ΨΗΛΑΦΩΝΤΑΣ ΤΟΝ ΡΩΜΑΝΟ ΤΟΥ ΕΛΥΤΗ (ΒΙΝΤΕΟ)

Artwork: Ιωάννης Πορφύριος - Καποδίστριας

Του Αγίου Ρωμανού του Μελωδού σήμερα κι ένας του στίχος αρκεί:  

Κυματούνται μου τα σπλάχνα 

ου χωρεί μου την χαράν η ψυχή

Και αυθόρμητα μου 'ρχεται στο νου ο παρεμφερής στίχος του Διονυσίου Σολωμού: 

"Τα σπλάχνα μου κι η θάλασσα ποτέ δεν ησυχάζουν" (Ελεύθεροι Πολιορκημένοι, Σχεδίασμα Γ'). 

Και ο αντίστοιχος του Ελύτη από το Άξιον εστι: "Τα σπλάχνα μου αναδεύουν". 

Με τον Ρωμανό του Ελύτη ασχολήθηκα αρκετά νωρίς, όταν έκανα εκπομπή με το θέμα αυτό στον Τηλεοπτικό Σταθμό "Λύχνος" της Μητροπόλεως Πατρών, πριν είκοσι δύο χρόνια (1996). 

Τα τελευταία χρόνια πραγματοποίησα δύο διαλέξεις για τον Ρωμανό τον Μελωδό του Οδυσσέα Ελύτη. 

Η πρώτη στο Πνευματικό Κέντρο του Ι. Ναού Ευαγγελιστρίας Πειραιώς (στο πλαίσιο του Ενορία εν δράσει) και η δεύτερη στον Ι. Ναό Παναγούλας Μπανάτου στη Ζάκυνθο (στο πλαίσιο του Ε7 Αληθώς). 

Το κείμενο της ομιλίας στο Μπανάτο της Ζακύνθου εδώ. 
Στο τεύχος 2 (2018) του περιοδικού Ανθίβολα - Ετήσια έκδοση Διαλόγου και Πολιτισμού, με το γενικό θέμα: "Εκκλησία και Τέχνη", περιλαμβάνεται και ένα κείμενό μου για τον Ρωμανό του Ελύτη, όχι οριστικό για το θέμα. Φαίνεται πως θα επανέλθω...

"...Το φως της λαμπάδας που άναψε αυτός ο νεαρός διάκονος της Βηρυτού, φτάνοντας μία μέρα στη Βασιλεύουσα μ' ένα τυλιχτάρι κάτω από τη μασχάλη, για να κλειστεί σ' ένα καμαράκι και να γράψει εκατοντάδες ποιήματα, δεν ομολογεί απλώς πίστη και αφοσίωση στην εκκλησία του Χριστού, καίει και θρέφεται από μια παράδοση που δεν είχε ίσως κανένα πλέον αντίκρισμα στον απέραντο ελληνόφωνο πληθυσμό (ηττημένη καθώς ήτανε από τον μονοθεϊσμό και τις νέες ανθρωπιστικές αξίες), κρατιότανε όμως γερά, σαν τρόπος εκφραστικός, αγκιστρωμένη από τη γλώσσα κι έτοιμη, μεσ' απ' αυτήν, να περάσει στο αντίπαλο στρατόπεδο, για να κατισχύσει με τον ίδιο τρόπο ακριβώς που ο φορέας της είχε, ειρηνικά κι εκείνος, πετύχει να βρεθεί, από υποτελής, κυρίαρχος και ιδρυτής μιας παντοδύναμης αυτοκρατορίας. Οι μυστικές πνευματικές δυνάμεις καθώς βλέπουμε, ακολουθούν κάποτε τη μοίρα των πολιτικών ή το αντίστροφο, που σημαίνει ότι, σ' ένα βάθος απώτατο, και οι δύο τους βρίσκονται σε συνεχή συνάρτηση. 

Αν ο Μέγας Κωνσταντίνος ήταν αδύνατον να προβλέψει το αποτέλεσμα που θα μπορούσε να είχε η μετακίνησή του πόσο μάλλον ο Ρωμανός. Λίγοι, ελάχιστοι, ακόμη και σήμερα, έχουμε συνειδητοποιήσει ότι το χαρτί που του έδωσε κάποια νύχτα η Παναγία να καταβροχθίσει, όπως μας λένε τα συναξάρια, τον έκανε άξιο να μεταμοσχεύσει από τον κορμό του αρχαίου στον κορμό του μεσαιωνικού ελληνισμού έναν ειδικό τρόπο του εκφράζεσθαι που έφτασε σώος ως τις μέρες μας... Ούτε καν Έλληνας δεν ήταν, Σύρος ή , κατά τον Μaas, Εβραίος, έγραψε στην κοινή του καιρού του, μια μεταβατική φάση της ελληνικής, που υπάρχουνε πολλά δείγματα-τη χειρίσθηκε με τους δισταγμούς και τα παραπατήματα ενός ξένου. Κάτι περίπου σαν τους μεγάλους σύγχρονους ποιητές μας που δεν ήξεραν καλά ελληνικά, όπως έλεγε ο Σεφέρης για τον Σολωμό, τον Κάλβο και τον Καβάφη και που ωστόσο -ίσως γι' αυτό- αναπαρθενεύσανε από έναν δρόμο απροσδόκητον ο καθένας τους, τον ποιητικό λόγο...".

Από το δοκίμιο του Οδυσσέα Ελύτη για τον Ρωμανό τον Μελωδό