Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου
Δημοσιεύουμε σήμερα μια ανέκδοτη, τετρασέλιδη επιστολή του Μάνου Χατζιδάκι προς τον εξόριστο στην Ικαρία Μίκη Θεοδωράκη, τον Αύγουστο του 1947.
Ο Χατζιδάκις είναι ολοφάνερο πως συνέχεται από τις δύσκολες μέρες του καιρού και θαυμάζει τον Μ. Θεοδωράκη για τον αγώνα του.
Ταυτόχρονα η επιστολή μας διασώζει πολύτιμες πληροφορίες για κλασικά έργα του Μ. Θεοδωράκη που γράφτηκαν εκείνον τον καιρό, και για τα οποία ήταν ενήμερος ο Χατζιδάκις.
Μνημονεύει το trio, για το οποίο λέει πως δεν ξέρει αν ο πατέρας του Μίκη πήγε στον Λυκούδη το πρώτο μέρος. Πρόκειται, προφανώς, για το Trio για βιολί, τσέλο και πιάνο που συνέθεσε ο Θεοδωράκης το 1947. Ο Λυκούδης δεν είναι άλλος από τον σπουδαίο βιολιστή και αρχιμουσικό Γεώργιο Λυκούδη (1894-1955), ο οποίος έπαιζε, εκείνη την εποχή, σε πρώτη εκτέλεση πολλά έργα ελλήνων συνθετών, κυρίως σονάτες για βιολί και πιάνο. Ας σημειωθεί ότι το Trio αφιέρωσε ο Θεοδωράκης στον αείμνηστο Τάτση Αποστολίδη, σπουδαίο, επίσης, βιολιστή, μαθητή του Γ. Λυκούδη.
Επίσης, τα πρελούδια, για τα οποία κάνει λόγο ο Χατζιδάκις, είναι τα 11 Πρελούδια για πιάνο, που συνέθεσε ο Μίκης την ίδια χρονιά.
Από το χειρόγραφο του Χατζιδάκι κάναμε την μεταγραφή της επιστολής, βάζοντας σε αγκύλες κάποιες λέξεις (ευτυχώς ελάχιστες) που είναι εξαιρετικά δυσανάγνωστες. Ωστόσο δεν επηρεάζουν το νόημα του κειμένου.
Αθήνα 26 Αυγούστου 1947
Αγαπητέ μου Μίκη,
Μόλις επέστρεψα απ’ τη Θεσσαλονίκη συνάντησα στου Λουμίδη τη κοπέλλα σου και μου είπε ότι εσώτερο είχε για σένα. Έχοντας τότες το χέρι μου – και μη ξεύροντας τι φασαρίες θα μου άνοιγε την επομένη, που διήρκεσαν 20 μέρες σχεδόν – της είπα ότι αμέσως θα καθόμουν να σου γράψω κι ότι επίσης θα περνούσα κι από το σπίτι σου. Εγχείρηση, πενικιλλίνες, αλλαγές, κόντεψα να χάσω τα λογικά μου από τους αφόρητους πόνους καθώς επίσης και τα δυο μου δάχτυλα του δεξιού μου χεριού που παρ’ ολίγο να μου τα κόψουν. Είναι τώρα τρεις – τέσσερεις μέρες που είμαι ολότελα καλά κι άρχισα να γράφω αυτά τα ορνιθοσκαλίσματα που βλέπεις, και πρώτη μου δουλειά είναι να σου γράψω.
Χρυσέ μου, οι κακοτυχιές και οι ταλαιπωρίες είναι για τους ανθρώπους και μάλιστα γι’ αυτούς που συγκεντρώνουνε πολλή ζωή μέσα τους και ξεχωρίζουνε από «την εν μέσω ρευμάτων περιφερόμενη μάζα». Έτσι του λόγου σου …. να κρατήσεις μιας οποιασδήποτε φύσης συνέπεια δια τον εαυτό σου, ολοκληρωτικά, όμως δίχως συμβιβασμούς , […] που αποτελεί τη βαθειά ηθική υπόσταση της γεννιάς μας. Ξέρω καλά πως δεν έχεις ανάγκη από θαρραλέα λόγια και ότι περισσότερο ανάγκη έχω εγώ, που νοιώθω ένα είδος δοσιλογισμού, εξακολουθώντας να περιφέρουμαι στην αμαρτωλή πρωτεύουσά μας. Ό,τι τάξει η μοίρα μας, Και συνεχώς μου έρχεται ένας στίχος του Μαλρώ για κάθε ώρα που περνάει, στο νου, ίσως από τους πιο ωραίους στίχους που έχω διαβάσει ποτές, στίχος απόλυτα δυνατός για τις δύσκολες μέρες και νύχτες που περνάμε. «… Κι αν τούτη η νύχτα είναι μια νύχτα της μοίρας – ας είναι βλογημένη μέχρι που να χαράξει η αυγή».
Δεν ξεύρω μα μ’ έχει κάμει τεράστια εντύπωση, τόσο που θέλω να γράψω μουσική πάνω σ’ αυτό.
Αυτός ο στίχος φτάνει στο […] ματος θρησκευτικού. Προϋποθέτει τόση συγκρότηση εσωτερική, ώστε κι αυτή τη μοίρα μας, σε μια οποιαδήποτε μορφή της, να είμαστε έτοιμοι να τη δεχτούμε μ’ όλο μας το είναι.
Αυτός ο στίχος με κάνει δυνατό. Γράψε μου τι φτιάχνεις εκεί πέρα, πώς βλέπεις, πώς διάγεις τον προσωρινά εξόριστον βίον σου – σ’ αυτό δεν πιστεύω να ‘χεις αμφιβολίες. Δεν ξεύρω …. αν πήγε ο πατέρας σου το πρώτο μέρος του trio καθώς και το Δοκίμιο, στον Λυκούδη, και τι του είπε, γιατί δεν πήγα σπίτι σου τόσες μέρες. Ήξερα πως θα πήγαινε την επομένη της συναντήσεώς μου με την κοπέλλα σου. Εσύ συνεχίζεις την μεταγραφή στην ορχήστρα των άλλων δύο τμημάτων;
Μου έλεγαν για το αρμόνιο. Ότι σου είναι απαραίτητο για την ενορχήστρωση και από την άλλη μεριά είναι βέβαιο πως θα στο […..] ο Λυκούδης, να στο στείλουν. Αν δεν σου …. τελείωσε την ενορχήστρωση και ξεκουράσου πνευματικά, στο λίγο υπόλοιπο χρόνο που σου μένει να είσαι εξόριστος, Γιατί οπωσδήποτε δεν μπορεί να εξακολουθήσει για πολύ η κατάσταση τούτη. Τα πρελλούδια σου τα είδα και τα έχω εγώ. Θέλουν νομίζω μια επεξεργασία από πάνω. Ορισμένα είναι περίφημα.
Γράψε μου πολλά, θα τα δεχτώ με μεγάλη χαρά κι εγώ ευτύς θα σ’ απαντήσω με μεγαλύτερο γράμμα. Γράψε μου επίσης τι θες να σου κάμω εδώ, είμαι ολάκερος στη διάθεσή σου.
Φιλώντας σε πολύ
Ο φίλος σου
Μάνος
Υ.Γ.
Μάνος Γ. Χατζιδάκις
Μάνου 3. Παγκράτι
Αθήναι
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου