ΣΑΡΑΝΤΑ ΧΡΟΝΙΑ "ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ" ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Σαράντα χρόνια από τον γνησίως λαϊκό δίσκο του Μάνου Χατζιδάκι «Για την Ελένη», έργο 38, σε στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη. Και είκοσι χρόνια από την επανακυκλοφορία σε cd  (LYRA MN 3971, 1998). 

Τα 12 λαϊκά τραγούδια "Για την Ελένη" πρωτοκυκλοφόρησαν σε δίσκο το 1978, με ερμηνευτή τον Στέλιο Μαρκετάκη. Τα είπε και εξαφανίστηκε… Κάποιοι τραγουδιστές του Χατζιδάκι - συνήθως ακατέργαστοι - που σφράγισαν με την ερμηνεία τους κύκλους τραγουδιών, λες και τους κατάπιε η γη… Δεν ξανακούστηκαν… Λες και γεννήθηκαν μόνο για να τραγουδήσουν Χατζιδάκι και μετά …αερικά… Σαν τα πρόσωπα της Χατζιδακικής μυθολογίας. 

Γράφει ο Μάνος Χατζιδάκις: 

"Η Ελένη είναι ο μύθος για ένα κορίτσι του καιρού μας που έχει χαθεί. Η Ελένη είναι ένα φάντασμα με τη μορφή ενός κοριτσιού, που κάθε τόσο φανερώνεται και χάνεται μέσα από τις βροχές, μέσα από τα σύννεφα και μέσα από τον ήλιο. Η Ελένη, όπως η Μελισσάνθη, η Μάγδα και η Μαριάνθη των ανέμων, ανήκει στην πολύ προσωπική μου μυθολογία. Τα τελευταία χρόνια πολλές φορές σαν είμαι μόνος σκέπτομαι την έννοια κορίτσι να μπλέκεται παράξενα στον μύθο μου και στη ζωή μου. Ίσως γιατί η ηλικία μ' εμποδίζει να δοκιμάσω την απειρία μου σε απομακρυσμένες ή καινούργιες εμπειρίες. Κι έτσι θα μείνω μ' ό,τι θυμάμαι από τον έρωτα συγκεχυμένα και μισά. Με μιαν Ελένη που κάπου στη γη ή μες στην απέραντη οικουμένη έχει ταφεί". 

Λίγα χρόνια αργότερα, το 1985, ο Χατζιδάκις αισθάνεται την ανάγκη να μας δώσει μια δεύτερη και τελική έκδοση του συγκεκριμένου κύκλου τραγουδιών, με εντελώς διαφορετική ενορχήστρωση και με ερμηνεύτρια τη αείμνηστη Μαρία Δημητριάδη. Ο ίδιος εξηγεί: 

"Η καινούργια φωνή της με βοήθησε πολύ να ξαναβρώ την τραγικότητα που επιζητούσα να διαπερνάει τα απλοϊκά από μια πρώτη όψη τραγούδια μου. Νομίζω πως τώρα πια έχω μπροστά μου ένα καινούργιο έργο αποσαφηνισμένο. Και σαν καινούργιο έργο το παρουσιάζω. Μια κι όλοι με ρωτάν: Πού θάψαν την Ελένη, είμαι υποχρεωμένος να τους απαντήσω: «Κάπου στο Άργος, στους αγρούς ή μες στην οικουμένη»."

Και στις δύο εκδόσεις, τα εξώφυλλα είναι έργα του γνωστού ζωγράφου Γιώργου Σταθόπουλου, φίλου και συνεργάτη του Μάνου Χατζιδάκι επί σειρά ετών. Έχω ακόμα στο αρχείο μου τις κασέτες – γιατί κάποτε υπήρχαν κι αυτές… - και των δύο αυτών εκδοχών του έργου. 

Να σημειώσουμε εδώ ότι και η αείμνηστη λαϊκή τραγουδίστρια Αλεξάνδρα ερμήνευσε με τον δικό της τρόπο τα τραγούδια "Για την Ελένη" σε δύο δισκογραφικές εκδόσεις. Τόσο στο δίσκο της "Η Αλεξάνδρα στα λαϊκά του Μάνου Χατζιδάκι", που κυκλοφόρησε τον Μάιο του 1980 όσο και σ' έναν επόμενο, του 1983, με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι στην πρώτη πλευρά και του Βασίλη Τσιτσάνη στην άλλη. Η Αλεξάνδρα δεν αντιμετώπισε τα τραγούδια ως «κύκλο», αλλά μάλλον μεμονωμένα, χωρίς αυτό διόλου να μειώνει τη δική της λαϊκή ερμηνεία. 

Το ενδιαφέρον, πάντως, είναι πως αυτά "τα απλοϊκά από μια πρώτη όψη τραγούδια", όπως τα χαρακτήριζε ο Χατζιδάκις, έτυχαν μέσα σε λίγα χρόνια, αρκετά διαφορετικών μεταξύ τους, ηχογραφήσεων.