"ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΕΥΤΥΧΙΑΣ" ΤΟΥ ΝΙΚΟΛΑΕ ΣΤΑΪΝΧΑΡΤ

Το 2006 οι εκδόσεις Μαΐστρος, δηλαδή οι φιλόπονοι Εύη Βουλγαράκη και Δημήτρης Πισίνας, μας έδωσαν ένα πολύτιμο βιβλίο: «Το Ημερολόγιο της Ευτυχίας του Nicolai Steinhardt». 

Ξαναθυμόμαστε την σπουδαία αυτή έκδοση, με αφορμή την εκπομπή του ιερέα και σκηνοθέτη π. Πέτρου Μινώπετρου, που θα μεταδοθεί την Κυριακή 11 Μαρτίου 2018 στις 8 τo βράδυ, στον Ραδιοφωνικό Σταθμό της Εκκλησίας της Ελλάδος (89,5 fm), και έχει ως θέμα: «Η αντίσταση της Λογοτεχνίας στον κομμουνιστικό ολοκληρωτισμό. Μάρτυρες των κομμουνιστικών φυλακών και των ρουμανικών στρατοπέδων καταναγκαστικής εργασίας, εξόντωσης και θανάτου-Γκουλάγκ. Το Ημερολόγιο της Ευτυχίας του Nicolai Steinhardt». 

Το βιβλίο (526 σελίδες), σε μετάφραση από τα Ρουμανικά του Νεκτάριου Κουκοβίνου, πραγματεύεται την πνευματική περιπέτεια του Νικολάε Στάινχαρτ, ενός συγγραφέα που θεωρείται ο «Παπαδιαμάντης» της Ρουμανίας. Γεννήθηκε και μεγάλωσε σε Εβραϊκή οικογένεια. Έσκυψε και μελέτησε σε βάθος την Ευρωπαϊκή γραμματεία. Κάτοχος μεγάλης φιλοσοφικής όσο και λογοτεχνικής παιδείας, πνεύμα ανήσυχο και περίεργο, γνώρισε και ασπάστηκε την ορθόδοξη πίστη. Φυλακίστηκε από το καθεστώς Τσαουσέσκου και έζησε για μεγάλο χρονικό διάστημα μαζί με ποινικούς εγκληματίες και πολιτικούς καταδίκους, μεταξύ των οποίων και ιερείς όλων των χριστιανικών δογμάτων. Βαφτίστηκε κρυφά μέσα στις φυλακές, ενώ αργότερα έζησε στη Μονή της Ροχίας, ως ιερέας και υπεύθυνος βιβλιοθήκης. Οι εμπειρίες της ζωής του, η εξέλιξη των σκέψεών του, ο δρόμος για τη σωματική, ψυχική και νοητική του επιβίωση, καθώς και η πνευματική του πορεία, καταγράφονται στο βιβλίο του, το οποίο ο συγγραφέας θεωρεί ως την πολιτική, λογοτεχνική και πνευματική του διαθήκη. Το χειρόγραφο του «Ημερολογίου της Ευτυχίας», που είναι το σημαντικότερο έργο του, κατασχέθηκε από το καθεστώς, καταστράφηκε σε καιρούς ταραχώδεις και ανασυστήθηκε από μνήμης. Με παράδοξο όμως και αξιοθαύμαστο τρόπο ήρθε και πάλι στα χέρια του. Βιβλίο στοχαστικό όσο και βιωματικό, συνιστά μια από τις σημαντικότερες πνευματικές καταθέσεις του 20ού αιώνα. 

Όπως αναφέρει ο Νικολάε Μανολέσκου σε ένα χρονικό του «ένα λαμπρό βιβλίο, ένα πολυσύνθετο κράμα από αναμνήσεις, εξομολογήσεις, ερμηνευτική, χιούμορ, τραγωδία, ιστορία, οικουμενικότητα, μεταφυσική, φιλοσοφία, αποσπάσματα από βιβλία που έχει διαβάσει ο συγγραφέας κ.ά.». Άλλωστε αυτό το ομολογεί και ο ίδιος ο συγγραφέας, ότι δηλαδή ανατρέχει ελεύθερα στο παρελθόν, γράφοντας μάλιστα όχι παράλληλα με τα συμβάντα που περιγράφει αλλά ως απομνημονευματογράφος, εκ των υστέρων. Εξίσου ελεύθερη είναι και η ειδολογική ταυτότητα των σημειώσεών του. Αφήγηση, περιγραφή, δοκιμιακός βηματισμός ή αποφθεγματικός λόγος, φιλοσοφικοί ή θεολογικοί προβληματισμοί, παραθέματα από διαλόγους και στίχους, όλοι αυτοί οι αποκλίνοντες τρόποι γραφής ενισχύουν την εικόνα ενός όλου αποσπασματικού, που θυμίζει τον κατακερματισμένο, θραυσματικό, συνειρμικό λόγο της μοντέρνας λογοτεχνίας. 

O Βίτζιλ Μπουλάτ παρατηρεί ότι «στο πρόσωπο του Στάινχαρτ συνυπάρχουν αρμονικά ο συγγραφέας και ο μοναχός, γι’ αυτό και το Ημερολόγιο της Ευτυχίας είναι ένα βιβλίο μύησης στον χριστιανισμό». Ο ίδιος ο Στάινχαρτ καταγράφει στο Ημερολόγιό του καθαρά υπαρξιακές θέσεις, που αφορούν στην ουσία του χριστιανισμού, όπως: «Είμαι χριστιανός και γι’ αυτό με επισκέπτεται η χαρά, χαρά παράξενη και αναίτια. Μόνο εξαιτίας του χριστιανισμού δεν γυρνάω σκυφτός, ντροπιασμένος και απογοητευμένος στους δρόμους της πόλης, νύχτα μέρα. Μόνο εξαιτίας της πίστης στον Ιησού Χριστό δεν κατέληξα να γίνω κι εγώ (όπως λέει ο Φρανσουά Μωριάκ στο βιβλίο του Πεπρωμένα) ένα από αυτά τα ζωντανά πτώματα που κουβαλάει μαζί του το τρεχούμενο νερό της ζωής. Μόνο εξαιτίας του χριστιανισμού μπόρεσα να καταλάβω αυτό που πολύ όμορφα λέει η Αγία Γραφή στις Πράξεις των Αποστόλων και συγκεκριμένα στο 20,35: Μακάριον εστί μάλλον διδόναι ή λαμβάνειν». 

Π.Α.Α.