ΟΙ ΑΤΡΩΤΕΣ ΓΛΑΥΚΕΣ ΤΗΣ ΑΦΡΟΔΙΤΗΣ ΛΙΤΗ ΣΤΟ ΝΟΜΙΣΜΑΤΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Η γλύπτρια Αφροδίτη Λίτη, καθηγήτρια στης Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, είναι ένας πολύ σοβαρός άνθρωπος και μία σημαντικότατη καλλιτέχνης. Αυτό σημαίνει ότι ακολουθεί με συνέπεια την «ιδιωτική οδό» της, η οποία, βέβαια, αφορά και όλους όσοι συμμερίζονται την ευαισθησία της, τη γνώση της, την υψηλή αισθητική της και εν τέλει την πνευματικότητά της. 

Από τις 7 Ιουνίου και έως τις 6 Σεπτεμβρίου 2018, στο πλαίσιο εορτασμού των Πράσινων Πολιτιστικών Διαδρομών, πραγματοποιείται στο Νομισματικό Μουσείο η έκθεση της Αφροδίτης Λίτη, με τίτλο: «Γλαύκες και Αθηναϊκή Δημοκρατία». Πρόκειται στην ουσία – αυτός άλλωστε είναι και ο στόχος - για ένα διάλογο ανάμεσα σε αρχαία έργα μικροτεχνίας και τη σύγχρονη εικαστική δημιουργία, όπως αυτή εκφράζεται μέσω της υψηλής αισθητικής αξίας των γλυπτών έργων της διεθνούς φήμης εικαστικού. Εκτίθενται δεκαεπτά δημιουργίες της σε μικτή τεχνική, εμπνευσμένες από αρχαία έργα μικρογλυφίας και κυρίως από νομίσματα, πλαισιωμένες από αργυρά και χαλκά νομίσματα και θησαυρικά σύνολα. Η Αφροδίτη Λίτη εμπνέεται από αυτά και δημιουργεί με σύγχρονες τεχνικές πρωτότυπα γλυπτά έργα τέχνης. 

Για την Αφροδίτη Λίτη η παράδοση είναι ενιαία. Κι αυτό φαίνεται από αυτό που γράφει στον κατάλογο της έκθεσης, ότι, δηλαδή, είχε ως φοιτήτρια την εμπειρία των ψηφιδωτών του Αγίου Μάρκου της Βενετίας, κάτι που εκφράζεται έντονα στην τεχνική του ψηφιδωτού στις γλαύκες. Η μαγεία της μεταμόρφωσης! 

Η Αφροδίτη Λίτη μας εξηγεί σε σχετικό κείμενό της: 

«Η είσοδος των γλαυκών στο γλυπτικό μου στερέωμα προήλθε μετά από ένα μακρύ ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης και ενδελεχούς έρευνας πάνω στο θέμα των συμβόλων και της συλλογικής μνήμης. Η επιθυμία μου να ξεκινήσω μια περιπέτεια μαζί τους μετασχηματίσθηκε σε ανακουφιστική αναγκαιότητα και τελετουργία. 

Μέσα στον επιβλητικό νεοκλασικό χώρο του μουσείου, του γεμάτου από αρχαία νομίσματα και θησαυρούς, ξαφνικά βρίσκομαι περιτριγυρισμένη και από τις γλυπτές. επικολλημένες με ψηφιδωτά, γλαύκες μου. Αυτό το παράδοξο συμβάν της συνεύρεσης ενός «εσωτερικού» γλυπτικού κήπου, καμωμένου από ένα σμήνος πουλιών και φυλλωμάτων, με τα νομίσματα και το μαγνητικό πεδίο που δημιουργεί το βλέμμα των γλαυκών, αισθάνομαι να συμπαρασύρομαι δυναμικά σε ένα νοητό πέταγμα όπου όμοιό του δεν έχω συναντήσει. 

Δεδομένων των ωφέλιμων αρετών τους προς τον άνθρωπο και της δύναμής τους, οι γλαύκες θεωρήθηκαν το σύμβολο της σοφίας. Το «σύμβολο» σαν όρος προέρχεται από το ρήμα συμβάλλω και καθιστά αισθητό κάτι που δεν υφίσταται, όπως είναι οι αφηρημένες έννοιες και η εξουσία.

Ψάχνοντας και βυθιζόμενη μέσα στα έργα τέχνης, παρατηρώ ότι όλες οι κοινωνίες έχουν ανάγκη να εκφράζονται συμβολικά, στα έθιμά τους, στους θεσμούς τους και στα χαρακτηριστικά γνωρίσματα των θρησκειών τους, τα οποία αποτελούνται από συμβολικές εικόνες. Μέσα στους αιώνες όλα αυτά εμπλουτίζονται από την φαντασία των καλλιτεχνών και από τη συνδιαλλαγή με την φιλοσοφία η οποία σχετίζεται με την εικαστική επινόηση. 

Η λέξη «σοφία» είναι ομηρική και στην πρώτη εκδοχή της δήλωνε τη γνώση και την τέλεια κατοχή της τέχνης. Με το πέρασμα των αιώνων, όμως, διευρύνθηκε και αποτυπώνει την βαθύτερη κατανόηση των πραγμάτων και την υψηλού επιπέδου ικανότητα αντιμετώπισης και διευθέτησης των προβλημάτων της ζωής. Κατά τον Πίνδαρο η «σοφία» δεν ήταν προϊόν μάθησης αλλά γνώση πηγαία που αναβλύζει από την εξαιρετική πνευματικότητα του κατόχου της: «Σοφός ο πολλά ειδώς φυά».

Με την γλαύκα ως σύμβολο, κατά την αρχαιότητα, του ιερού πουλιού της Αθήνας, της οποίας το ανάγλυφο κοσμεί την πίσω όψη του τετράδραχμου της Αθηναϊκής Δημοκρατίας, ενώ η όψη φέρει την κεφαλή της θεάς, αποτολμώ το εγχείρημα της συνομιλίας μεταξύ των νομισμάτων, των γλυπτών και του κοινού. Το νόμισμα αυτό θεωρήθηκε ως επινίκια έκδοση για την αίσια έκβαση των αγώνων της δημοκρατίας εναντίον τού εξ ανατολών κινδύνου και της απώθησης του απολυταρχισμού. 

Ο άνθρωπος μέσω του νομίσματος έχει καταφέρει να συναλλάσσεται με τους συνανθρώπους του, καλύπτοντας τις ανάγκες του και τις υποχρεώσεις του. Το νόμισμα σχετίζεται άμεσα με την εικονογραφία του, η οποία προσφέρει πληροφορίες και είναι ένα μέσον συμβολισμού, που ο καθένας έχει στα χέρια του. Οι μικρές μεταλλικές επιφάνειες μεταμορφώνονται σε διαλαλητές, συμβόλων, αρετών, αξιών, εξουσίας και μηνυμάτων της εκδούσας αρχής. 

Τέλος, τα φτερωτά πουλιά που εμφανίζονται στην έκθεση, μας μεταφέρουν απτά με τη συνομιλία τους στους κόσμους της χρήσης του ελάχιστου προς επίτευξιν του μέγιστου, που δεν είναι τίποτα περισσότερο από την διασφάλιση του νοήματος της ζωής, το οποίο μεταβιβάζεται μέσω της τέχνης και της θρησκείας.» 

Η έκθεση της Αφροδίτης Λίτη είναι μια πνευματική εμπειρία. Η αίσθηση του ιερού είναι διάχυτη. Μέσα σε ένα δωμάτιο! Αρκεί. Ο μινιμαλισμός σε όλη του τη δόξα! Και η συγκίνηση επίσης. Όσοι πιστοί προσέλθετε.