ΑΚΡΙΒΟΣ ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΣΤΗΝ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΛΥΡΙΚΗΣ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Τρία σπουδαία έργα – από τα λιγότερο γνωστά - του Μάνου Χατζιδάκι παρουσιάστηκαν στην Εναλλακτική Σκηνή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, στο πλαίσιο του Κύκλου Μάνος Χατζιδάκις: Τα Τραγούδια της αμαρτίας (1992), ο Κοινός βίος (1977) και οι Παίδες επί Κολωνώ (1977). 

Τα Τραγούδια της αμαρτίας για φωνή και πιάνο ερμήνευσαν ο Πάρις Κιμιωνής (τραγούδι) και ο Τίτος Γουβέλης (πιάνο), ενώ τον Κοινό βίο και τους Παίδες επί Κολωνώ ερμήνευσαν ο Αλκίνοος Ιωαννίδης και δεκαμελές μουσικό σύνολο. Την καλλιτεχνική επιμέλεια των παραστάσεων είχε ο Γιώργος Χατζιδάκις, ενώ τη σκηνοθετική επιμέλεια ο Γιάννης Σκουρλέτης και η ομάδα του bijoux de kant. Συμμετείχαν, επίσης, φωνητικό σύνολο, περφόρμερ και χορευτές της Ανώτερης Επαγγελματικής Σχολής Χορού της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. 

Ήταν μια σημαντική στιγμή του Κύκλου Μάνος Χατζιδάκις, καθώς μας αποκαλύφθηκαν τα έργα αυτά σε μια πλήρη, θα λέγαμε, μορφή – αν όχι και οριστική –, ιδιαιτέρως ο Κοινός βίος και οι Παίδες επί Κολωνώ, που τα γνωρίζαμε από ανολοκλήρωτες εκδοχές. Κι απ’ αυτή την άποψη είναι εξαιρετικά σημαντικό ότι παρήχθη ένα σπουδαίο μουσικό υλικό, σε παρτιτούρες, που δεν υπήρχε. 

Η αποκάλυψη της βραδιάς ήταν, σίγουρα, ο 23χρονος Πάρις Κιμιωνής, ο οποίος, σε αρμονική συνεργασία με τον έμπειρο πιανίστα Τίτο Γουβέλη, απέδωσε με μοναδικό τρόπο τα «Τραγούδια της αμαρτίας». Νομίζω πως κατατάσσεται αυτόματα στους «χατζιδακικούς» ερμηνευτές κι έχει να μας δώσει πολλά στο μέλλον. Το σύνολο που απέδωσε τα άλλα δύο έργα ήταν, επίσης, εξαιρετικό. Με πάθος λελογισμένο και μουσικότητα πλέρια. Ο Αλκίνοος Ιωαννίδης μέσα στο κλίμα. 

Δεν μπορώ να πω ότι είμαι υπέρ της «εικονοποίησης» των συγκεκριμένων κύκλων τραγουδιών του Χατζιδάκι, όπως εκφράστηκε από την διαρκή παρουσία επί σκηνής των χορευτών. Ήταν διακριτική μεν – σε γενικές γραμμές – αλλά εδώ μας ενδιέφεραν τα τραγούδια, που έχουμε ανάγκη να τα ενστερνισθούμε, να τα «βιώσουμε» ατόφια, χωρίς «επεξηγήσεις» ή διαμεσολαβητές. Ας θυμίσουμε ότι ο Χατζιδάκις δεν έκανε ποτέ κάτι ανάλογο, καθώς θεωρούσε την πράξη του τραγουδιού ακέραια και ακριβή από μόνη της. Γενικώς ήταν του ολίγου και του ακριβούς, που θα ‘λεγε κι ο Ελύτης. 

Το μουσικό σύνολο στα έργα Κοινός βίος / Παίδες επί Κολωνώ, αποτελούσαν οι: Διονύσης Βερβιτσιώτης (βιολί), Δημήτρης Τίγκας (κοντραμπάσο), Χάρης Κανελλίδης (κιθάρα Ι), Άρης Χατζησταύρου (κιθάρα ΙΙ), Βιβή Γκέκα (μαντολίνο), Νίκος Κατσίκης (μπουζούκι), Λευτέρης Μιχαλόπουλος (πιάνο), Μαριλένα Δωρή (φλάουτο), Ηλίας Σκορδίλης (κλαρινέτο), Κώστας Βλαχόπουλος (φυσαρμόνικα). 

Παραθέτουμε στη συνέχεια λίγα λόγια για τα έργα. 

Τα Τραγούδια της αμαρτίας (1992) είναι ένας κύκλος τραγουδιών σε ποίηση Ντίνου Χριστιανόπουλου και Γιώργου Χρονά, ο οποίος παρουσιάστηκε για πρώτη φορά στην παράσταση σταθμό Ενός λεπτού σιγή (1995) της Ομάδας Εδάφους του Δημήτρη Παπαϊωάννου σε μουσική Γιώργου Κουμεντάκη. Ο Κοινός βίος (1977) είναι ένα έργο πάνω σε τέσσερα ποιήματα του Γιώργου Χρονά, το οποίο εκδόθηκε το 1999 στον δίσκο Μάνος Χατζιδάκις 2000 Μ.Χ.. Οι Παίδες επί Κολωνώ (1977) είναι μια «σκηνική καντάτα» σε στίχους Νίκου Γκάτσου, Μιχάλη Μπουρμπούλη, Αγαθής Δημητρούκα, Μάνου Ελευθερίου και του συνθέτη. 

Τα τραγούδια της αμαρτίας 

[…] μια πολύχρωμη τοιχογραφία που περιέχει ποιήματα του Ντίνου Χριστιανόπουλου κι ένα του Γιώργου Χρονά, βυζαντινές υμνωδίες, λαϊκούς ρυθμούς και μια στρατιωτική μπάντα που να παίζει επίμονα το «Ειδύλλιο του Ζήγκφριντ» του Βάγκνερ. Το έργο αυτό το αφιερώνω σ’ όσους μπορούν ακόμη να διαβρωθούν από τη Μουσική και το Τραγούδι. 

Μάνος Χατζιδάκις, 4 Ιανουαρίου 1993 

Κοινός βίος 

Ένα έργο πάνω σε μια ποιητική ιδέα μου, που χρησιμοποιώντας ποιήματα του Γιώργου Χρονά σχηματίζεται ένα ειδικό κλίμα διαφορετικού κοινού βίου, ποιητικά τοποθετημένου, με περιγραφές ενός ακριβού κινηματογράφου. Έχουν γραφεί τέσσερα τραγούδια, μα ολόκληρο το έργο μένει ανολοκλήρωτο. 

Μάνος Χατζιδάκις 

Παίδες επί Κολωνώ 

Οι «ΠΑΙΔΕΣ» παίζουν μέσα στη γοητεία των ημιτονίων και του αναμφισβήτητου στη λαϊκή μας μουσική διάλεκτο. 

Οι «ΠΑΙΔΕΣ» στον Κολωνό είναι τόσο λίγο παιδιά, χωρίς όμως ποτέ να καταφέρουν να γίνουν άνδρες. 

Οι «ΠΑΙΔΕΣ ΕΠΙ ΚΟΛΩΝΩ» συνθέτουν ελληνικές εικόνες του έρωτα, της αθλιότητας και της απελπισίας. 

Μάνος Χατζιδάκις, 4-5 Μαρτίου 1978

Παραθέτουμε στη συνέχεια και τραγούδια από τον "Κοινό βίο", σε ποίηση Γιώργου Χρονά, όπως τα ερμήνευσε ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις και κυκλοφόρησαν στον δίσκο Μάνος Χατζιδάκις 2000 Μ.Χ.