Η ΠΕΡΙΤΟΜΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ ΣΕ ΝΑΟΥΣ ΤΗΣ ΔΥΣΗΣ - "Η ΘΕΙΑ ΑΚΡΟΒΥΣΤΙΑ" ΔΕΝ ΕΣΩΘΗ...

Μεσαιωνική νωπογραφία της Περιτομής του Ιησού από τον ιερέα Ζαχαρία, Εκκλησία Tingsted, Δανία.

Του Π.Α. Ανδριόπουλου

Σύμφωνα με τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη ο Χριστός "κατεδέχθη να λάβη την κατά σάρκα Περιτομήν φιλανθρώπως κατά την προσταγήν του παλαιού νόμου, ίνα αντί της χειροποιήτου και σαρκικής περιτομής, αντεισάξη εις ημάς την αχειροποίητον και πνευματικήν περιτομήν, ήτοι το Άγιον Βάπτισμα."

Ο Χριστός ως βρέφος περιτέμνεται και λαμβάνει, σύμφωνα με τον Εβραϊκό νόμο, το όνομα Ιησούς. 

Μια θρησκευτική τελετή που γινόταν την ογδόη ημέρα από τη γέννηση του αρσενικού βρέφους, κατά την οποία έκοβαν ένα μέρος του δέρματος του γεννητικού οργάνου και τότε δινόταν στο βρέφος το όνομά του. Η δε εντολή της περιτομής είχε την έννοια της αφιέρωσης στο Θεό με την αποβολή του σαρκικού ανθρώπου μέσω της αποκοπής ενός τεμαχίου από το μέλος που εκδηλώνεται το σαρκικό πάθος.
Όμως στον Χριστιανισμό επικράτησε η άποψη του Αποστόλου Παύλου, ότι "εν Χριστώ Ιησού ούτε περιτομή τι ισχύει ούτε ακροβυστία, αλλά πίστις δι' αγάπης ενεργουμένη" κι ακόμα εν Χριστώ "περιετμήθητε περιτομῇ ἀχειροποιήτῳ ἐν τῇ ἀπεκδύσει τοῦ σώματος τῶν ἁμαρτιῶν τῆς σαρκός, ἐν τῇ περιτομῇ τοῦ Χριστοῦ, συνταφέντες αὐτῷ ἐν τῷ βαπτίσματι". 

Άρα σημασία έχει η περιτομή των αμαρτιών, των παθών και όχι της σαρκός. 

Εδώ παραθέτουμε μερικές παραστάσεις της Περιτομής του Χριστού από ναούς της Δύσεως, ενθυμούμενοι και την αναφορά του Αγίου Νικοδήμου του Αγιορείτου, που μας διασαφηνίζει πως μόνο ό,τι άλλο σε σχέση με την περιτομή (ό,τι μπορεί να σωζόταν "η θεία ακροβυστία") είναι ανυπόστατο: 

"Μερικοί δε Δυτικοί εδόξαζον ματαίως, ότι η ακροβυστία του Κυρίου εσώζετο εις την Καβίλλινον πόλιν της κάτω Βουργουνδίας εν μιά Εκκλησία. Αλλ’ ο ταύτης Επίσκοπος Γκάστος ονόματι, ανοίξας εν έτει 1707, Απριλλίου 19, το κιβώτιον εκείνο, εν ω ενομίζετο ότι περιέχεται η θεία ακροβυστία, δεν ευρήκεν άλλο εις αυτό, ειμή ολίγην άμμον λεπτήν, και ένα μικρόν χαλίκιον. Όθεν έπαυσε την δεισιδαιμονίαν, οπού εκυρίευε την πόλιν εκείνην, προ χρόνων ήδη τετρακοσίων (όρα την νεοτύπωτον Εκατονταετηρίδα). Εκ τούτου λοιπόν συνάγομεν, ότι είναι ψευδές και απίστευτον και εκείνο το άλλο, οπού λέγουσιν οι αυτοί Δυτικοί, ήγουν ότι η του Κυρίου ακροβυστία σώζεται μέχρι του νυν εις την Ρώμην εν τω Ναώ του Αγίου Ιωάννου του Λατερανού, ως σημειοί ο Καλμέτης εν τω υπομνήματι εις τον Λουκάν, κεφαλ. β΄."

Περιτομή του Ιησού σύμφωνα με την εβραϊκή παράδοση
Τοιχογραφία στην Εκκλησία Skibby, Δανία 

Περιτομή του Ιησού, κύριος βωμός στην Εκκλησία Κοινοτήτων στο Wolfgangsee στην Αυστρία 

BRESCIA, ΙΤΑΛΙΑ - Η περιτομή του Ιησού στην Chiesa del Santissimo Corpo από άγνωστο καλλιτέχνη 16ου αιώνα.  

Ο "ΕΠΙΤΑΦΙΟΣ" ΤΟΥ ΘΟΔΩΡΟΥ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΣΕ ΣΤΙΧΟΥΣ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Το μοναδικό εντελώς προσωπικό LP του Θόδωρου Αντωνίου είναι η αυθεντική μουσική που έγραψε για την ταινία του Πόλ Αννέτ - παραγωγή Μάνου Νόϊες - Κυριαζή «Το κορίτσι της Μάνης» (CBS 450276 – 1986). Το σενάριο ανήκει στον Νίκο Γκάτσο. 

Στην ταινία, που πρωταγωνίστησε η Άντζελα Γκερέκου, τα τραγούδια ερμήνευσαν: η σοπράνο Δέσποινα Καλαφάτη (σπουδαία δασκάλα τραγουδιού σήμερα), ο τενόρος Κωνσταντίνος Παλιατσάρας, ο Σπύρος Δεναξάς, ο Alex Hyde-White και χορωδία. Συμμετέχουν επίσης κορυφαίοι «χατζιδακικοί» μουσικοί, μεταξύ των οποίων οι: Λάκης Καρνέζης (μπουζούκι), Τάσος Διακογιώργης (σαντούρι), Νίκος Γκίνος (κλαρινέτο), Στέλλα Κυπραίου (κιθάρα), Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο), Σωκράτης Άνθης (τρομπέτα) και Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο).

Το soundtrack είναι πλούσιο κι απλώνεται σε ποικίλα μουσικά είδη. Θα μπορούσαμε να πούμε πως ανήκει στη χατζιδακική παράδοση τόσο στο μουσικό όσο και στο ενορχηστρωτικό του ύφος. Περιλαμβάνει κυρίως οργανικά θέματα, αλλά και μερικά τραγούδια πάνω σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, του Ηλία Τσέχου και του συνθέτη. 

Στην ταινία υπάρχει μία σκηνή όπου οι γυναίκες της Μάνης πηγαίνουν στην εκκλησία για να προσκυνήσουν τον Επιτάφιο. Εκεί ακούγεται το κομμάτι «Μοιρολόι» ή «Επιτάφιος», όπως ονομάστηκε αργότερα, που συνέθεσε ο Θόδωρος Αντωνίου σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Στην ταινία μπορείτε να δείτε την συγκεκριμένη σκηνή στο 38:29. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια τους στίχους του Νίκου Γκάτσου, όπως δημοσιεύονται στην νέα, αναθεωρημένη έκδοση των Απάντων του, με τίτλο «Όλα τα τραγούδια» (Πατάκης, 2018), που επιμελήθηκε η Αγαθή Δημητρούκα. Εκεί υπάρχει και μια υποσημείωση, για το ποιοι στίχοι - οι τελευταίοι - δεν τραγουδήθηκαν στην ταινία.

Τον «Επιτάφιο» του Θ. Αντωνίου σε στίχους Ν. Γκάτσου επανέφερε στην επιφάνεια, ως αυτόνομο χορωδιακό έργο, η εξαιρετική παιδική χορωδία "Rosarte", η οποία υπό την διεύθυνση της Ρόζης Μαστροσάββα το τραγούδησε σε συναυλίες, αλλά και σε δύο σημαντικές στιγμές του συνθέτη: κατά την αναγόρευσή του σε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών (3 Μαρτίου 2009) και στην μουσική εκδήλωση την αφιερωμένη στην Ειρήνη, την Ελευθερία και τη Δικαιοσύνη, που πραγματοποιήθηκε στην Ακαδημία Αθηνών (16-2-2016) και η εισαγωγική ομιλία έγινε από τον Ακαδημαϊκό Θεόδωρο Αντωνίου.
Παραθέτουμε τα σχετικά videos, καθώς και ένα ακόμα από συναυλία της Rosarte στον Ι. Ναό Αγίου Παντελεήμονος Αχαρνών. 

Τον περασμένο Ιούλιο (2018), συμμετείχα κι εγώ στο χορωδιακό σύνολο του 2ου Φεστιβάλ Σύγχρονης Ελληνικής Μουσικής Χίου (υπεύθυνος ο συνθέτης Αλέξανδρος Καλογεράς), όπου σε μία μεγάλη συναυλία στο «Ομήρειο», τραγουδήσαμε τον «Επιτάφιο» του Θόδωρου Αντωνίου, υπό τη διεύθυνση της μαέστρου Ελευθερίας Λυκοπάντη.
Στη μνήμη του αγαπημένου μας Δασκάλου Θόδωρου Αντωνίου, ας σιγοψάλλουμε τον "Επιτάφιό" του.
"Των ουρανών αιώνιε Στρατηλάτη
βγάλε φτερά στην πύλη της αβύσσου
κι εμένα, ταπεινό της γης αλάτι,
αγκάλιασέ με, κάνε με παιδί σου, 
το φως να ξαναβρώ του Παραδείσου". 

ΜΑΥΡΟΣ, ΚΙΤΡΙΝΟΣ ΚΑΙ ΚΟΚΚΙΝΟΣ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΟΣ ΧΡΙΣΤΟΣ

Αυστραλία (Aboriginal) - Greg Weatherby, Dreamtime Birth, 1990s, 51 x 64 cm.

Εικόνες της Γέννησης από έναν άλλο κόσμο...
Ανθολόγηση: Π.Α. Ανδριόπουλος

Γυρεύω έναν ντόπιο ζωγράφο,
για να μου φτιάσει ένα μαύρο Χριστό.
Να μου ζωγραφίσει τον Κύριό μου και Πατέρα μου
μ’ έναν όμορφο χιτώνα
σαν κι αυτόν που φοράει ο δικός μου γονιός.
Άκουσέ με, Χριστέ μου και Πατέρα μου:
οι λευκοί σε παράστησαν
σαν έναν ωραίο άντρα από τη δική τους φυλή, οι κόκκινοι
Ινδιάνοι σε ζωγράφισαν ίδιο μαζί τους,
οι κίτρινοι σου δάνεισαν το χρώμα τους.
Θα αρνηθείς τώρα να πάρεις και το δικό μου χρώμα,
το μαύρο;
(Aφρικανική ποίηση από το περιοδικό «Πάντα τα Έθνη», τεύχος 3, 1982)

"Ο Χριστός στην φάτνη", του Francis Musango, από την Ουγκάντα

"Η Γέννηση του Χριστού" (2001), του Joseph Mulamba-Mandangi, από την Δημοκρατία του Κονγκό

Η "Γέννηση" στο Ναό Κεουρ Μούσα από τον George Saget to 1963
Σενεγάλη, Δυτική Αφρική

Κινεζική απεικόνιση της "Γέννησης του Χριστού" (1948),
του John Lü Shih-yun

"Η Γέννηση του Χριστού", αρχές 19ου αι., απεικόνιση φιλοτεχνημένη στην Ιαπωνία

John Giuliani, Guatemalan Nativity, 1990s

Malaysia - Hanna Varghese, God is with us, 2006

Κορέα, Woonbo Kim Ki - chang, The birth of Jesus Christ, 1952-53

Θιβέτ - A thangka (sacred wall hanging) given by H.H.
the Dalai Lama to Fr. Laurence Freeman and
the World Community
for Christian Meditation in 1998.

Ταϋλάνδη, Sawai Chinnawong, Nativity, 2004. Acrylic on canvas, 32 x 37 in.

Ινδία, P. Solomon Raj, Nativity, 1980s. Batik. 

Φιλιππίνες - Kristoffer Ardena, The Meaning of Christmas, 1995.
Oil on canvas, 62 x 46 cm.

Ο ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ ΚΑΛΕΙ ΤΟΥΣ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΕΣ ΤΗΣ ΝΟΤΙΟΔΥΤΙΚΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ ΝΑ ΥΠΟΓΡΑΨΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Ο μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιος "πήρε τα όπλα" για το Μακεδονικό!

Με εγκύκλιο επιστολή του καλεί τους μητροπολίτες της Πελοποννήσου και των Ιονίων Νήσων να υπογράψουν ένα ψήφισμα εναντίον της Συμφωνίας των Πρεσπών. 

Θεωρεί πως κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει ως συμπαράσταση στους 22 αρχιερείς της Μακεδονίας που υπέγραψαν προ ημερών μια επιστολή - έκκληση, την οποία προσυπέγραψαν με δημόσιες δηλώσεις τους οι μητροπολίτες Πατρών Χρυσόστομος και Χίου Μάρκος. 

Ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος στέλνει στους μητροπολίτες έτοιμο το κείμενο του ψηφίσματος, το οποίο απηχεί το γνωστό "πολεμικό" ύφος του, ζητώντας να το υπογράψουν.

Οι πληροφορίες μας λένε ότι αρκετοί αντιδρούν στην πρωτοβουλία του Καλαβρύτων Αμβροσίου και δεν θα υπογράψουν το ψήφισμα, το οποίο απευθύνεται στον Οικουμενικό Πατριάρχη, τον Αρχιεπίσκοπο Ιερώνυμο και στην πολιτική και πολιτειακή ηγεσία της χώρας.
Στο τέλος του ψηφίσματος ο Καλαβρύτων Αμβρόσιος δεν παραλείπει να επιτεθεί στον πρωθυπουργό Αλέξη Τσίπρα, με αφορμή το προσχέδιο συμφωνίας πρωθυπουργού και αρχιεπισκόπου. Γράφει επί λέξει; 

Ἐπ’εὐκαιρίᾳ, ἀπευθυνόμενοι πρός τόν Πρωθυπουργόν κ. Ἀλέξιον Τσίπραν, ἀναφωνοῦμεν: Κάτω τά χέρια Σας ἀπό τόν ἱερόν Ἐφημεριακόν Κλῆρον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος. Κάτω τά χέρια Σας ἀπό τήν Ὀρθόδοξον Ἐκκλησίαν τῆς Ἑλλάδος, τήν Μητέρα καί Τροφόν τοῦ Ἑλληνικοῦ Γένους! 

«Νῦν ὑπέρ πάντων ὁ ἀγών!»

Παραθέτουμε στη συνέχεια τα κείμενα που εξαπολύθηκαν από τον μητροπολίτη Καλαβρύτων Αμβρόσιο. Είναι σίγουρο πως δεν θα ανταποκριθούν όλοι οι αρχιερείς στην έκκλησή του, καθώς δεν θα θέλουν να έρθουν σε διάσταση με την αρχιεπισκοπική στάση επί των συγκεκριμένων θεμάτων. 

Ἐγκύκλιος 

Ἀδελφική Ἐπιστολή-Ἔκκλησις 

Πρός 

Τούς Σεβασμιωτάτους Μητροπολίτας 

Τῆς Πελοποννήσου καί τῶν Ἰονίων Νήσων 

Εἰς τάς ἕδρας των 

Σεβασμιώτατοι ἐν Χριστῷ Ἀδελφοί, 

Τήν μελαγχολικήν ἀτμόσφαιραν, ἐντός τῆς ὁποίας κατ’ἀνάγκην ζῶμεν καί ἀναπνέομεν ἐπ’ἐσχάτων ἐξ αἰτίας τῆς μανιώδους διώξεως τῆς Ἐκκλησίας μας, καί δή καί τοῦ ἡρωϊκοῦ Ἐφημεριακοῦ μας Κλήρου, διώξεως τήν ὁποίαν ἐφαρμόζουν οἱ σήμερον Κυβερνῶντες τήν Ἑλλάδα μας, ὡς ὀξυγόνον ψυχῆς ἦλθεν ἡ ἀπό 19ης λήγ. μηνός «ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΕΝ ΤΗ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ ΑΡΧΙΕΡΕΩΝ», ἤτοι τῶν εἰκοσι δύο (22) ἐν Χριστῷ Ἀδελφῶν μας τῆς Βορείου Ἐλλάδος, ἥτις ἐδημοσιεύθη κατ’αὐτάς διά τῆς διαδικτυακῆς ἐφημερίδος Romfea.gr» καί ἡ ὁποία ἀναφέρεται εἰς τό παμμέγιστον ζήτημα τῆς κατακριτέας Συμφωνίας τῶν Πρεσπῶν καί τῆς Ἑλληνικῆς Μακεδονίας. 

Μία ἐπί πλέον ζωοπάροχος ἔνεσις ὑπῆρξεν ἡ ἐπακολουθήσασα Δήλωσις, συγχρόνως δέ καί ἡρωϊκή τοποθέτησις, τοῦ φιλτάτου ἡμῖν Ἀδελφοῦ, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Πατρῶν κ. Χρυσοστόμου, ὅτι «συντάσσεται μέ τούς 22 Μακεδόνας Ἀρχιερεῖς». 

Τήν ἀνακούφισιν τῆς πληγωμένης ἀρχιερατικῆς ἡμῶν ψυχῆς ἦλθεν νά συμπληρώσῃ περαιτέρω καί ἡ Δήλωσις ἑτέρου ἀγαπητοῦ ἐν Χριστῷ Ἀδελφοῦ μας, τοῦ Σεβ. Μητροπολίτου Χίου κ. Μάρκου, ὅτι «προσυπογράφει τήν ἐπιστολήν τῶν 22 Μακεδόνων Ἀρχιερέων». 

Ὑπό τά δεδομένα ταῦτα εἰς τήν καρδίαν μας αὐθορμήτως ἐγεννήθη ἡ σκέψις: Μήπως θά ἦτο πάνυ ἀναγκαῖον καί πολύ ὠφέλιμον, ἵνα καί ἡμεῖς οἱ Ἀρχιερεῖς τῆς Νοτίου Ἑλλάδος προέλθουν εἰς μίαν παρομοίαν Κοινήν Δήλωσιν; 

Ὅθεν, ἀναλαμβάνων τήν πρωτοβουλίαν, ἀπευθύνομαι ἱκετευτικῶς πρός ἕνα ἕκαστον ἐξ Ὑμῶν καί ἀδελφικῶς παρακαλῶ, ὅπως εὐδοκήσετε

καί προσυπογράψετε τήν πρός Ὑμᾶς ἐπισυναπτομένην ΚΟΙΝΗΝ ΔΗΛΩΣΙΝ ΤΩΝ ΑΡΧΙΕΡΕΩΝ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ ΚΑΙ ΤΩΝ ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ, τήν ὁποίαν καί, ἐφ’ὅσον προσυπογράψετε, θά τήν ἐπιστρέψετε πρός τόν ὑποσημειούμενον, ὥστε ἡμεῖς ἀκολούθως νά τήν διαβιβάσωμεν 

α) πρός τούς διακεκριμένους παραλήπτας τῆς ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΕΠΙΣΤΟΛΗΣ τῶν ἐν Μακεδονίᾳ Ἀρχιερέων καί 

β) πρός τήν Διαρκῆ Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας μας. 

Ἐπιστεγάζων τήν παροῦσαν, ἀσπάζομαι ἀδελφικῶς ἕνα ἕκαστον ἐξ Ὑμῶν καί ἀναφωνῶ «ΧΡΙΣΤΟΣ ΓΕΝΝΑΤΑΙ, ΔΟΞΑΣΑΤΕ!». 

Ἐλάχιστος ἐν Χριστῷ Ἀδελφός 

+ Ο ΚΑΛΑΒΡΥΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΓΙΑΛΕΙΑΣ ΑΜΒΡΟΣΙΟΣ 

ΚΟΙΝΟΠΟΙΗΣΙΣ: Πρός τήν Διαρκῆ Ἱεράν Σύνοδον τῆς Ἐκκλησίας τῆς Ἑλλάδος

ΨΗΦΙΣΜΑ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ ΓΙΑ ΤΗ... by on Scribd

ΚΑΤΕΥΟΔΙΟ ΣΤΟΝ ΘΟΔΩΡΟ ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΜΕ ΤΟ "ΚΟΝΤΑΚΙΟΝ" ΤΟΥ

Του Π.Α. Ανδριόπουλου

Προπέμψαμε σήμερα στην αιωνιότητα τον δάσκαλο Θόδωρο Αντωνίου. 

Νομίζω πως την εξόδιο ακολουθία του την είχε γράψει ο ίδιος από το 1965, όταν συνέθεσε το Κοντάκιον, σε ποίηση του Ρωμανού του Μελωδού. Ένα έργο εσχατολογικό από κάθε άποψη! 

Ο Θ. Αντωνίου επιλέγει να επεξεργαστεί το Κοντάκιον της Μελλούσης Κρίσεως, το οποίο ψάλλουμε στην Εκκλησία την Κυριακή των Απόκρεω, όταν διαβάζεται η περίφημη παραβολή της Δευτέρας Παρουσίας. 

Ὅταν ἔλθῃς ὁ Θεός, ἐπὶ γῆς μετὰ δόξης, καὶ τρέμωσι τὰ σύμπαντα, ποταμὸς δὲ τοῦ πυρὸς πρὸ τοῦ Βήματος ἕλκῃ, καὶ βίβλοι ἀνοίγωνται, καὶ τὰ κρυπτὰ δημοσιεύωνται, τότε ῥῦσαί με, ἐκ τοῦ πυρὸς τοῦ ἀσβέστου, καὶ ἀξίωσον, ἐκ δεξιῶν σου μὲ στῆναι, Κριτὰ δικαιότατε. 

Το Κοντάκιον, έργο 27 για 5 σολίστ, 5φωνη μικτή χορωδία και έγχορδα παρουσιάστηκε στο Βερολίνο στις 7 Μαϊου 1965. Όμως παρουσιάστηκε και στο Βέλγιο, τον Αύγουστο του 1967, με την χορωδία του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης υπό τον αείμνηστο Γιάννη Μάντακα, ο οποίος πέθανε την ίδια ημέρα με τον Θ. Αντωνίου, είκοσι χρόνια πριν (26-12-1998). 

Σύμφωνα με σχετικό δημοσίευμα της εφημερίδας «Θεσσαλονίκη» (18-8-1967):

Ο μουσικοκριτικός της εφημερίδος των Βρυξελλών Λίμπρ Μπελζίκ στο φύλλο της 5ης Αυγούστου σημειώνει: «Ακούσαμε κατόπιν το Κοντάκιον του νεαρού Έλληνα συνθέτη Θ. Αντωνίου. Το έργο, που διηύθυνε ο Έλληνας μαέστρος Γιάννης Μάντακας με εκτελεστές κατά κύριο λόγο την χορωδία του πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, τοποθετείται στην περιοχή της Αβάν Γκαρντ. Φέρνει το νου ένα θέμα σύγχρονο αλλά επίσης και μια παλιά ελληνική τραγωδία. Η παρτιτούρα του Κοντακίου γεμάτη παγίδες, λαμπρά αποδόθηκε από τον Μάντακα και τους εκτελεστές τους». 

Στην «Λε Σουάρ» των Βρυξελλών ο μουσικοκριτικός Ζακ Στεμάν σημειώνει στο φύλλο της 5ης Αυγούστου: «Ένας νεαρός σύγχρονος Έλληνας συνθέτης, ο Θόδωρος Αντωνίου, έκανε την εμφάνισή του στο πρόγραμμα με το «Κοντάκιον», σύνθεση πάνω σε κείμενο Ρωμανού Μελωδού για την δεύτερη παρουσία. Μια μουσική σκληρή, ένα ρετσιτατίβο πολύ ελεύθερο, ηχοχρώματα φωνητικά και οργανικά συχνά παράξενα, συντελούν στο να προκαλέσουν μια ένταση και ένα μεγαλείο. Μουσική εκπληκτική με τον μοντερνισμό της ανάμεσα σε μια ατμόσφαιρα κλασσική, όπου βρισκόμασταν, αυτό το έργο θα άξιζε μια δεύτερη ακρόαση. Το διηύθυνε ο Γ. Μάντακας με τις χορωδίες πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και Βίλυ Τραίντερ, τα έγχορδα της ραδιοφωνίας του Σάαρ-μπρυκεν και σολίστ την Φάνη Μπαμπούρη – Δελφινοπούλου σοπράνο, Γιούργκεν Κέχελ τενόρο και Τάκη Χασαπίδη βαρύτονο». 

Στην εφημερίδα της Ναμύρ «Βερς Λ’ Αβενίρ», ο μουσικοκριτικός Ζωρς Φάμπρι, μεταξύ άλλων γράφει στο φύλλο της 5ης Αυγούστου: «Υπάρχουν στις σελίδες του Κοντακίου αναμνήσεις πάρα πολύ παλιάς μουσικής. Τεχνικά το έργο παρουσιάζεται σαν μια συσσώρευση παγίδων, εν τούτοις ο μαέστρος Γ. Μάντακας και οι χορωδοί, σολίστ και μουσικοί του τις ξεπέρασαν αυτές τις παγίδες μ’ ένα μπρίο εντυπωσιακό. Πραγματικά, να μια ωραία εργασία!». 

Εδώ ακούμε το «Κοντάκιον» του Θ. Αντωνίου σε μια αμιγώς ελληνική εκτέλεση: Η Ορχήστρα και η χορωδία της ΕΡΤ, υπό τον Άλκη Μπαλτά. Διδασκαλία χορωδίας: Αντώνης Κοντογεωργίου.

ΥΠΟΜΝΗΣΕΙΣ ΠΡΟΣ ΤΟΝ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΜΟΣΧΑΣ ΚΥΡΙΛΛΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Σύμφωνα με κάποιες διαδικτυακές φήμες, ο Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος μιλώντας την Παρασκευή 21 Δεκεμβρίου στον Καθεδρικό Ναό του Σωτήρος της Μόσχας, όπου πραγματοποιήθηκε η ετήσια Επαρχιακή Συνέλευση των κληρικών της Μόσχας, έδωσε την ευλογία του να κοινωνούν οι Ρώσοι προσκυνητές του Αγίου Όρους μόνο στην Ιερά Μονή Αγίου Παντελεήμονος, την οποία αποκάλεσε «ημετέρα» Μονή. 

«Οι Ρώσοι Ορθόδοξοι μπορούν να προσέλθουν στο «ημέτερο» μοναστήρι του Αγίου Παντελεήμονος, διότι ευθύνεται πολύ λιγότερο για τις επιζήμιες ενέργειες της Κωνσταντινούπολης», φέρεται να είπε ο Πατριάρχης Μόσχας, αφήνοντας έτσι μια …χαραμάδα κοινωνίας με το Οικουμενικό Πατριαρχείο, με δεδομένη την απόφαση της Ρωσικής Εκκλησίας για διακοπή κοινωνίας με το Φανάρι, εξαιτίας του Ουκρανικού. 

Όπως και να ‘χει το πράγμα, όπως και να τα είπε ο προκαθήμενος της Εκκλησίας της Ρωσίας, μας δίδει μια ωραία αφορμή για να υπενθυμίσουμε εις εαυτούς και αλλήλους τα κάτωθι: 

1) Σύμφωνα με την Εκκλησιαστική τάξη, όπως αυτή καταγράφεται ξεκάθαρα στον Καταστατικό Χάρτη του Αγίου Όρους ο Επίσκοπος που μνημονεύεται σε ολόκληρο το Περιβόλι της Παναγίας είναι ο εκάστοτε Οικουμενικός Πατριάρχης. Στην Μονή του Αγίου Παντελεήμονος μνημονεύεται κανονικά ο Πατριάρχης Βαρθολομαίος. Πώς ο Μόσχας Κύριλλος, ο κηρύξας σε ακοινωνησία την Μητέρα Εκκλησία, μπορεί να επιτρέψει την Θ. Κοινωνία – έστω κατ’ οικονομίαν - στους Ρώσους πιστούς, καθ’ ήν στιγμήν εκεί μνημονεύεται ο Οικουμενικός Πατριάρχης; 

2) Όταν θέλουν να εγκαταβιώσουν στην Μονή Αγίου Παντελεήμονος μοναχοί από την Ρωσία, η Ιερά Κοινότης του Αγίου Όρους, ως το ανώτερο Διοικητικό όργανο, γράφει στον Οικουμενικό Πατριάρχη ζητώντας έγκριση των Ρώσων Μοναχών. 

3) Είναι γνωστόν τοις πάσι με ποιους αθέμιτους τρόπους κατέλαβαν οι Ρώσοι, την εν λόγω Μονή κατά τον 19ο αιώνα. Μπορεί να ανατρέξει κανείς, μεταξύ άλλων, και στο πολύ σημαντικό ιστορικό δοκίμιο του Γέροντος Δανιήλ του Κατουνακιώτου, ο οποίος ήταν τότε Αντιπρόσωπος της Μονής και περιγράφει με κάθε λεπτομέρεια τα γεγονότα. 

4) Δυστυχώς η ίδια πολιτική των Ρώσων συνεχίστηκε και κατά την περίοδο της Σοβιετικής εποχής, όταν, δηλ., άρχισαν να αποκαλούν οι Ρώσοι, μάλιστα διά στόματος του Πατριάρχου Ποιμένος, την Μονή Αγίου Παντελεήμονος ως "ημετέρα εθνική Μονή". 

Γι’ αυτό παραπέμπουμε και στην Μεταπτυχιακή Διπλωματική Διατριβή του κ. Ιωάννη Βικελίδη (Σύμβουλος Πρεσβείας Α΄), με θέμα: «Το πολιτικό, διπλωματικό και θρησκευτικό ενδιαφέρον της Ρωσίας για το Άγιο Όρος από το 1856 έως το 1917». Στο πόνημα αυτό φαίνεται καθαρότατα και με στατιστικά στοιχεία ποια ήταν η φυσιογνωμία της Μονής του Αγίου Παντελεήμονος και πώς κατέληξε Ρωσική. 

5) Ο Πατριάρχης Μόσχας ζητά την άδεια του Οικουμενικού Πατριάρχου για την επίσκεψη στην Μονή Αρχιερέων και κληρικών της Εκκλησίας της Ρωσίας. 

Είμαστε σίγουροι πως όλα τα παραπάνω τα γνωρίζει καλά ο Πατριάρχης κ. Κύριλλος, ο οποίος κατά την επίσκεψή του στο Άγιον Όρος το 2016, είχε πει πως «στους δύσκολους καιρούς που ζούμε χρειάζεται να επικρατήσει το πνεύμα της ομόνοιας και της ειρήνευσης» και εξέφρασε το σεβασμό του στον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο.

ΕΥΨΥΧΕΙ ΘΟΔΩΡΕ ΑΓΑΠΗΜΕΝΕ!

Σαν ήμουν έφηβος τραγούδησα για πρώτη φορά, σε ένα από τα Χορωδιακά Σεμινάρια που διοργάνωνε τότε το Υπουργείο Πολιτισμού (υπεύθυνος ο Μιχάλης Αδάμης), το «Μοιρολόι» του Θόδωρου Αντωνίου, σε στίχους Βασίλη Ανδρεόπουλου. 

Τώρα που μεγάλωσα αρκετά, μόλις τον περασμένο Ιούλιο τραγούδησα με το χορωδιακό σύνολο του 2ου Φεστιβάλ Σύγχρονης Ελληνικής Μουσικής Χίου (υπεύθυνος ο συνθέτης Αλέξανδρος Καλογεράς), τον «Επιτάφιο» του Θόδωρου Αντωνίου, σε στίχους Νίκου Γκάτσου.

Μ’ αυτά τα δύο χορωδιακά στα χείλη και στην καρδιά μου, αποχαιρετώ τον μεγάλο και πρωτοπόρο δάσκαλο της σύγχρονης μουσικής, ο οποίος μας δίδαξε πολλά και θαυμαστά στο Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας, μα ακόμη περισσότερα με τις άπειρες συναυλίες του που παρακολουθήσαμε ή συμμετείχαμε. 

Είχα την τύχη να έρθει στην διάλεξή μου για τις «Πύρινες Γλώσσες» του Γιάννη Χρήστου, στην Μουσική Βιβλιοθήκη, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Μόλις τελείωσα τον κάλεσα στο βήμα να μας πει εκείνος δυο λόγια από την σχέση ζωής που είχε με τον Γιάννη Χρήστου. Κι εκείνος με νεανικό πάθος έδωσε ένα ρεσιτάλ! Μπορείτε να παρακολουθήσετε ολόκληρο το σχετικό βίντεο εδώ.

ΕΥΨΥΧΕΙ ΘΟΔΩΡΕ ΑΓΑΠΗΜΕΝΕ! 

Το έργο σου μένει εις τον αιώνα! 

Π.Α.Α. 

Δείτε τις αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού για τον Θόδωρο Αντωνίου εδώ.

ΜΙΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΙΑΤΙΚΗ ΕΚΠΟΜΠΗ ΜΕ ΤΟΥΣ ΑΕΙΜΝΗΣΤΟΥΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΜΑΦΙΔΗ ΚΑΙ ΛΕΩΝΙΔΑ ΣΦΗΚΑ

Ο Κωνσταντίνος Μαφίδης με τον Λυκούργο Αγγελόπουλο στις Πρέσπες το 2009

Δημοσιεύουμε σήμερα μια εκπομπή της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, την οποία επιμελούνταν και παρουσίαζε επί σειρά ετών ο αείμνηστος Λυκούργος Αγγελόπουλος: "Από την ορθόδοξη και ανατολική μουσική παράδοση". 

Στην χριστουγεννιάτικη εκπομπή του 1990 (μεταδόθηκε ανήμερα τα Χριστούγεννα), συμμετείχαν οι αείμνηστοι πρωτοψάλτες Κωνσταντίνος Μαφίδης και Λεωνίδας Σφήκας. Έψαλαν και διηγήθηκαν τις χριστουγεννιάτικες αναμνήσεις τους από τους τόπους καταγωγής τους, την Πόλη και την Χίο.

Λεπτομέρειες Δωδεκαήμερου από το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων

Το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων, με την ευκαιρία των εορτών και ύστερα από την επιτυχημένη ψηφιακή έκθεση «Λεπτομέρειες Μεγαλοβδόμαδου 2018» οργανώνει ειδικό χριστουγεννιάτικο αφιέρωμα με θέμα: «Λεπτομέρειες Δωδεκαήμερου από το Μουσείο Σολωμού & Επιφανών Ζακυνθίων». 

Από τις μέρες των Χριστουγέννων μέχρι και των Θεοφανείων, 24/12/2018 έως 6/1/2019, θα αναρτώνται δημοσιεύσεις σε όλες τις Ψηφιακές Πλατφόρμες και τα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης του Μουσείου, που θα δίνουν την ευκαιρία στους επισκέπτες-followers να ανακαλύψουν λεπτομέρειες από τις εικόνες της συλλογής Κολυβά, που απεικονίζουν τις εορτές του Δωδεκαημέρου.

Διευθύνσεις ψηφιακής έκθεσης: 

Ιστοσελίδα: zakynthos-museumsolomos.gr 

Facebook: facebook.com/museumsolomos 

Instagram: instagram.com/museumsolomos

ΜΕ ΑΦΟΡΜΗ ΤΗΝ ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΤΩΝ 22 ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΩΝ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ ΓΙΑ ΤΗ ΣΥΜΦΩΝΙΑ ΤΩΝ ΠΡΕΣΠΩΝ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

«Ζα νάσητε μπράτιε Μακεντόντσι» 

Όταν ο μέγας εκείνος ιεράρχης Γερμανός Καραβαγγέλης προσέγγισε τον καπετάν Κώττα στο χωριό Τύρνοβο στη Ρούλια της Φλώρινας προσπάθησε να του τονώσει την ελληνική εθνική συνείδηση με τα εξής λόγια: «Εσείς είσαστε Έλληνες από την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου και πέρασαν οι Σλάβοι και σας εξεσλάβωσαν. Η μορφή σας είναι ελληνική και η γη που πατούμε είναι ελληνική. Το μαρτυρούνε τα αγάλματα που είναι κρυμμένα μέσα της. Και αυτά είναι ελληνικά, και τα νομίσματα που βρίσκουμε είναι ελληνικά και οι επιγραφές είναι ελληνικές. Έπειτα η Εκκλησία μας και το Πατριαρχείο επρωτοστάτησαν πάντοτε στην ελευθερία». 

Κανείς δεν είναι ικανός και άξιος να μιλήσει για τα ευγενή και υψηλά ιδανικά του Γένους παρά μόνο εκείνοι οι λίγοι, εκείνοι οι οποίοι αφιέρωσαν τη ζωή τους στο ρητό «αξίζει να πεθάνει ο ένας για χάρη των πολλών». 

Η επιστολή των Μητροπολιτών που διαποιμαίνουν τις επαρχίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου στην Μακεδονία, έρχεται χριστουγεννιάτικα για να μας θυμίσει – δυστυχώς – ότι χτίζουμε πάνω στα συντρίμμια ενός ανθρωπόμορφου και όχι Χριστόμορφου χριστιανισμού, βάζοντας ως υλικά τις προσωπικές μας αδυναμίες και μετριότητες. 

Προσπαθούμε να μιμηθούμε μπαρουτοκαπνισμένους ήρωες και την ίδια ώρα δεν ξέρουμε καν πώς κρατιέται το καρυοφύλλι – άσε που ο πόλεμος πια γίνεται με άλλα μέσα - αλλά και ούτε πώς είναι να θυσιάζεσαι υπέρ των αδελφών σου. 

Στο κενό της πίστης, στο έλλειμμά της, συμπληρώσαμε μπόλικο εθνικισμό. Πουλάει η πατρίδα αυτές τις ώρες που ο κόσμος βρίσκεται σε μια σύγχυση, αν μη και σε απόγνωση. Μάλλον ξεχάσαμε ότι τα γνήσια ιδανικά είναι αυτά που δεν πεθαίνουν. «Δεν κατεβάζει πια ο κλήρος τον Ουρανό στη γη», μου είπε ένας φίλος. Είναι, πλέον, όντως μια «ανεκπλήρωτη υπόσχεση πατρότητας». Δεν έχει χρόνο για να ασχολείται παρά με πανηγύρεις, με αστείες φιλοφρονήσεις, με συμμαχίες για εκλογές, με όνειρα για μια επόμενη (…αρχιεπισκοπική) μέρα, με περιφορές λειψάνων και εικόνων, με αμπελοφιλοσοφίες, με ηθικισμό και ευσεβισμό που παγώνει τις καρδιές, έχοντας το κρύο του Βορρά, με...ο, τιδήποτε άλλο εκτός από τον ευαγγελισμό του ποιμνίου. 

Έπιασαν τα λάβαρα των αξιών του Γένους άνθρωποι οι οποίοι παραθεωρούν ότι το μεγαλύτερο ιδανικό στην απανταχού Ορθόδοξη Οικουμένη μας είναι η Αγία του Χριστού Μεγάλη Εκκλησία, ιεράρχες της Οποίας τυγχάνουν οι υπογράψαντες. 

Αλήθεια, πόσοι από σημερινούς τους ιεράρχες της Μακεδονίας θυμούνται ότι ο Γερμανός, ο Αιμιλιανός, ο Φώτιος, ο Κύριλλος και Μεθόδιος παλιότερα, προέρχονταν από το Φανάρι; Πόσοι από αυτούς αισθάνονται γνήσιοι Ιεράρχες της Μητρός Εκκλησίας; 

Πού είναι, αλήθεια, όλο αυτό τον καιρό που το Πατριαρχείο δίνει τον αγώνα του στο πρόσωπο του Πατριάρχου του Γένους μας, ώστε να προστατέψει εμπερίστατους αδελφούς, να λυτρώσει από ένα ακόμη σχίσμα, να προασπιστεί τα υπερχιλιόχρονα προνόμια του; Μήπως δεν συμφέρει στα πάνε έλα μας στο Βορρά η κίνηση αυτή; Μήπως μας συμφέρει περισσότερο να έχουν λόγο οι αδελφοί μας από το Βορρά στα της Ελλάδος; Είναι δηλαδή πιο πατριωτικό να υπάρχει Ναός με ρωσικό σχέδιο (όχι ένας) στη Βόρεια Ελλάδα παρά ορχήστρες από τη ΠΓΔΜ; Είναι πιο εθνικόφρον να λατρεύουμε και να αντιγράφουμε εκείνους που έμαθαν από εμάς παρά την ίδια την πηγή; 

Έξι από τους ιεράρχες των Νέων Χωρών συμμετέχουν, εναλλάξ, στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος. Θα διερωτηθεί κανείς: «Πού ήσαστε όταν βάλλονταν και όταν βάλλεται; Πού ήσαστε όταν παίρνονται αποφάσεις ερήμην του ή εις βάρος του; Πού είσαστε να πάρετε τα πνευματικά όπλα της υπογραφής και της φωνής σας και να την άρετε σε υπεράσπιση του;» 

Πόσοι από τους ιεράρχες των Νέων Χωρών εμπνέουν τον λαό με βάση τον οικουμενικό χαρακτήρα της Ρωμηοσύνης; Η αλλοτρίωση του κλήρου γίνεται επικίνδυνη όταν μπλέκεται αθεμελίωτα και άσκεπτα με τα εθνικά θέματα! 

Οι Μακεδονομάχοι δεν μιλούσαν καν ελληνικά, οι Καππαδόκες το ίδιο, στα βάθη του Πόντου επίσης! Αυτοί ήσαν ή δεν ήσαν Έλληνες; Όταν οι ήρωες αυτοί έπειθαν τους κατοίκους της περιοχής ότι είναι απόγονοι του Αλεξάνδρου για να μη συμμετέχουν στο κομιτάτο ήταν προδότες; 

Οι ιεράρχες και κληρικοί του Οικουμενικού Πατριαρχείου θα πρέπει να μεταδίδουν το ανέσπερο φως της Ρωμηοσύνης, και όχι να καταφεύγουν συνεχώς σε κορώνες που δεν φανερώνουν βάθος πίστης! Θα πρέπει να είναι ποιμένες γνήσιοι και όχι ιδανικοκάπηλοι. Ακόμη και οι κατά καιρούς λόγοι πολλών υπέρ του Πατριαρχείου …μυρίζουν ανέξοδες και ανεύθυνες ρητορείες. Χωρίς πραγματικό αντίκρισμα. 

Το Φανάρι απευθύνεται πάση τη κτίσει. Ο Χριστός, ο δι’ ημάς ενανθρωπήσας, δεν μπορεί να «ευτελίζεται» σε λίγα μέτρα μιας γης! Είναι παντού! 

Θυμίζω τη φράση του σοφού Διονυσίου Κοζάνης: «αν από τη μια πλευρά των συνόρων είναι λαός του Θεού, από την άλλη τί είναι;» Δυστυχώς ο διάδοχός του αναπαράγει σήμερα τα θλιβερά και ανιστόρητα, βεβαίως: «Όταν οι Ευρωπαίοι ήταν πάνω στα δέντρα, εμείς φτιάχναμε Παρθενώνες». 

Ας τον ρωτήσει κάποιος, κι αυτόν και άλλους: Ποια είναι η αξία του Παρθενώνα; Οι παιδαριωδίες θα είναι χωρίς τέλος… 

Καλά Χριστούγεννα!

ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΤΟΥΣ "ΕΘΝΙΚΟΦΡΟΝΕΣ" ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΜΕ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΜΑΡΙΝΟ

Σε όσους βάζουν τον Χριστό παράμερα χριστουγεννιάτικα για χάρη της Μακεδονίας 

Σε όσους κλαίνε από συγκίνηση στο άκουσμα του εμβατηρίου «Μακεδονία ξακουστή…» σε μεταγραφή (sic) τεριρέμ, σε χριστουγεννιάτικη εκδήλωση 

Σε όσους θα ήθελαν να απαγορεύσουν την παρουσία ορχηστρών από τα Σκόπια αυτές τις μέρες στην Καστοριά – την ώρα που όλοι οι Βορειοελλαδίτες αιμοδοτούν οικονομικά τα Σκόπια τρεις δεκαετίες τώρα 

Και σε όλους τους «εθνικόφρονες» που σκέφτονται ανάλογα 

Αφιερώνουμε το Μάθημα Ελληνικής ιστορίας, με τον Γιώργο Μαρίνο, σε στίχους Λίνας Νικολακοπούλου και μουσική Σταμάτη Κραουνάκη. 
Και φυσικά την χριστουγεννιάτικη κάρτα του Μ. Χατζιδάκι, τριάντα χρόνια πριν...

Καλά Χριστούγεννα!

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΜΕ ΤΗΝ ΠΑΙΔΙΚΗ ΧΟΡΩΔΙΑ ΤΩΝ ΑΝΑΚΤΟΡΩΝ

Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος 
ΑΒΑΛΟΝ ΤΩΝ ΤΕΧΝΩΝ

Το 2019 συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου έλληνα συνθέτη Μιχάλη Αδάμη (1929-2013). 

Ο Μ. Αδάμης, πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής και της σύγχρονης μουσικής, είναι ταυτόχρονα ο πρώτος συνθέτης στον 20ό αιώνα που ασχολήθηκε πολύ με την χορωδιακή μουσική. Δεν είναι μόνο ότι έγραψε πολλή χορωδιακή μουσική, αλλά υπήρξε πρωτοπόρος της χορωδιακής πράξης σε πολλά επίπεδα. 

Σε ηλικία μόλις 21 ετών αναλαμβάνει την Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων, την οποία διευθύνει από το 1950 ως το 1967. 

Το 1958 ίδρυσε τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών, την οποία διηύθυνε ως το 1961. Από το 1961 ως το 1963 διηύθυνε τη Χορωδία της Ανώτατης Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής «Τίμιος Σταυρός» στη Βοστώνη, ενώ από το 1968 ως το 1999 ήταν επικεφαλής του μουσικού τμήματος και διευθυντής της χορωδίας του Pierce College στην Αθήνα. 

Επίσης, στήριξε την χορωδιακή τέχνη με όλα τα μέσα και από την θέση του προέδρου της Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού για τη Χορωδιακή Ανάπτυξη, την περίοδο 1981-1984. Ακόμα, ήταν Πρόεδρος της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας - που ίδρυσε και διηύθυνε ο Λυκούργος Αγγελόπουλος - από το 1988 ως το θάνατό του. 

Αυτή, λοιπόν, η συστηματική και άοκνη ενασχόλησή του με την χορωδιακή μουσική πράξη, τόσο σε ερμηνευτικό όσο και σε συνθετικό επίπεδο, τον οδήγησε αφ’ ενός στην παρουσίαση για πρώτη φορά στην Ελλάδα έργων του παλαιότερου ρεπερτορίου και αφ’ ετέρου στη σύνθεση ενός μεγάλου όγκου έργων χορωδιακής μουσικής, εκκλησιαστικής και κοσμικής, τα οποία εκτελούνται μέχρι σήμερα από τις ελληνικές χορωδίες. 

Ο Μιχάλης Αδάμης είναι ο πρώτος έλληνας συνθέτης, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης και της βυζαντινής μουσικής και την χρησιμοποίησε με έναν δικό του, προσωπικό τρόπο στο έργο του. Διαμόρφωσε, χάρη στη γνώση και έρευνα της βυζαντινής μουσικής, μια προσωπική μουσική αντίληψη, που δεν έχει, όμως, καμία σχέση με «νοσταλγικότητες» ή άλλου τύπου ιδεοληψίες, ας πούμε «εθνικού» περιεχομένου.

Ο χορωδιακός κόσμος του Μιχάλη Αδάμη σφραγίζεται για ένα μεγάλο διάστημα από την περίφημη Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων. Όπως διαβάζουμε στον πρώτο 45άρη δίσκο της χορωδίας που κυκλοφόρησε το 1959: 

«Η Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων ιδρύθη το 1950, σύμφωνα με επιθυμία της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου. Την οργάνωσι και διεύθυνσί της ανέλαβε ο Μιχάλης Αδάμης. Είναι ένα μεικτό χορωδιακό σύνολο από παιδιά 8-14 ετών πλαισιούμενα από ανδρικές φωνές. Η χορωδία έχει ήδη στο ρεπερτόριό της τρεις Θ. Λειτουργίες, πολλά Απολυτίκια και τροπάρια Εορτών, Ακολουθίες από την Μ. Σαρακοστή και την Μεγάλη Εβδομάδα, καθώς και πλήθος άλλων εκκλησιαστικών συνθέσεων της Ορθοδόξου Λατρείας.» 

Να σημειώσουμε ότι εκδόθηκαν τρεις δίσκοι 45 στροφών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές του ’60 (στις εταιρείες Fidelity και Philips) με κάλαντα, τροπάρια και ψαλμούς από την Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων υπό την διεύθυνση του Αδάμη.

Στον πρώτο δίσκο του 1959 έχουμε ύμνους των Χριστουγέννων. Η χορωδία αποδίδει το Απολυτίκιο της εορτής, «Η Γέννησίς σου Χριστέ ο Θεός ημών…», τα δύο τροπάρια του Εσπερινού των Χριστουγέννων που ψάλλονται ανάμεσα στις Προφητείες, «Λαθών ετέχθης…» και «Ανέτειλας Χριστέ εκ Παρθένου…» (προτάσσονται, κατά την τάξιν, ψαλμικοί στίχοι), το Κοντάκιο της Γεννήσεως, «Η Παρθένος σήμερον…» και το Κοινωνικό «Αινείτε…».

Την περίοδο αυτή ο Αδάμης, για τις ανάγκες της χορωδίας εναρμονίζει, διασκευάζει, συνθέτει. Τόσο εκκλησιαστικούς ύμνους όσο και παραδοσιακά κάλαντα. 

Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι στην περίοδο της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων, ο Αδάμης στοιχείται στην λογική της πολυφωνίας για την εκκλησιαστική μουσική. Άλλωστε η πρώτη χορωδία των Ανακτόρων είχε συσταθεί από τον Αλέξανδρο Κατακουζηνό το 1870, κατ’ επιθυμίαν της βασιλίσσης Όλγας, η οποία έφερε και την ρωσική πολυφωνία στην Ελλάδα. 

Για την χορωδία των Ανακτόρων του Μ. Αδάμη, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν την εποχή. Τότε σχεδόν όλες οι εκκλησίες της Αθήνας - απαραιτήτως του ιστορικού κέντρου - είχαν τετράφωνες ή τρίφωνες (κατά το σύστημα Σακελλαρίδη) χορωδίες. Η καθαρή βυζαντινή μουσική εθεωρείτο …παρακατιανή. Και τα Ανάκτορα ήταν φυσικά, στην ίδια λογική, αφού η ρωσική επιρροή της Βασιλίσσης Όλγας, τα είχε σημαδέψει, θα λέγαμε. 

Βέβαια, ο Αδάμης πολλές φορές προτάσσει το βυζαντινό μέλος με μία υποτυπώδη εναρμόνιση, όπως στο τροπάριο «Ανέτειλας Χριστέ εκ Παρθένου…». Όμως γνωρίζει πολύ καλά την πολυφωνία του καιρού του. Απόδειξη ότι στο κοντάκιο των Χριστουγέννων «Η Παρθένος σήμερον» που ηχογραφεί, υπάρχει στον δίσκο η ένδειξη: Εναρμόνισις: Ε. Γιαννίδη – Διασκευή: Μιχ. Αδάμη.

Ο Ελισαίος Γιαννίδης ήταν Κωνσταντινουπολίτης (γεννήθηκε στο Νιχώρι του Βοσπόρου το 1865) γεωπόνος, φυσικός, μαθηματικός, μουσικολόγος και συνθέτης, με λαμπρές σπουδές στη Γαλλία. Υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες του δημοτικισμού και της εναρμόνισης της βυζαντινής μουσικής. Πέθανε στην Αθήνα το 1942, όταν ο Αδάμης ήταν μόλις δεκατριών ετών. Είναι μάλλον απίθανο να είχαν γνωριστεί. Το σίγουρο είναι ότι ο Αδάμης ήξερε το έργο του. 

Στο κοινωνικό «Αινείτε», βλέπουμε στο δίσκο την ένδειξη: «Θ. Πολυκράτη – Μεταγραφή: Μιχ. Αδάμη». Ο Αδάμης προφανώς και ήξερε το έργο του φιλολόγου Θεμιστοκλή Πολυκράτη (1863-1926), ο οποίος θεωρείται ως ο παραγωγικότερος Έλληνας συνθέτης πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής. 

Προφανώς για τις ανάγκες της παιδικής χορωδίας των Ανακτόρων, ο Μιχάλης Αδάμης εναρμονίζει ή διασκευάζει παραδοσιακά κάλαντα από διάφορες περιοχές της χώρας. Κάποια από αυτά δισκογραφούνται κιόλας. Παραθέτουμε εδώ τα Κάλαντα Θράκης, γραμμένα το 1959, εξήντα χρόνια πριν. Η παρτιτούρα είναι από το Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών του Θωμά Ταμβάκου. 

Το 1962 ο Μιχάλης Αδάμης τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα. 

Η παιδική Χορωδία των Ανακτόρων έχει πολύ πλούσιο έργο, το οποίο είναι άγνωστο και ανεξερεύνητο. Εδώ δώσαμε απλώς μια χριστουγεννιάτικη «νότα». Η έρευνα συνεχίζεται…

ΤΟ ΛΑΪΚΟ ΟΡΑΤΟΡΙΟ «Η ΦΑΤΝΗ» ΤΩΝ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ ΚΑΙ ΣΩΚΡΑΤΗ ΒΕΝΑΡΔΟΥ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο Σωκράτης Βενάρδος (1927-1983), με καταγωγή από τη Σμύρνη, υπήρξε πρωτοψάλτης, λογοτέχνης, καθηγητής μουσικής και συνθέτης θρησκευτικών έργων. Στη δισκογραφία έχει καταθέσει μερικές αξιόλογες εργασίες, όπως η "Φάτνη" (1971), ο "Ύμνος της αγάπης" (1977), το ορατόριο "Κοσμάς ο Αιτωλός" (1980), αλλά και το εθνικοπατριωτικό λαϊκό ορατόριο "Εθνεγερσία" (1973). Έγραψε, επίσης, μουσική για αρχαίες τραγωδίες, όπως την «Μήδεια», μετά από προτροπή του Γιάννη Τσαρούχη, αλλά και μουσική για ταινίες μικρού μήκους. 

Η «Φάτνη» είναι ένα λαϊκό ορατόριο του Σωκράτη Βενάρδου για σόλο φωνές, αφηγητή, χορωδία και ορχήστρα. Βασίζεται σε κείμενο του Καταλανού ποιητή Joan Alavedra (1896-1981) μεταφρασμένο στα ελληνικά από τον ποιητή Νίκο Γκάτσο. Μάλιστα το ίδιο κείμενο έχει μελοποιηθεί στην πρωτότυπη (καταλανική) γλώσσα και από τον μεγάλο Ισπανό τσελίστα και συνθέτη Pablo Casals. Το έργο αποτελεί ύμνο στην ειρήνη και ως τέτοιο παρουσιάστηκε και στην Αθήνα, στο πλαίσιο του Ελληνικού Φεστιβάλ στα 1966.

Ο Γκάτσος μετέφρασε το ποίημα κατόπιν παραγγελίας και το διασκεύασε, συμπτύσσοντας ή περικόπτοντας μέρη, προκειμένου να μελοποιηθεί από τον Σωκράτη Βενάρδο σε μορφή λαϊκού ορατορίου με στοιχεία βυζαντινής και δυτικής μουσικής. 

Το θέμα του έργου αναφέρεται στη γέννηση του Χριστού και στο προσκύνημα των βοσκών και των Μάγων δοσμένο με μια λαϊκή απλοϊκότητα. Το ίδιο απλή είναι και η μουσική προσέγγιση του Σωκράτη Βενάρδου, η οποία κινείται από τα καθαρά λαϊκά μονοπάτια μέχρι τις παρυφές της δυτικότροπης λόγιας μουσικής με αρκετές καλές στιγμές μελωδικού λυρισμού, αλλά και στομφώδεις εξάρσεις χορωδιακής μεγαλοπρέπειας. 

Αφηγητής είναι ο Ιορδάνης Μαρίνος. Τα σολιστικά μέρη αποδίδουν μέλη της χορωδίας και μεταξύ αυτών ο βαρύτονος Θόδωρος Δημήτριεφ, ο οποίος «στοίχειωσε» με την ερμηνεία του το «Άξιον εστί» των Οδυσσέα Ελύτη – Μίκη Θεοδωράκη. 

Στην «Φάτνη» συμμετέχουν, επίσης, δυο καινούργιοι τότε λαϊκοί ερμηνευτές, ο Μανώλης Μητσιάς και η Δήμητρα Γαλάνη, στην πρώτη τους δισκογραφική εμφάνιση ως καλλιτεχνικό δίδυμο.

Εδώ δημοσιεύουμε το κείμενο του Ν. Γκάτσου, όπως δημοσιεύτηκε στον τόμο «Νίκος Γκάτσος – Όλα τα τραγούδια» (εκδόσεις Πατάκη, 2018, σ. 529-535).
Η Αγαθή Δημητρούκα, που επιμελήθηκε την αναθεωρημένη έκδοση του τόμου, έχει πει σε συνέντευξή της για το συγκεκριμένο έργο: «Για τη «Φάτνη» δεν υπήρχαν πουθενά οι στίχοι, οπότε έκανα απομαγνητοφώνηση. Για να μη χάσω, ας πούμε, τους στίχους στα χορωδιακά μέρη, επεξεργάστηκα το υλικό σε στούντιο. Είναι εξαφανισμένο το έργο αυτό κι εγώ το έχω σε ένα και μοναδικό βινύλιο. Έπρεπε, επίσης, να κάνω την παραβολή με το καταλανικό κείμενο και να το χωρίσω σε στίχους, έχοντας την αίσθηση του μέτρου.» 

Το κείμενο του Γκάτσου δημοσιεύεται σε συνεχή ροή με διακριτές τις ενότητες στίχων. 

Το παραθέτουμε στη συνέχεια όπως δημοσιεύεται, για πρώτη φορά, στον τόμο «Όλα τα τραγούδια».

Η ΦΑΤΝΗ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΓΚΑΤΣΟΥ by on Scribd

Ο Σωκράτης Βενάρδος έγραψε για την «Φάτνη»: 

«Στο αποκορύφωμα της βρισκόταν μια σύγκρουση που από πολύ παλιά με συγκλονίζει, όταν μου εμπιστεύθηκε το κείμενο του Ορατορίου ο Νίκος Γκάτσος. Δύο λάτρεις μέσα μου, χρόνια δε λένε να μονοιάσουν: Η μελωδία της Βυζαντινής Μουσικής, που από παιδί της έδωσα την ψυχή μου και η Αρμονία της Ευρωπαϊκής, που αργότερα με κατέκτησε. Με τη «Φάτνη» διστακτικά δώσανε τα χέρια οι δύο τους και μια ελπίδα χάραξε πως κάτι καινούριο ξεπροβάλλει. Οι αναζητήσεις δεν τελείωσαν, μα πολλά βγήκαν συμπεράσματα: Μέχρι πόσο μπορεί κανείς να προχωρήσει στην εναρμόνιση των ήχων τις Βυζαντινής μουσικής χωρίς να χάσουν τον χαρακτήρα και το ήθος τους, και μέχρι πόσο μπορεί η Αντίστιξη και η Αρμονία να προσφέρονται χωρίς να προβάλλονται; H «Φάτνη» έχει μια βαριά κληρονομιά Τη μελοποίηση την άρχισα το καλοκαίρι του 1969 στους δρόμους της Πεντέλης. Μια αφηρημάδα μου έμεινε από τότε για κάθε τι που ήταν άσχετο με το έργο. Μου μιλούσαν για άλλα, σοβαρά θέματα κι εγώ τραγούδαγα τους σκοπούς και ξεδιάλεγα νέες ιδέες. Οι πρώτες μου εμπνεύσεις, γράφτηκαν στην Βυζαντινή μουσική φυσικά πάνω σε περιθώρια εφημερίδων, σε πακέτα που κράταγα, σε μικρά πρόχειρα χαρτάκια. Μα η μεγάλη δυσκολία και το αίσθημα της ευθύνης ορθώθηκαν μπροστά μου αργότερα, στην ενορχήστρωση. Γύρευα σώνει και καλά να πάρω ότι γινόταν απʼ τη δυτική τέχνη σαν υλικό μόνο, για να κτίσω οικοδόμημα καθαρά Ελληνικό, Βυζαντινό. Τώρα, όλο τον μόχθο μου τον προσφέρω. Δεν ξέρω πόσους θα συγκινήσει. Θα ήθελα πολλούς! Δεν με ενδιαφέρει καθόλου το αν “πιάσει” το έργο. Ο Τσαρούχης μου φωνάζει απʼ το Παρίσι: – Δεν είναι κέρδος να βγει στην πιάτσα της Αθήνας ένας ακόμη μουσικός που να προσφέρει είδη ευρείας καταναλώσεως. Δύο δόξες υπάρχουν: Η Δόξα της «Κόκα-Κόλα», να φτιάχνεις δηλαδή και να πουλάς ότι ζητάει η κατανάλωση, και η Δόξα του Δημιουργού, που βγάζει ανόθευτα και ανυστερόβουλα μέσα απʼ την ψυχή του αυτή την ασίγαστη δύναμη για να την προσφέρει στον Άνθρωπο.» 

Οι πωλήσεις του δίσκου όπως σωστά προέβλεψε και ο συνθέτης ήταν απογοητευτικές και αυτό μπορούμε να το λάβουμε υπ’ όψιν και από την σπανιότητα του. 

Ακολουθεί ένα απόσπασμα (σε όχι τόσο καλή ποιότητα ήχου, λόγω κακής κατάστασης του δίσκου) με την ερμηνεία της 18χρονης τότε Δήμητρας Γαλάνη.

Ο Μανώλης Μητσιάς συμμετέχει κι αυτός με ένα τραγούδι στο ορατόριο «Η φάτνη». Ο Μητσιάς λέει σε μια συνέντευξή του γι’ αυτή τη δουλειά: «Αυτό ήταν ένα πράγμα λίγο βυζαντινό, ας πούμε. Το είχε ξεκινήσει ο Βενάρδος, με παρακάλεσε ο Γκάτσος και πήγα την τελευταία στιγμή. Απ’ αυτό έχω μόνο το εξώφυλλο, τον δίσκο κάπου τον έχω δώσει και δεν μου τον επιστρέψανε…» 

Παραθέτουμε το τραγούδι που ερμηνεύει στον δίσκο ο Μανώλης Μητσιάς.

Ας κλείσουμε την αναφορά μας στην «Φάτνη» των Γκάτσου – Βενάρδου, με το φινάλε του έργου, που παραπέμπει στον αγγελικό ύμνο των Χριστουγέννων: 

Δόξα εν Υψίστοις! 

Τον Κύριον αινείτε εν τοις Υψίστοις! 

Επί γης ειρήνη! 

Ειρήνη στους καλούς της γης ανθρώπους 

Τι σώθηκε για πάντα τώρα ο κόσμος απ’ το κακό 

Ειρήνη στους καλούς ανθρώπους 

Ο πόλεμος για πάντα θα αφανιστεί 

Ειρήνη!