ΤΟ ΚΡΑΤΗΜΑ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΥ ΔΕΝ ΑΠΟΔΙΔΕΤΑΙ ΟΡΓΑΝΙΚΑ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Η λαίλαπα των "οργανικών" αποδόσεων βυζαντινών ύμνων που έχει ενσκήψει κάμποσα χρόνια τώρα, δεν έχει αφήσει ανέγγιχτα και τα κρατήματα, που είναι αναμφισβήτητα η απόλυτη μουσική των βυζαντινών. 

Μία από τις συνθέσεις που έχουν ιδιαιτέρως ...πληγεί από την οργανική απόδοση, είναι και το περίφημο Kράτημα σε ήχο α' του μεγάλου Πέτρου Πελοποννησίου. Ένας μελωδικός ποταμός, που απηχεί, θα έλεγα, όλο τον πολιτισμό του Γένους κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. 

Το παραθέτω στη συνέχεια όπως το ηχογράφησε ο αείμνηστος διακο - Διονύσης Φιρφιρής και συμπεριλαμβάνεται στην σπουδαία σειρά "Μνημεία Εκκλησιαστικής Μουσικής", την οποία επιμελήθηκε ο Μανόλης Χατζηγιακουμής. 

Γράφει ο Μ. Χατζηγιακουμής γι' αυτή την ξεχωριστή σύνθεση:

"Tο Kράτημα ηχ α' Kε του Πέτρου Πελοποννησίου, είναι ένα φωνητικό αριστούργημα και η εκτέλεσή του εδώ δείχνει, από μιαν άλλη σκοπιά, τον πλούτο των ερμηνευτικών δυνατοτήτων του πατρός Διονυσίου. Kαταρχήν, πρόκειται για μιαν εμπνευσμένη σύνθεση, μοναδική στον χώρο της νεώτερης φωνητικής μουσικής, και η οποία δεν φαίνεται ενταγμένη στη λειτουργική πράξη, τουλάχιστον του Aγ. Όρους. Tα Κρατήματα, μέλη με συλλαβές άσημες (τεριρέμ, τερερέ, τοτοτό, κλπ.), αποτελούν ιδιότυπες φωνητικές συνθέσεις, στις οποίες η μουσική έμπνευση, απαλλαγμένη από τον αυστηρό περιορισμό ενός καθορισμένου κειμένου, παρουσιάζεται συχνά εξαιρετικά πλούσια και πρωτότυπη. H ερμηνεία σ' αυτό του πατρός Διονυσίου είναι πράγματι αποκαλυπτική. Aναδεικνύει έξοχα, εκτός των άλλων, τον φωνητικό και εξω-λειτουργικό χαρακτήρα του μέλους και αποτελεί αναμφισβήτητα κλασικό υπόδειγμα ερμηνείας ενός Κρατήματος (από την άποψη αυτή αφιερώνεται σε όσους σήμερα προβάλλουν τα Κρατήματα ως οργανική μουσική). Πρέπει μάλιστα να εξαρθεί ιδιαίτερα η αδιόρατη μελαγχολική διάθεση που αποπνέει όλο το άκουσμα και που αποτελεί ασφαλώς ερμηνευτική σύλληψη της βαθύτερης ουσίας του συνθέματος." 
Μια τέτοια σύνθεση, δηλαδή, δεν μπορεί σε καμία περίπτωση να αποδοθεί από όργανα - έστω παραδοσιακά - που στην συγκεκριμένη περίπτωση καταλύονται από την δομή του μέλους και ακούγονται σαν ...γρατζουνίσματα.
Η σύνθεση είναι αυστηρώς φωνητική και ως τέτοια πρέπει να αντιμετωπίζεται. Η οργανική εκδοχή της συνιστά αλλοίωση και παραμόρφωση.
Άλλωστε τα κρατήματα τεριρέμ ως τέτοια μας ενδιαφέρουν: ως φωνητικές συνθέσεις ιδιαιτέρως απαιτητικές, που προκαλούν τον ερμηνευτή - και τον χορό - να ασχοληθεί μαζί τους. Και εκεί φαίνεται και η δυνατότητα του κάθε ερμηνευτή και του κάθε βυζαντινού χορού.

Σχετικές αναρτήσεις:

Η ΟΡΓΑΝΟΠΛΗΞΙΑ ΣΤΗ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΕΡΙ ΤΩΝ "ΡΩΜΗΩΝ ΣΥΝΘΕΤΩΝ ΤΗΣ ΠΟΛΗΣ"