ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΤΟΝ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ (Βιβλιοπαρουσίαση)

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Σοφία Δ. Κανταράκη, Κοινωνίας δρώμενα στόν Παπαδιαμάντη. Ζητήματα κοινωνικοῦ καί ἐκπαιδευτικοῦ προβληματισμοῦ, Ἥρα Ἐκδοτική, Βόλος 2017, σελ. 115 

Στόν τόμο πού παρουσιάζω ἐδῶ, ἡ ἐκπαιδευτικός Σοφία Κανταράκη ἔχει συγκεντρώσει ἄρθρα της «τά ὁποῖα κατά καιρούς δημοσιεύθηκαν στόν Τύπο, μέ ἀφορμή ἐπίκαιρα κοινωνικά, πολιτικά καί ἐκπαιδευτικά θέματα» (σ. 17) καί τά ὁποῖα ἀφοροῦν τόν Ἀλέξανδρο Παπαδιαμάντη «πού ἔζησε μιά ζωή ἔχοντας γιά συντροφιά τήν ἀπέραντη ἀγάπη του γιά τούς φτωχούς, τόν ἄσβεστο ἔρωτά του πρός τή φύση καί τή θρησκευτική λατρεία του πρός τίς παραδόσεις τῆς πατρίδας μας» (σ. 18). 

Τά δέκα αὐτοτελῆ μελετήματα πού συναπαρτίζουν τόν τόμο, θά μποροῦσαν νά ἐνταχθοῦν, κατά τήν γνώμη μου, στούς ἑξῆς θεματολογικούς ἄξονες: 

α΄ Ἡ γυναίκα στόν Παπαδιαμάντη («Ρωμιές στή Χώρα τοῦ Παπαδιαμάντη», «Ἡ Ἀσύνειδος μητρική παραβατικότητα στόν Παπαδιαμάντη»). 

β΄. Κοινωνικά ζητήματα στό παπαδιαμαντικό ἔργο («Σέ ὅλα τά καθημερινά μπορεῖς νά δεῖς τόν σύγχρονο καί διορατικό Παπαδιαμάντη», «Ἐκλογικά ἤθη καί ἔθιμα», «Τά κρούσματα στό Κάστρο τῆς Σκιάθου» 

καί γ΄. Ὁ Παπαδιαμάντης στό σχολεῖο («Ἡ περιγραφικότητα καί ἡ εἰκονοποιΐα στόν Παπαδιαμάντη ως κριτήριο φιλαναγνωσίας», «Τό σχολικό ἀνάγνωσμα», «Ὀπτικοακουστική Οἰκολογία στόν Παπαδιαμάντη», «Τό φυσιολατρικό στοιχεῖο τῶν διηγημάτων τοῦ Παπαδιαμάντη», «Τό ἔργο τοῦ Παπαδιαμάντη ὡς ἀφόρμηση οἰκολογικῆς προσέγγισης καί περιβαλλοντικῆς ἀγωγῆς»). 

Κατά τήν προτεινόμενη διάκριση, ἡ Σ. Κανταράκη φαίνεται νά ἑστιάζει περισσότερο στήν διδακτική ἀξιοποίηση τοῦ παπαδιαμαντικοῦ ἔργου, καθ’ ὅσον μάλιστα ἡ ἴδια ὑποστηρίζει πώς «ἡ ἀξία τῆς ἀνάγνωσης ἔργων τοῦ Παπαδιαμάντη στό σχολεῖο ἔγκειται στό γεγονός ὅτι ἀσκεῖ μία ἰδιαίτερη ἐπιρροή στή σκέψη τῶν μαθητῶν καί στόν εὐαίσθητο συναισθηματικό τους κόσμο, προσφέροντας παράλληλα τά ἀπαραίτητα ἐφόδια γιά μία πολύπλευρη ἀνάπλαση τῆς προσωπικότητάς τους, ἕναν κώδικα ἀξιῶν, ἀλλά καί ἕναν κριτικό ἀναστοχασμό» (σ. 87). 

Παράλληλα ὅμως εἶναι ἀναγκαία καί χρήσιμη στήν σημερινή ἐκπαιδευτική διαδικασία (κατά τήν τρέχουσα ὕλη στό μάθημα τῆς Λογοτεχνίας στήν Β/βάθμια Ἐκπαίδευση) ἡ συζήτηση γιά τήν παρουσία τῶν γυναικῶν οἱ ὁποῖες «καταλαμβάνουν ἐξέχουσα θέση» (σ. 21) στό ἔργο τοῦ Σκιαθίτη συγγραφέα, «χωρίς νά ἔχουν ὑποστεῖ κάποια ἰδιαίτερη μετατροπή ἀπό τόν δημιουργό τους» (σ. 25).

Τέλος, ἡ ἀνάδειξη ἐκ μέρους τῆς Σ. Κανταράκη καί τῆς πολιτικῆς ἐπικαιρότητας τοῦ Παπαδιαμάντη μέσα ἀπό τά διηγήματά του «Χαλασοχώρηδες» καί «Τά δύο τέρατα» (σ. 55 κ.ἑξ.) εἶναι ἰδιαιτέρως εὔστοχη, ἐάν μάλιστα σκεφθεῖ κανείς «τήν διαχρονικότητα τῆς εὐτέλειας τῶν πολιτικῶν μας ἠθῶν» (σ. 57). 

Σέ μία γενικότερη ἀποτίμηση, εἶναι γεγονός ὅτι μέ τά μελετήματα τῆς Σ. Κανταράκη «τό χθές ζωντανεύει μπροστά μας καί ἐναρμονίζεται μέ τό σήμερα». Ἔτσι τό παρόν βιβλίο ἔρχεται νά ἐπικαιροποιήσει τήν κοσμοαντίληψη τοῦ Παπαδιαμάντη, ἰδιαιτέρως στό πλαίσιο τῆς σύγχρονης ἐκπαίδευσης στήν χώρα μας.