Κομματιζόμενοι ιεράρχες, πολιτευόμενη Εκκλησία

Του Παντελή Μπουκάλα

Η Καθημερινή 

Δύσκολα δεν θα συμφωνούσε κάποιος με την προχθεσινή ομολογία του κ. Μάθιου Νίμιτς, διαμεσολαβητή του ΟΗΕ για την ονομασία της ΠΓΔΜ, ότι στο όλο πρόβλημα «δεν υπάρχει τίποτε εντελώς καινούργιο, κάτι νέο μαγικό». Αν λύνονταν ως διά μαγείας προβλήματα που χωρίζουν λαούς και χώρες, δεν θα υπήρχε η ανάγκη των διαπραγματεύσεων, της φρόνιμης συζήτησης και της τίμιας αναζήτησης κάποιας συμβιβαστικής ή συμφιλιωτικής φόρμουλας. Καμία από τις συνθήκες και τις συμφωνίες που διευκολύνουν τον ανθρώπινο βίο δεν ήταν ουρανοκατέβατη, καμία δεν οφείλεται σε θαύμα. Αλλωστε οι θεσμοί που χρωστούν πολλή από την ισχύ τους στη θαυματουργία –ή μάλλον στη θαυματολογία–, οι θρησκείες και οι Εκκλησίες, επιμένουν να μιλούν ένα λόγο χωριστικό, βίαιο, αντισυναινετικό, ακόμα κι αν εμπλουτίζουν τα λεγόμενά τους με τη χρυσόσκονη της «καταλλαγής». Οσον αφορά ειδικά τον χριστιανισμό, βαθιά διχασμένο σε δόγματα και «αιρέσεις» και καθηλωμένο σε συγκρούσεις για τιμάρια εξουσίας, δύσκολα πείθει ότι συγκρατεί στη μνήμη του άθικτη την επιταγή περί οικουμενικότητας, καταστατικά αδιάφορη για έθνη και φυλές. 

Θα αστοχούσε, λοιπόν, εντελώς όποιος επιχειρούσε να συζητήσει με όρους Γραφών τα εκκλησιαστικά – τα πραγματικά εννοείται, τα όντως υπάρχοντα, όχι τα διακηρυκτικά και μεταφυσικά. Στα Ευαγγέλια και στις Επιστολές των αποστόλων, και ιδιαίτερα του Παύλου, ως κατεξοχήν καθοδηγητή, δεν υπάρχουν χωρία που να νομιμοποιούν ιδέες περί εθνικών θρησκειών και εκκλησιαστικές - ιεραρχικές πρακτικές που καλύπτουν ταχύτατα την απόσταση ανάμεσα στο εθνικό και το εθνικιστικό. Αυτό όμως δεν σήμαινε ποτέ πολλά για τον ευρωπαϊκό χριστιανισμό γενικά και για τον ελληνικό ειδικά. Αλλωστε, αν οι Εκκλησίες είχαν ταυτιστεί αποκλειστικά με λαούς ή χώρες, θα λέγαμε απλώς ότι όσο θεόπνευστοι κι αν είναι οι ηγέτες τους, παραμένουν δημιουργήματα της Ιστορίας, ή μάλλον δέσμιοί της· ως εκ τούτου, αφήνουν την πραγμάτωση των ευαγγελικών ή αποστολικών εντολών για κάποια άλλη ζωή, εξωιστορική, στο επέκεινα. Στο πέρασμα των αιώνων βέβαια έχουν ταυτιστεί και με αποτρόπαια τυραννικά καθεστώτα, και έχουν ευλογήσει (πάντα για το καλό κάποιου έθνους) πολέμους και γενοκτονίες. 

Δεν έχουν άραγε το δικαίωμα οι ιεράρχες να μιλούν για τα κοσμικά; Ουδείς μπορεί να τους το στερήσει. Το δικαίωμα να πολιτεύονται δεν έχουν, να φέρονται σαν ηγέτες κόμματος που επιχειρεί να εκβιάσει την πολιτεία με κωδωνοκρουσίες πλαστού εθνικού πανικού, αρές και αναθέματα. Δεν αποτελείται από πρόβατα το ποίμνιο. Πολίτες το απαρτίζουν.