ΥΠΑΡΧΟΥΝ ΠΡΑΓΜΑΤΑ ΠΙΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΤΥΧΙΑ!

Διαβάζω το κείμενο μιας διάλεξης που έδωσε ο μέγιστος σκηνοθέτης – ποιητής Αντρέι Ταρκόφσκι (1932 – 1986) στο καθεδρικό ναό του Αγίου Ιωάννη στο Λονδίνο, τον Ιούλιο του 1984, με θέμα την Αποκάλυψη του Ιωάννου.

Το κείμενο εκδόθηκε στην «Βιβλιοθήκη των Χρωμάτων» (εκδ. Αρχέτυπο).

Ο Ταρκόφσκι προσεγγίζει την… παρεξηγημένη απ’ τους πολλούς Αποκάλυψη με τρόπο Ορθόδοξο, από κάθε άποψη. Σας παραθέτω μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα, φίλοι μου, τελείως ενδεικτικά βέβαια:

Είναι λάθος, ωστόσο, να θεωρείται η Αποκάλυψη αποκλειστικά άξονας για την ιδέα της τιμωρίας. Πρωταρχική σημασία του βιβλίου είναι η ελπίδα. Όσο κι αν πλησιάζει ο καιρός, αν και για τον καθένα από μας είναι πολύ κοντά, για όλους μαζί δεν είναι ποτέ πολύ αργά. Γι’ αυτό η Αποκάλυψη είναι φοβερή για τον καθένα μας χωριστά, αλλά για όλους μαζί εκφράζει την ελπίδα. Αυτός είναι ο σκοπός του μηνύματος… Όμορφα λόγια αναφέρονται σχετικά με την εξαφάνιση του διαστήματος και του χρόνου, τη στιγμή της μετάβασης σε μια νέα κατάσταση: «…και ο ουρανός απεχωρίσθη ως βιβλίον ελισσόμενον, και παν όρος και νήσος εκ των τόπων αυτών εκινήθησαν…» (Αποκ. Στ’ 14).
Αυτά είναι λόγια απίστευτα. Ο ουρανός απεχωρίσθη ως βιβλίον ελισσόμενον! Δεν έχω διαβάσει τίποτα πιο ωραίο. Και τώρα τι μπορεί να πει ένας καλλιτέχνης για τον τρόπο εξιστόρησης αυτών που συνέβησαν μετά την αφαίρεση της Έβδομης σφραγίδας; Πώς να εκφράσει αυτή την ένταση; Εδώ κάθε διήγηση περιττεύει. Έχουμε την αίσθηση ότι είναι ένα όραμα που η σημασία του υπάρχει στην απουσία της εικόνας. Η Έβδομη σφραγίδα αφαιρέθηκε. Και τι συμβαίνει; Τίποτα. Σιγή. Η απουσία εικόνας είναι η πιο δυνατή εικόνα που μπορούμε να φανταστούμε.

Ενώ σκέφτομαι φωναχτά γι’ αυτό το ιερό κείμενο, έχω την αίσθηση ότι η διαδικασία αυτή είναι ουσιαστική. Αυτό μου επιτρέπει να βγάλω μερικά συμπεράσματα, μερικές ιδέες, γιατί δεν είναι δυνατόν να σκέφτεσαι αυτά τα πράγματα μέσα στη μοναξιά. Ετοιμάζομαι να κάνω μια καινούρια ταινία (τη Θυσία), κάνοντας ένα καινούριο βήμα προς αυτή την κατεύθυνση. Αντιλαμβάνομαι πολύ καθαρά πως δεν πρέπει να τη θεωρήσω απλώς μια ελεύθερη δημιουργία, αλλά μια υποχρεωτική πράξη, μια χειρονομία, έτσι που η τέχνη να μην προσφέρει πια ικανοποίηση, αλλά να προβάλλει σαν κοπιαστικό καθήκον. Για να πω την αλήθεια, ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω πώς ο καλλιτέχνης μπορεί να είναι ευτυχισμένος μέσα από τη διαδικασία της δημιουργίας του. Η λέξη αυτή μάλλον δεν είναι η κατάλληλη. «Ευτυχισμένος»… Ποτέ. Ο άνθρωπος δεν ζει για να είναι ευτυχισμένος. Υπάρχουν πράγματα πιο σημαντικά από την ευτυχία!