H «παράδοξη» πολυσυλλεκτικότητα της Αθηνάς Κακούρη

Του δρ. Π.Κ. ΑΛΕΞΟΠΟΥΛΟΥ*

Εφημερίδα ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ

Πλημμύρισε την προηγούμενη εβδομάδα το αμφιθέατρο του Αρχαιολογικού Μουσείου με αφορμή την ομιλία της κ. Αθηνάς Κακούρη για το 1821 που οργάνωσε η «Πελοπόννησος». Δυο μέρες αργότερα, εκδήλωση σχετική με βιβλία της που αφορούν την περίοδο του εθνικού διχασμού, στέφθηκε με αντίστοιχη επιτυχία. Ανθρωποι με τελείως διαφορετικές ιδεολογικοπολιτικές διαδρομές και κομματικά στίγματα παρέστησαν στις εκδηλώσεις αυτές. Ξαφνιάζει ίσως αυτή η πολυσυλλεκτικότητα των ακροατηρίων της κ. Κακούρη. 

Ξαφνιάζει διότι η θαλερή λογοτέχνις καταπιάνεται με ακανθώδη ιστορικά θέματα, τα οποία προσεγγίζει με ματιά μάλλον «αιρετική». Εσχάτως ξεσκόνισε την ιστορία της Επανάστασης, ενώ περιδιαβαίνει και το ναρκοθετημένο πεδίο του εθνικού διχασμού. Φιλοδοξεί να διηγηθεί την ιστορία δίχως παρωπίδες, χωρίς βεβαιότητες και ταμπού. Σε αυτή την προσπάθειά της ναρκοθετεί πολλά από όσα θεωρούνται αδιαπραγμάτευτες αλήθειες ή θέσφατα της ελληνικής ιστορίας. Παίρνει θέση. Αποκαθηλώνει «εθναρχικές» μορφές, θέτει τον δάκτυλον εις των τύπον των ήλων του εμφύλιου σπαραγμού των επαναστατικών χρόνων. Προκαλεί αντιδράσεις. Παρά την «αιρετικότητα» της γραφής της, οι χώροι που φιλοξενούν ομιλίες της γεμίζουν ασφυκτικά με (φαινομενικά;) ετερογενή ακροατήρια. Παρότι δεν πρέπει να υποτιμάται η κεντρομόλος δύναμη που ασκεί ο οργανωτής της εκάστοτε εκδήλωσης, η ερμηνεία του φαινομένου δεν φαίνεται να είναι τόσο απλή ή μονοσήμαντη.

Η πολυσυλλεκτικότητα της συγγραφέως θα μπορούσε να ερμηνευτεί πολυτρόπως. Η Αθηνά Κακούρη γράφει απλά, βιωματικά, εύληπτα. Γράφει στέρεα και συνεκτικά σε μια εποχή ραγδαίων αλλαγών. Παλεύει να καταγράψει με ειλικρίνεια και σαφήνεια τα γεγονότα, για να προσφέρει στον αναγνώστη της ένα όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο puzzle της εποχής που βρίσκεται κάθε φορά στο επίκεντρο του ενδιαφέροντος της. Δεν εγκλωβίζεται σε ακαδημαϊκές στρατεύσεις, ούτε μοιάζει να εξυπηρετεί σκοπιμότητες. 

Η ωριμότητά της, άλλωστε, μάλλον την απαλλάσσει από τέτοιους πειρασμούς. Η «αιρετικότητα» των θέσεων της Αθηνάς Κακούρη θεμελιώνει το διακριτό πνευματικό στίγμα της. Στην Ελλάδα της κρίσης η διακριτότητα γοητεύει, ιδίως όταν σχετίζεται με ακρότητες και έχει αριστερό περίβλημα. Τόσο το ιδεολογικό πρόσημο των θέσεων της κ. Κακούρη όσο και το ύφος της μεσότητας που τη χαρακτηρίζει ως άνθρωπο δεν πληρούν αυτές τις προϋποθέσεις. 

Η διεισδυτικότητά της σε ετερόκλητα ακροατήρια μπορεί να σχετίζεται και με τον πηγαίο ενθουσιασμό της για κάθε τι με το οποίο καταπιάνεται, είτε αυτό είναι λογοτεχνία, είτε είναι ιστορία. Σημειώνεται δε πως ο ενθουσιασμός αυτός μπολιάζεται από τη σοφία που αποπνέει η βαριά, πολύπλευρη, πνευματική αρματωσιά της. Είναι ένα ακόμα σημείο που διευρύνει την πνευματική λάμψη της Αθηνάς Κακούρη και καταλύει την επίδραση όλων των ανωτέρω χαρακτηριστικών της παρουσίας της. 

Η λογοτέχνις δεν διεκδικεί αποκλειστικότητες στην ιστορική αλήθεια. Δεν ταυτίζει τη δική της προσέγγιση με το σύνολο της ιστορικής γνώσης. Με καλβινιστική προσήλωση αποφεύγει τον λαϊκισμό της ταύτισης του μέρους με το όλον. Καλεί τους αναγνώστες -ακροατές της να προβληματιστούν, να κινηθούν ελεύθερα και να αναζητήσουν οι ίδιοι απαντήσεις! Πόσο συχνά καλούνται σήμερα οι αναγνώστες- ακροατές εν Ελλάδι σε προσωπική αναζήτηση απαντήσεων και σε έρευνα; Ισως είναι αυτή η εμπιστοσύνη, η έμπλεη ευαισθησίας, σεβασμού και διακριτικότητας, της κ. Κακούρη στον εκάστοτε αναγνώστη-ακροατή της που δημιουργεί μια σχέση ανάμεσα τους η οποία υπερβαίνει ιδεολογικοπολιτικές ταυτότητες και εδράζεται στην ανοιχτότητα και την ειλικρινή αναζήτηση διδαγμάτων για το παρόν και το μέλλον. Η παιδαγωγική αυτή στάση συνιστά πηγή έμπνευσης και απευθύνεται στο σύνολο της κοινωνίας, πέρα από διαχωρισμούς και στεγανά. 

*Ο δρ. Π.Κ. Αλεξόπουλος είναι ψυχίατρος.