Το 2019 συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου έλληνα συνθέτη Μιχάλη Αδάμη (1929-2013).
Ο Μ. Αδάμης, πρωτοπόρος της ηλεκτρονικής και της σύγχρονης μουσικής, είναι ταυτόχρονα ο πρώτος συνθέτης στον 20ό αιώνα που ασχολήθηκε πολύ με την χορωδιακή μουσική. Δεν είναι μόνο ότι έγραψε πολλή χορωδιακή μουσική, αλλά υπήρξε πρωτοπόρος της χορωδιακής πράξης σε πολλά επίπεδα.
Σε ηλικία μόλις 21 ετών αναλαμβάνει την Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων, την οποία διευθύνει από το 1950 ως το 1967.
Το 1958 ίδρυσε τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών, την οποία διηύθυνε ως το 1961. Από το 1961 ως το 1963 διηύθυνε τη Χορωδία της Ανώτατης Ορθόδοξης Θεολογικής Σχολής «Τίμιος Σταυρός» στη Βοστώνη, ενώ από το 1968 ως το 1999 ήταν επικεφαλής του μουσικού τμήματος και διευθυντής της χορωδίας του Pierce College στην Αθήνα.
Επίσης, στήριξε την χορωδιακή τέχνη με όλα τα μέσα και από την θέση του προέδρου της Ομάδα Εργασίας του Υπουργείου Πολιτισμού για τη Χορωδιακή Ανάπτυξη, την περίοδο 1981-1984. Ακόμα, ήταν Πρόεδρος της Ελληνικής Βυζαντινής Χορωδίας - που ίδρυσε και διηύθυνε ο Λυκούργος Αγγελόπουλος - από το 1988 ως το θάνατό του.
Αυτή, λοιπόν, η συστηματική και άοκνη ενασχόλησή του με την χορωδιακή μουσική πράξη, τόσο σε ερμηνευτικό όσο και σε συνθετικό επίπεδο, τον οδήγησε αφ’ ενός στην παρουσίαση για πρώτη φορά στην Ελλάδα έργων του παλαιότερου ρεπερτορίου και αφ’ ετέρου στη σύνθεση ενός μεγάλου όγκου έργων χορωδιακής μουσικής, εκκλησιαστικής και κοσμικής, τα οποία εκτελούνται μέχρι σήμερα από τις ελληνικές χορωδίες.
Ο Μιχάλης Αδάμης είναι ο πρώτος έλληνας συνθέτης, ο οποίος ήταν βαθύς γνώστης και της βυζαντινής μουσικής και την χρησιμοποίησε με έναν δικό του, προσωπικό τρόπο στο έργο του. Διαμόρφωσε, χάρη στη γνώση και έρευνα της βυζαντινής μουσικής, μια προσωπική μουσική αντίληψη, που δεν έχει, όμως, καμία σχέση με «νοσταλγικότητες» ή άλλου τύπου ιδεοληψίες, ας πούμε «εθνικού» περιεχομένου.
Ο χορωδιακός κόσμος του Μιχάλη Αδάμη σφραγίζεται για ένα μεγάλο διάστημα από την περίφημη Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων.
Όπως διαβάζουμε στον πρώτο 45άρη δίσκο της χορωδίας που κυκλοφόρησε το 1959:
«Η Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων ιδρύθη το 1950, σύμφωνα με επιθυμία της Αυτού Μεγαλειότητος του Βασιλέως Παύλου. Την οργάνωσι και διεύθυνσί της ανέλαβε ο Μιχάλης Αδάμης. Είναι ένα μεικτό χορωδιακό σύνολο από παιδιά 8-14 ετών πλαισιούμενα από ανδρικές φωνές. Η χορωδία έχει ήδη στο ρεπερτόριό της τρεις Θ. Λειτουργίες, πολλά Απολυτίκια και τροπάρια Εορτών, Ακολουθίες από την Μ. Σαρακοστή και την Μεγάλη Εβδομάδα, καθώς και πλήθος άλλων εκκλησιαστικών συνθέσεων της Ορθοδόξου Λατρείας.»
Να σημειώσουμε ότι εκδόθηκαν τρεις δίσκοι 45 στροφών στα τέλη της δεκαετίας του ’50 και τις αρχές του ’60 (στις εταιρείες Fidelity και Philips) με κάλαντα, τροπάρια και ψαλμούς από την Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων υπό την διεύθυνση του Αδάμη.
Στον πρώτο δίσκο του 1959 έχουμε ύμνους των Χριστουγέννων. Η χορωδία αποδίδει το Απολυτίκιο της εορτής, «Η Γέννησίς σου Χριστέ ο Θεός ημών…», τα δύο τροπάρια του Εσπερινού των Χριστουγέννων που ψάλλονται ανάμεσα στις Προφητείες, «Λαθών ετέχθης…» και «Ανέτειλας Χριστέ εκ Παρθένου…» (προτάσσονται, κατά την τάξιν, ψαλμικοί στίχοι), το Κοντάκιο της Γεννήσεως, «Η Παρθένος σήμερον…» και το Κοινωνικό «Αινείτε…».
Την περίοδο αυτή ο Αδάμης, για τις ανάγκες της χορωδίας εναρμονίζει, διασκευάζει, συνθέτει. Τόσο εκκλησιαστικούς ύμνους όσο και παραδοσιακά κάλαντα.
Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι στην περίοδο της Παιδικής Χορωδίας των Ανακτόρων, ο Αδάμης στοιχείται στην λογική της πολυφωνίας για την εκκλησιαστική μουσική. Άλλωστε η πρώτη χορωδία των Ανακτόρων είχε συσταθεί από τον Αλέξανδρο Κατακουζηνό το 1870, κατ’ επιθυμίαν της βασιλίσσης Όλγας, η οποία έφερε και την ρωσική πολυφωνία στην Ελλάδα.
Για την χορωδία των Ανακτόρων του Μ. Αδάμη, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν την εποχή. Τότε σχεδόν όλες οι εκκλησίες της Αθήνας - απαραιτήτως του ιστορικού κέντρου - είχαν τετράφωνες ή τρίφωνες (κατά το σύστημα Σακελλαρίδη) χορωδίες. Η καθαρή βυζαντινή μουσική εθεωρείτο …παρακατιανή. Και τα Ανάκτορα ήταν φυσικά, στην ίδια λογική, αφού η ρωσική επιρροή της Βασιλίσσης Όλγας, τα είχε σημαδέψει, θα λέγαμε.
Βέβαια, ο Αδάμης πολλές φορές προτάσσει το βυζαντινό μέλος με μία υποτυπώδη εναρμόνιση, όπως στο τροπάριο «Ανέτειλας Χριστέ εκ Παρθένου…».
Όμως γνωρίζει πολύ καλά την πολυφωνία του καιρού του. Απόδειξη ότι στο κοντάκιο των Χριστουγέννων «Η Παρθένος σήμερον» που ηχογραφεί, υπάρχει στον δίσκο η ένδειξη: Εναρμόνισις: Ε. Γιαννίδη – Διασκευή: Μιχ. Αδάμη.
Ο Ελισαίος Γιαννίδης ήταν Κωνσταντινουπολίτης (γεννήθηκε στο Νιχώρι του Βοσπόρου το 1865) γεωπόνος, φυσικός, μαθηματικός, μουσικολόγος και συνθέτης, με λαμπρές σπουδές στη Γαλλία. Υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες του δημοτικισμού και της εναρμόνισης της βυζαντινής μουσικής. Πέθανε στην Αθήνα το 1942, όταν ο Αδάμης ήταν μόλις δεκατριών ετών. Είναι μάλλον απίθανο να είχαν γνωριστεί. Το σίγουρο είναι ότι ο Αδάμης ήξερε το έργο του.
Στο κοινωνικό «Αινείτε», βλέπουμε στο δίσκο την ένδειξη: «Θ. Πολυκράτη – Μεταγραφή: Μιχ. Αδάμη». Ο Αδάμης προφανώς και ήξερε το έργο του φιλολόγου Θεμιστοκλή Πολυκράτη (1863-1926), ο οποίος θεωρείται ως ο παραγωγικότερος Έλληνας συνθέτης πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής.
Προφανώς για τις ανάγκες της παιδικής χορωδίας των Ανακτόρων, ο Μιχάλης Αδάμης εναρμονίζει ή διασκευάζει παραδοσιακά κάλαντα από διάφορες περιοχές της χώρας. Κάποια από αυτά δισκογραφούνται κιόλας.
Παραθέτουμε εδώ τα Κάλαντα Θράκης, γραμμένα το 1959, εξήντα χρόνια πριν. Η παρτιτούρα είναι από το Αρχείο Ελλήνων Μουσουργών του Θωμά Ταμβάκου.
Το 1962 ο Μιχάλης Αδάμης τιμήθηκε από τον Βασιλέα Παύλο με τον Χρυσό Σταυρό του Φοίνικα.
Η παιδική Χορωδία των Ανακτόρων έχει πολύ πλούσιο έργο, το οποίο είναι άγνωστο και ανεξερεύνητο.
Εδώ δώσαμε απλώς μια χριστουγεννιάτικη «νότα». Η έρευνα συνεχίζεται…
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου