείας, ως την υστερία, η δε πτώση μετά το δραματικό αυτό κορύφωμα είναι αρκετά απότομη».

Τα «Εξι τραγούδια σε ποίηση Τ. Σ. Ελιοτ» γράφτηκαν αρχικά το 1955 με συνοδεία πιάνου και αργότερα, το ’57, ενορχηστρώθηκαν. Εχουν εκδοθεί από δύο εκδοτικούς οίκους στη Γερμανία και είναι το τελευταίο από τα τρία έργα που εκδόθηκαν όσο ο Χρήστου ζούσε. Η πρώτη παγκόσμια εκτέλεση της εκδοχής με ορχήστρα δόθηκε τον Δεκέμβριο του ’58 από τη Συμφωνική Ορχήστρα του ΕΙΡ, με διευθυντή τον Πιέρο Γκουαρίνο και σολίστ την Αλίς Γκαμπάι. Είχα την ευτυχία να ακούσω αυτούς τους θρυλικούς ερμηνευτές (εκδοχή για φωνή και πιάνο) στο παλιό «Παλλάς», θαρρώ τριάντα χρόνια πριν…

Η «Τοκκάτα», έργο του 1962, παίχτηκε σε πρώτη παγκόσμια εκτέλεση στις 23 Απριλίου 1973 στο Δημαρχείο της Οξφόρδης, στο πλαίσιο του Αγγλικού Φεστιβάλ Μπαχ, με σολίστ τον Ζορζ Πλυντερμασέ και τη Βασιλική Φιλαρμονική Ορχήστρα, με διευθυντή τον Ελιακούμ Σαπάιρα. Οπως σημειώνεται στο κείμενο του Γ. Γ. Παπαϊωάννου, «χρησιμοποιείται μια εντελώς νέα τεχνική εκτέλεσης στο πιάνο που επιτρέπει ασύγκριτα πιο γρήγορα, εκτυφλωτικά πιανιστικά περάσματα απ’ ό,τι η ρομαντική τεχνική, καταργώντας το πέρασμα του αντίχειρα και εισάγοντας αστραπιαίες ομόρροπες κινήσεις χεριών και δαχτύλων». 

Ο Γιάννης Χρήστου είναι 50 χρόνια μετά την αναχώρησή του πανταχού παρών!...