Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΙΝΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Μιας και διανύουμε Μέρες Ελληνοκινεζικής Φιλίας, ας θυμηθούμε πώς έχουμε Οδυσσέα Ελύτη και στα κινεζικά! Και μάλιστα εδώ και αρκετά χρόνια.

Ο Ελύτης στην Κίνα είναι υπόθεση του Κινέζου, και γνησίου Έλληνα προσθέτω, Λεωνίδα Ρουί Χονγκ Λίου (Liu Rui Hong), ο οποίος θεωρείται ο κατ’ εξοχήν μεταφραστής των δύο ελληνικών Νόμπελ λογοτεχνίας, Σεφέρη και Ελύτη, στα κινεζικά.

Ο  Κινέζος από τη Σανγκάη με το όνομα Λεωνίδας είναι γνωστός και στους ομοεθνείς του. Το όνομα Λεωνίδας δεν είναι ψευδώνυμο. «Ημουν πολύ μεγάλος όταν βαφτίστηκα χριστιανός» μου είπε «δεν χωρούσα σε κολυμπήθρα, γι’ αυτό και ο παππούλης (κάποιος αγιορείτης μοναχός) με βάφτισε στη θάλασσα της Χαλκιδικής», έχει πει σε σχετική συνέντευξή του. Ο Λεωνίδας έμαθε ελληνικά και σπούδασε Νεοελληνική Φιλολογία στη Θεσσαλονίκη, και τώρα είναι γενικός διευθυντής σε κατασκευαστική εταιρεία της Σανγκάης.

Δημοσίευσε στα μέσα του 2008 έναν τόμο με επιλεγμένα ποιήματα του Σεφέρη, με Εισαγωγή και Επίλογο (σελ. 204), και το Άξιον Εστί του Ελύτη, πάλι με Εισαγωγή και Επίλογο. Συνήθως οι κινέζοι εκδότες δεν αποκαλύπτουν τον αριθμό των αντιτύπων ενός βιβλίου, σύμφωνα όμως με τον Λεωνίδα, κάθε τόμος εκδόθηκε τουλάχιστον σε 10.000 αντίτυπα. Εξαντλήθηκαν και οι δύο και επανεκδόθηκαν. Στα κινεζικά κυκλοφορούν ακόμη η  Κίχλη του Σεφέρη και το Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας του Ελύτη. Αξίζει να πούμε ότι το 2009 ο Λεωνίδας έλαβε το Βραβείο Λογοτεχνικής Μετάφρασης για το Άξιον Εστί του Οδυσσέα Ελύτη.

Έλεγε, λοιπόν, το 2008 ο κινέζος μεταφραστής για τον Ελύτη:  

«Ο Ελύτης είναι ο ποιητής που έχει βρει τη μεγαλύτερη ανταπόκριση στο κοινό και συγχρόνως έχει ασκήσει τη μεγαλύτερη επίδραση στους Κινέζους ποιητές, αφού εμφανίστηκε σε μια εποχή στην Κίνα όπου όλοι οι συγγραφείς διψούσαν και έψαχναν τις νέες ιδέες και τους καινούργιους εκφραστικούς τρόπους…  Γράφει σαν να είναι κρεμασμένος πάνω από τα ερείπια, δημιουργεί τον δικό του τρόπο μυθολόγησης και φτιάχνει έναν καινούργιο μύθο για την εποχή μας. Τον Ελύτη τον αγαπάω ιδιαίτερα, τον έχω μέσα μου, στη σάρκα και στο αίμα μου. Ο μεσογειακός κόσμος που απλώνεται στα πρώτα του ποιήματα είναι ακριβώς αυτός που ονειρευόμουν στην εφηβική μου ηλικία, με τη νεανική αγνότητα, τη διαφάνεια της θάλασσας και του φωτός, και την ομορφιά της φύσης, σε συνδυασμό με το ανθρώπινο σώμα και την ψυχή».

Άρχισε να μεταφράζει το Άξιον Εστί την άνοιξη του 1988. Μερικά αποσπάσματα από το πρώτο μέρος, τη Γένεση, δημοσιεύτηκαν την ίδια χρονιά στην Παγκόσμια Ανθολογία Νομπελιστών Ποιητών, μια έκδοση του Εκδοτικού Οίκου Τέχνης και Γραμμάτων της Επαρχίας Τζετσιάνγκ.

Ο Λεωνίδας λέει για την δυσκολία του εγχειρήματος: «Είχα προβλήματα με την κατανόηση των λέξεων αλλά και με τη σωστή απόδοσή τους στα κινέζικα… Δεν με ικανοποιούσε αυτό που έκανα· ερχόταν στιγμές που με κυρίευε η απόγνωση και έσκιζα ό,τι είχα μεταφράσει». Ωστόσο, δεν αποθαρρύνθηκε, εξακολούθησε να μεταφράζει με πείσμα και υπομονή. «Ο στίχος του Ελύτη Αυτός ο κόσμος ο μικρός, ο μέγας! δεν μ’ άφησε ποτέ. Στόχος μου ήταν να τον αποδώσω στα κινεζικά –το στίχο, το ποίημα και τον κόσμο του Ελύτη».

"Δώρο Ασημένιο Ποίημα", από την συλλογή Το φωτόδεντρο και η δέκατη τέταρτη ομορφιά (1971).

Ο Λεωνίδας Ρουί Χονγκ Λίου μας αποκαλύπτει και κάτι άλλο: Την πάλη των λέξεων, που είναι ίδιον φυσικά του ποιητή, αλλά και του καλού μεταφραστή, ο οποίος πρέπει να αποκρυπτογραφήσει τον μεταφραζόμενο ποιητή: «Βρήκα στην πράξη δυσκολίες, όταν, π.χ., οι ποιητές δανείζονται μυθολογικά, θρησκευτικά και ιστορικά στοιχεία, ακόμα και στα σύμβολα και στις έννοιες που κρύβουν μέσα τους». Άρα, καταλαβαίνει εύκολα ο καθείς ότι εκτός από τη γνώση της γλώσσας, απαιτείται αρχαιογνωσία, ιστορία, θεολογία και πολλά άλλα για να προσεγγίσει κανείς τον Ελύτη.

Ο Κινέζος Νεοελληνιστής εκφράζει ανοιχτά την προτίμησή του στον Ελύτη, θαυμάζοντας, ταυτόχρονα, τον Καβάφη, σεβόμενος, όπως λέει, τον Σεφέρη, τιμώντας τον Καζαντζάκη, ο οποίος είναι και ο περισσότερο μεταφρασμένος Έλληνας συγγραφέας στην Κίνα.

Τέλος, ο εραστής της ελληνικής ποίησης μας λέει ότι «στους λογοτεχνικούς κύκλους της Κίνας προσπαθούν να πιάσουν το δημιουργικό πνεύμα των Ελλήνων και να βρουν δικές τους λύσεις για τα διάφορα προβλήματα που αντιμετωπίζουν, όπως της παράδοσης και του μοντερνισμού, της Ιστορίας και της εποχής μας, της κοινωνίας και του ατόμου».

Εν Ελλάδι;

Σημείωση: 
Για το κείμενο χρησιμοποιήθηκαν συνεντεύξεις του Liu Rui Hong, στον Βασίλη Κ. Καλαμάρα, στον Γιώργη Γιατρομανωλάκη και στην Έλενα Αβραμίδου.