"Ο Θεός κρύβεται στη λεπτομέρεια" - Η ΛΙΛΑ ΚΟΝΟΜΑΡΑ ΓΙΑ ΤΟΝ ΜΑΝΟΛΗ ΧΑΤΖΗΓΙΑΚΟΥΜΗ

Ο Μανόλης Χατζηγιακουμής φωτογραφημένος από τον νεοελληνιστή Μάριο Βίττι
τον Αύγουστο 1975 στην Ύδρα.

Της συγγραφέως Λίλας Κονομάρα 

Κάποιοι άνθρωποι έρχονται στη ζωή σου σαν άγγελοι. Σπάνια το αντιλαμβάνεσαι όταν συμβαίνει, ειδικά σε νεαρές ηλικίες αν και η παρουσία τους σε μαγεύει. Έρχονται για να σου ανοίξουν δρόμους, να σου αποκαλύψουν μια άλλη δυνατότητα ύπαρξης, μια άλλη στάση ζωής στον ιδιωτικό μα και στο δημόσιο βίο. 

Αξιώθηκα να συναντήσω στη ζωή μου δυο-τρεις τέτοιους ανθρώπους στους οποίους χρωστώ πολλά. Ένας από αυτούς ήταν ο δάσκαλός μου Μανόλης Χατζηγιακουμής. Μορφή ασκητική, βγαλμένη θαρρείς από αγιογραφία του Κόντογλου, βλέμμα καθάριο και διαπεραστικό, πρόσωπο αυστηρό κι όμως όλο γλυκύτητα, καθρέφτης εσωτερικής ευγένειας και ήθους. Οικονομία και μεστότητα αξιοθαύμαστη στο λόγο. Ευρύτητα του πνεύματος, ευφυΐα και ασύλληπτη μνήμη, γνώση βαθιά και εκτεταμένη του εκάστοτε αντικειμένου, τόσες και τόσες αρετές απέναντι στις οποίες όλοι του οι μαθητές στεκόμασταν με δέος, παρατηρώντας πώς συνδύαζε με τρόπο μοναδικό τις ιδιότητες του Φιλόλογου και Νεοελληνιστή καθώς και του μουσικού Ερευνητή μαζί με του Δάσκαλου και του Παιδαγωγού. 

Για το τόσο πλούσιο έργο του, ο Μανόλης Χατζηγιακουμής τιμήθηκε πρόσφατα με ομόφωνη απόφαση με το Αριστείο των Γραμμάτων της Ακαδημίας Αθηνών. Με τη διατριβή του Νεοελληνικές πηγές του Σολωμού, διατριβή βασισμένη στα χειρόγραφα του ποιητή καθώς και με τη μελέτη του με τίτλο Σύγχρονα Σολωμικά Προβλήματα τεκμηριώνει μια νέα ανάγνωση του σολωμικού έργου συμβάλλοντας στην πρόοδο των ελληνικών γραμμάτων. Ακολουθούν μια μελέτη για τον Παλαμά μα και για τα Μεσαιωνικά Δημώδη Κείμενα. Το 2015, κυκλοφορεί η μετάφραση της Οδύσσειας, μετάφραση που, όπως επισημαίνει ο ίδιος στα Προλεγόμενα, επιζητεί όχι μόνο «να αναπαραγάγει με πιστότητα και ακρίβεια, αλλά και με ανάλογους τρόπους το συντελεσμένο γεγονός του πρωτότυπου», αλλά και να δώσει έμφαση «στην προφορικότητα του ραψωδικού και απαγγελτικού αυτού κειμένου». Παράλληλα με τη μετάφραση του συνόλου της Οδύσσειας, κυκλοφορεί και το Ανθολόγιο Οδύσσειας, μια τρίτομη έκδοση που περιλαμβάνει μία επιλογή ορισμένων χαρακτηριστικών αποσπασμάτων της Οδύσσειας, το πρωτότυπο κείμενο καθώς και σχόλια και παρατηρήσεις για την αφηγηματική τεχνική και την απαράμιλλη λογοτεχνικότητα του έπους. «Η έντεχνη δομή της Οδύσσειας», εξηγεί ο Μανόλης Χατζηγιακουμής, «διαπιστώνεται από πολλά δεδομένα, τα οποία μάλιστα παραπέμπουν σε έναν αναμφισβήτητα συνολικό εξυπαρχής αφηγηματικό σχεδιασμό (και ο οποίος επιβεβαιώνεται από πλήθος προοικονομούμενα στοιχεία σε όλη τη διαδρομή του έπους).

Παράλληλα με το φιλολογικό του έργο, ο Μανόλης Χατζηγιακουμής αφιέρωσε πολλά χρόνια έρευνας των μουσικών χειρογράφων και της Εκκλησιαστικής μουσικής εκδίδοντας σειρά έργων με προεξέχον την «Εκκλησιαστική Μουσική του Νεώτερου Ελληνισμού» όπου αποτυπώνεται το σύνολο των εκκλησιαστικών μελών της περιόδου της Τουρκοκρατίας τόσο σε γραπτή μορφή όσο και σε ηχογραφημένη από μεγάλους παραδοσιακούς ψάλτες. 

Η προσφορά όμως του ανθρώπου αυτού εκτείνεται και σε έναν άλλο τομέα. Χάρη σε δικές του προσπάθειες ετών και πολλή προσωπική δουλειά, διασώθηκε ο ιδιαίτερος οικιστικός και αρχιτεκτονικός χαρακτήρας ενός παλιού και για κάποιο διάστημα εγκαταλελειμμένου αγροτικού χωριού της Κω που λέγεται Ασφενδιού. Το χωριό με τους χαρακτηριστικούς του «Πύργους», τα διώροφα δηλαδή αρχοντικά που μοιάζουν με φρούρια κηρύχτηκε το 1983 από το Υπουργείο Πολιτισμού Προστατευμένος Οικισμός. 

Αναρωτήθηκα συχνά τι ήταν εκείνο που έκανε στα μάτια μου τον Μανόλη Χατζηγιακουμή τόσο ξεχωριστό πέρα από την ευρυμάθεια, το σπινθηροβόλο πνεύμα και τη χαρισματική του προσωπικότητα. Στο διάστημα που διετέλεσα μαθήτριά του, με φόβιζε ομολογώ και με έκανε να απορώ αν όχι να δυσανασχετώ η τόση επιμονή του στη λεπτομέρεια, στην απόλυτη ακρίβεια. Άτεγκτος ως προς αυτό, δεν δεχόταν κανενός είδους ασάφεια και σε κατακεραύνωνε με το βλέμμα του στον παραμικρό δισταγμό: αν δεν ήξερες κάτι τέλεια, απλώς δεν το ήξερες. Έπρεπε να περάσουν κάποια χρόνια για να καταλάβω πόσο σημαντικό ήταν αυτό που μου μάθαινε τότε και που εσφαλμένα θεωρούσα υπερβολή ή παραξενιά. Χρειάζεται βαθειά προσήλωση, υψηλά κριτήρια, και ατέλειωτη δουλειά για να σου αποκαλυφθεί η ουσία και το μεγαλείο των πραγμάτων. Αυτά είναι τα συστατικά που κάνουν κάποια έργα ξεχωριστά. Που τους προσδίδουν μία ποιότητα μοναδική, μια εσωτερική ευγένεια και μια κρυστάλλινη διαύγεια. Που με το ήθος τους ξεχωρίζουν από τη μετριότητα, την επίφαση, την τόσο γνωστή τάση πολλών να «ξεπετάνε» τα πάντα άκοπα και με περισσή αλαζονεία. «Ο Θεός», είπε κάποιος «κρύβεται στη λεπτομέρεια».

Ο αναγνώστης