ΤΟ ΜΕΓΑΛΟΠΝΟΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ "ΗΛΙΑΣ" ΤΟΥ ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ

Title page of the score for Elias, oratorio, composed by Felix Mendelssohn.
Lithograph by Hahn from a drawing by Julius Hubner (1806-1882), 1847.

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Στη μνήμη του Φραγκίσκου Βουτσίνου 

Ο Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) είναι γνωστός Γερμανός συνθέτης, πιανίστας, οργανίστας και διευθυντής ορχήστρας της πρώιμης ρομαντικής περιόδου, από τις διασημότερες φυσιογνωμίες της εποχής. 

Εγγονός του φιλοσόφου Μωυσή Μέντελσον (Moses Mendelssohn), ο Φέλιξ γεννήθηκε σε μια εξέχουσα εβραϊκή οικογένεια. Ανατράφηκε άθρησκος μέχρι την ηλικία των επτά ετών, όταν βαφτίστηκε ως Μεταρρυθμιστής χριστιανός. 

Συνέθεσε – εκτός των πολλών άλλων έργων του - δύο σπουδαία ορατόρια, που παίζονται ως σήμερα:"Άγιος Παύλος", Op. 36 (1834-6) και "Ηλίας", Op. 70 (1846, αναθεώρηση 1846-7). Κι ακόμα ένα ημιτελές: "Χριστός", Op. 97.

"Elijah", Introduction and overture, arranged for piano duet. Manuscript copy in Mendelssohn's handwriting.
 Page 1 of 7 (1847). Library of Congress

Το Ορατόριο ELIJAH το συνέθεσε το 1846 (έχουμε και μια αναθεωρημένη εκδοχή του 1847) και αφορά στη ζωή του μεγάλου βιβλικού Προφήτη Ηλία, με βάση την Παλαιά Διαθήκη, δηλ. τα βιβλία Α' και Β' Βασιλειών. Η ζωή του Προφήτη δοσμένη μέσα από μια παρτιτούρα εντυπωσιακής δραματικής δύναμης. Ένα ολοκληρωμένο έργο παλλόμενο από ειλικρινή και βαθιά πίστη. 

Το έργο συνέθεσε ο Μέντελσον για το Φεστιβάλ του Μπέρμιγχαμ (το διηύθυνε ο ίδιος στις 26 Αυγούστου 1846), εμπνευσμένος από συνθέσεις των Μπαχ και Χέντελ, την μουσική των οποίων αγαπούσε πολύ. Βέβαια ο ιδιοφυής συνθέτης έδωσε στο ορατόριο το δικό του στίγμα με το λυρισμό του και τον τρόπο χρήσης των ορχηστρικών και χορωδιακών χρωμάτων. Το έργο είναι γραμμένο για τέσσερις σολίστ [μπάσο/βαρύτονο (ELIJAH), τενόρο, άλτο και σοπράνο], συμφωνική ορχήστρα και μεγάλη χορωδία. Από την πρώτη του παράσταση το έργο έγινε αμέσως δημοφιλές και αγαπημένο έργο χορωδιών. Ερμηνεύεται συχνά, κυρίως στις αγγλόφωνες χώρες, γνωρίζοντας μεγάλη επιτυχία σε αμέτρητες παραστάσεις.

The manuscript used for the premiere, by a copyist with notes by Mendelssohn, now in the collection
of the Library of Birmingham

Έχει επισημανθεί σωστά πως ο Μέντελσον υπήρξε ο ιδρυτής του μεγάλου ρομαντικού χορωδιακού ύφους. Σίγουρα το προσωπικό του ύφος πήρε πολύ χρόνο για να εξελιχθεί σε αυτό τον τομέα. Τα μεγάλα έργα χρονολογούνται κυρίως στη δεκαετία του 1840. Και ο "Ηλίας" αποτελεί το επιστέγασμα αυτής της προσπάθειας. Μπορούμε να καταλάβουμε την εξέλιξη της θρησκευτικής μουσικής του Μέντελσον ως μια βαθμιαία στιλιστική απελευθέρωση σε σχέση με τον Μπαχ. 

Παρ’ όλα αυτά- σύμφωνα με μουσικολόγους - η επίδραση του Μπαχ στη θρησκευτική μουσική του είναι λιγότερο σημαντική από αυτή του Χέντελ, του οποίου ο Μέντελσον διηύθυνε τα μεγάλα ορατόρια, και εξέδωσε μάλιστα κάποια (Ισραήλ στην Αίγυπτο), κυρίως μετά το 1840. Στα μεγάλα χορωδιακά από τον «Ηλία» και στους «Ψαλμούς» αναδεικνύεται η απλότητα, η ρωμαλεότητα των χορωδιακών του Χέντελ. 

Στην Ελλάδα ο «Ηλίας» έχει ανέβει κάμποσες φορές, παρά το γεγονός ότι το εκτενέστατο ορατόριο απαιτεί πολυπρόσωπα σύνολα και μονωδούς, οι οποίοι καλούνται να υπηρετήσουν την σχεδόν οπερατικών προδιαγραφών παρτιτούρα του «Ηλία». 

Ξεχωρίζω εδώ μια παρουσίασή του, στις 14 Μαρτίου 1983, από την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης, με την χορωδία της ΕΡΤ, υπό την διεύθυνση Βύρωνα Κολάση. 

Η συναυλία πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο της Εταιρείας Μακεδονικών Σπουδών.

Σολίστ: Μίσα Ικέουτσι, Λέλα Στάμος, Ζάχος Τερζάκης και ο Φραγκίσκος Βουτσίνος στον ρόλο του Ηλία.

Φραγκίσκος Βουτσίνος

Διευθυντής της χορωδίας ο αείμνηστος Αντώνης Κοντογεωργίου. 

Παραθέτω στη συνέχεια το – ιστορικό πλέον – πρόγραμμα εκείνης της συναυλίας. 

Αφιερώνω αυτή την ανάρτηση στον σπουδαίο λυρικό τραγουδιστή (μπάσο) Φραγκίσκο Βουτσίνο (5/02/1934 -15/02/1999), με αφορμή την συμπλήρωση 20 χρόνων από την αναχώρησή του. Ήταν ένας διεθνούς φήμης σολίστ, ένας μεγάλος ερμηνευτής που έφυγε νωρίς… 

Τέλος, παραθέτω και ολόκληρο το έργο όπως παρουσιάστηκε στο Festival de Saint-Denis από την L'Ochestre national de France υπό την διεύθυνση του Daniele Gatti.

ΜΕΝΤΕΛΣΟΝ: ΟΡΑΤΟΡΙΟ "ΗΛΙΑΣ" - ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΑΥΛΙΑΣ 1983 by Panagiotis Andriopoulos on Scribd