ΜΙΚΡΟ ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΣΤΟΝ ΜΕΓΑΛΟ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟ ΦΛΩΡΟ

Π.Α. Ανδριόπουλος

Ο καθηγητής Κωνσταντίνος Φλώρος εκπροσωπεί την ...άλλη Ελλάδα. Αυτήν της οικουμενικότητας, της σοβαρότητας, της επιστημονικής εργασίας που μένει εις τον αιώνα. 

Ο Κ. Φλώρος είναι πολύ λίγο γνωστός στην Ελλάδα κι αυτό είναι ένα πρόβλημα της χώρας μας. Ακόμα δεν γνωρίζει τους Έλληνες που την τιμούν με το παραπάνω ανά την οικουμένη. 

Επιχειρούμε ένα ελάχιστο αφιέρωμα σε πτυχές μόνο του πολυσχιδούς έργου του. 

Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στα 1930. Μετά από σπουδές νομικής στην Ελλάδα, σπούδασε στη Βιέννη μουσικολογία, ιστορία της τέχνης, φιλοσοφία και ψυχολογία. Διδακτορική διατριβή στα 1955. Διπλώματα σύνθεσης (Α. Uhl) και διεύθυνσης ορχήστρας (Η. Swarovsky, G. Kassowitz) στα 1953. Υφηγεσία στα 1961 στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου, με τρίτομη εργασία για τα Κοντάκια της μεσοβυζαντινής περιόδου. Από το 1967 έως το 1995, Καθηγητής Μουσικολογίας στο Πανεπιστήμιο του Αμβούργου. Στην αρχή της δεκαετίας του 1960 κατάφερε να αποκρυπτογραφήσει πρώτος τις πιο παλιές βυζαντινές και σλαβικές σημειογραφίες. Συμμετοχή στα συμπόσια «Μουσικής Ερμηνευτικής» (από το 1990). Το 1998 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Τμήματος Μουσικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Το βιβλίο του Κωνσταντίνου Φλώρου Η Ελληνική Παράδοση στις Μουσικές Γραφές του Μεσαίωνα, Εισαγωγή στη Νευματική Επιστήμη των εκδόσεων Ζήτη, Θεσσαλονίκη 1998, σε μετάφραση Κώστα Κακαβελάκη, που έγινε υπό την επίβλεψη του συγγραφέα, αποτελεί αναμφισβήτητα σταθμό! Πρόκειται για το πρώτο βιβλίο του Κ. Φλώρου στα ελληνικά. Άλλωστε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του παραμένει ακόμα άγνωστο στο ελληνικό κοινό. 

Στο βιβλίο αυτό, ο Κ. Φλώρος επιχειρεί να καταδείξει με τρόπο επιστημονικό, μακρυά από θρησκευτικές ιδεοληψίες και εθνικιστικές κορώνες, την ιστορική πορεία των ελληνικών νευμάτων και πώς πάνω σ’ αυτά βασίστηκαν οι παλαιοσλαβικές σημειογραφίες, αλλά και ολόκληρο το γρηγοριανό μέλος. Το συμπέρασμα που προκύπτει από τις αποδείξεις που προσφέρει η συστηματική σύγκριση ανατολικών και δυτικών σημειογραφιών είναι ότι «η Ρώμη πήρε τη χορική της σημειογραφία, με ορισμένες αλλαγές, απευθείας από το Βυζάντιο».

Παραθέτουμε στη συνέχεια μια ιστορική - πλέον - εκπομπή του Κωνσταντίνου Κακαβελάκη, ο οποίος συνομιλεί με τον καθηγητή ιστορικής Μουσικολογίας του πανεπιστημίου του Αμβούργου Κωνσταντίνο Φλώρο για θέματα της μακρόχρονης έρευνας του πάνω στην συγκρισιολογία των νευματικών σημειογραφιών και τις αλληλεπιδράσεις τους, αλλά και για άλλα σημαντικά θέματα.

   

Ο μουσικολόγος Κωνσταντίνος Φλώρος, υπήρξε μεγάλος μαλεριστής και έγραψε πέντε τόμους για τον μεγάλο αυστριακό συνθέτη. Στις 7 Μαρτίου 2010, η Διεθνής Εταιρεία Γκούσταβ Μάλερ της Βιέννης (Internationale Gustav Mahler Gesellschaft) του απένειμε το Χρυσό Μετάλλιο Μάλερ ως αναγνώριση του έργου του.

Από τις εκδόσεις Νεφέλη κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά (2010) στα ελληνικά, το βιβλίο του Κωνσταντίνου Φλώρου με τίτλο Gustav Mahler, οραματιστής και δυνάστης, σε μετάφραση Ιωάννη Φούλια. 
Σε συνέντευξή του στην εφημερίδα "Ελευθεροτυπία" (που δεν υπάρχει πια) και τον Γιάννη Τριανταφύλλου ο Κωνσταντίνος Φλώρος μας λέει τα εξής ενδιαφέροντα:

Γιατί χαρακτηρίζετε τον Μάλερ οραματιστή και δυνάστη;
«Ο Μάλερ ζούσε κυρίως για τον εσωτερικό του κόσμο, για την τέχνη του, αλλά ταυτόχρονα, θεωρώντας την κάτι το ιερό και καταβάλλοντας μεγάλες προσπάθειες για ν' αγγίξει το τέλειο μέσα από αυτήν, γινόταν και δυνάστης. Ηταν πολύ αδιάλλακτος όταν ήταν αρχιμουσικός στο Αμβούργο ή αργότερα γενικός διευθυντής της Αυτοκρατορικής Οπερας της Βιέννης. Δεν έδειχνε την παραμικρή συγκατάβαση. Οποιος δεν ανταποκρινόταν στις απαιτήσεις του, έφευγε».

Μπορεί να θεωρηθεί ιδιοφυΐα της μουσικής;
«Από μικρό παιδί έπαιζε φυσαρμόνικα και πιάνο, ενώ άρχισε πολύ νωρίς να συνθέτει. Υπάρχει η εμφάνιση μιας μεγάλης ιδιοφυΐας αλλά συγχρόνως και μιας τεράστιας πειθαρχίας. Για να γράψει κανείς τέτοιες συμφωνίες και τραγούδια, απαιτείται συνεχής απασχόληση. Η τραγωδία του ήταν η εξής: ήθελε να γίνει συνθέτης αλλά δεν μπορούσε να ζήσει από την σύνθεση. Επρεπε λοιπόν να γίνει διευθυντής ορχήστρας, ξεκινώντας από τις μικρές πόλεις. Αργότερα, στη Βιέννη, ασχολούνταν με διοικητικά θέματα. Δυσφορούσε με όλα αυτά γιατί μπορούσε να συνθέσει μόνο κατά τους θερινούς μήνες όταν είχαν διακοπές τα θέατρα. Πήγαινε σε διάφορα σπίτια απομονωμένα, έχτιζε σπιτάκια μέσα στο δάσος για να μην τον ενοχλούν οι θόρυβοι και συγκεντρωνόταν στο έργο του. Το χειμώνα, το πρωί πριν πάει στην όπερα και το βράδυ όταν επέστρεφε, τελειοποιούσε τις παρτιτούρες του».

Η ερωτική του ζωή συνδέεται με την προσωπικότητά του και τη λατρεία του για τη μουσική;
«Ο Μάλερ ελκόταν από μορφωμένες, πνευματώδεις γυναίκες. Γνώρισε στο Αμβούργο την Αννα Φον Μίλντενμπουργκ και είχε μια ερωτική σχέση μαζί της, η οποία όμως χάλασε επειδή η Αννα θεωρούσε την εργασία του αντίζηλό της. Ανάλογα ισχύουν και για το γάμο του με την Αλμα, μια πολύ προικισμένη συνθέτρια. Της απαγόρευσε να συνθέτει, γιατί νόμιζε ότι δεν γίνεται να υπάρχουν σε μια οικογένεια δύο συνθέτες. Βέβαια, τότε ήταν το πατριαρχικό σύστημα και ίσχυαν πράγματα ακατανόητα για μας. Η Αλμα θεωρούσε τον εαυτό της παραμελημένο ενώ και σεξουαλικά δεν αισθανόταν ικανοποιημένη. Και άρχισε μια σχέση με τον αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους. Ο Μάλερ καταβαραθρώθηκε. Σ' αυτά τα βιώματά του οφείλουμε τη δεκάτη συμφωνία του, την οποία δεν πρόλαβε να ολοκληρώσει αφού τον επόμενο χρόνο πέθανε. Το έτος 1907 είναι πολύ κρίσιμο στη ζωή του. Ηταν 47 ετών και το ένα κοριτσάκι του πέθανε ενώ ένας γιατρός τού διέγνωσε καρδιακή πάθηση. Ο Μάλερ ήταν σπόρτσμαν, έκανε αναβάσεις σε όρη, διέσχιζε μεγάλες αποστάσεις με το ποδήλατο, οπότε πλέον άλλαξε η ζωή του. Παρ' όλα αυτά εξακολουθούσε να διευθύνει πολύ εντατικά ακόμη και στην Αμερική, στη Μετροπόλιταν Οπερα, στο Κάρνεγκι Χολ. Πέθανε το 1911, πριν συμπληρώσει το 51ο έτος της ηλικίας του».

Θα μπορούσε να θεωρηθεί επίκαιρος σήμερα; Θα μπορούσε να συνθέσει το σάουντρακ της εποχής μας;
«Η αναγέννηση του Μάλερ άρχισε το 1960, έπαιξε ρόλο και "Ο θάνατος στη Βενετία" του Βισκόντι, το βιβλίο του Αντόρνο και πολλά άλλα. Στην εποχή μας πολλοί ταυτίζονται με την προσωπικότητά του. Πρώτον, γιατί ήταν ουσιαστικά άπατρις. Είχε γεννηθεί στη Βοημία, ζούσε στην Αυστρία αλλά δεν θεωρούσε τον εαυτό του πολίτη κάποιας χώρας, επειδή ήταν Εβραίος. Σ' αυτό το θέμα της μετακινήσεως, του γκλομπαλισμού είχε ήδη εντρυφήσει. Πίστευε, μάλιστα, ότι ο καλλιτέχνης τις ώρες της έμπνευσής του γίνεται προφήτης. Πραγματικά, η έκτη του συμφωνία είναι ένα έργο που δείχνει την καταστροφή. Πολλοί λένε ότι διαισθάνθηκε και τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Μέσα στο έργο και στην ψυχή του υπάρχουν πολλές αντιφάσεις, επίσης χαρακτηριστικό στοιχείο της εποχής μας. Δεν υπάρχει σήμερα κανείς μεγάλος συνθέτης που να μην αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα του Μάλερ, ενός πειραματιστή που αγωνιζόταν να φτάσει η μουσική του στον πολύ κόσμο».