Ο ΜΑΝΟΣ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙΣ ΠΟΥ ΓΙΟΡΤΑΖΕ ΣΗΜΕΡΑ ΚΑΙ ΤΟ ΔΙΚΟ ΤΟΥ "ΠΙΣΤΕΥΩ" ΓΙΑ ΤΗΝ "ΠΑΡΑΔΟΣΗ"

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ως Μάνος, γιόρταζε σαν σήμερα ο Μάνος Χατζιδάκις.
Έτσι, σκέφτηκα να ξαναθυμηθούμε το δικό του "Πιστεύω", το δικό του "Σύμβολο της Πίστεως", γι’ αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε Παράδοση και Ελληνικότητα. 

Ο πατέρας του Μάνου Χατζιδάκι, που πέθανε νωρίς, καταγόταν από τη Μύρθιο Ρεθύμνου. 

Σαν ξαναβρήκε μέσα του την Κρήτη – έτσι έγραψε ο ίδιος ο συνθέτης – κατέβηκε στη Μεγαλόνησο και άφησε ανεξίτηλο το στίγμα του. 

Το 1979 ο Χατζιδάκις καθιέρωσε τις «Μουσικές Γιορτές» στα Ανώγεια και το 1980 τον «Μουσικό Αύγουστο» στο Ηράκλειο. 

Τον Ιανουάριο του 1979 είχε μιλήσει «περί πολιτισμού και παραδόσεως» στην Ορθόδοξη Ακαδημία Κρήτης στο Κολυμπάρι Χανίων, σ’ ένα συνέδριο που διοργανώθηκε εκεί, επί των ημερών του μακαριστού Μητροπολίτου Κισάμου Ειρηναίου και Αλεξάνδρου Παπαδερού, διευθυντού της Ακαδημίας. "ΠΡΟΚΛΗΣΗ" ΚΑΙ "ΑΠΑΝΤΗΣΗ" ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΜΑΣ ΖΩΗ» - αυτό ήταν το θέμα του συνεδρίου που είχε οργανώσει η ΟΑΚ από 19 μέχρι 21 Ιανουαρίου 1979.

Λίγους μήνες μετά, την Κυριακή 20 Μαΐου 1979, το εβδομαδιαίο ραδιοφωνικό σχόλιο του Χατζιδάκι στο Τρίτο Πρόγραμμα της Ελληνικής Ραδιοφωνίας – που τότε διηύθυνε - είχε ως αφορμή το συνέδριο στο Κολυμπάρι. Στο σχόλιό του, το οποίο δημοσιεύεται στο γνωστό βιβλίο του «Τα σχόλια του Τρίτου» με τίτλο: «Ολίγα τινά περί παραδόσεως εθνικής, λαϊκής και μη», ο Μάνος Χατζιδάκις περιέγραφε τις αντιδράσεις των συνέδρων σε όσα έλεγε: 

«…όσο μιλούσα έβλεπα τους άγιους να γελούν και οι δασκάλες να κοιτούν με φόβο τους νομάρχες. Τότε κατάλαβα πως άθελά μου ξεπερνούσα τα όρια ανοχής των εκλεκτών συνέδρων. Οι σύνεδροι θέλαν ρεαλισμό και όχι μαγεία – αντίθετα απ’ ό,τι θάθελε η μακαρία τη μνήμη Μπλανς Ντυμπουά του Λεωφορείου ο Πόθος. 

Και αποφάσισα να συνεχίσω διαφορετικά. 

Στρίβω τα νώτα μου στους συνέδρους κι αρχίζω με φωνή επιβλητική, να λέω ένα Πιστεύω διαφορετικό απ’ ό,τι λεν στις εκκλησιές, μα συνεπές πέρα για πέρα σ’ ό,τι περιείχα εντός μου, γι’ αυτό που συνηθίσαμε να ονομάζουμε Παράδοση, εθνικολαϊκή και μη.

Πιστεύω 

στην υγρασία της Νύχτας

στ' αγάλματα που ταξιδεύουν μέρα - νύχτα, μες σε 

δαπανηρές συσκευασίες 

και στα κλειστά παράθυρα, εργοστασίων που 

απεργούν. 

Πιστεύω, 

στην λιτανεία των αυτοκινήτων 

στα νευρικά σφυρίγματα ενός εγκαταλελειμμένου 

αστυφύλακα 

και στην οσμή από σελίδες άκοπες των σχολικών 

βιβλίων, 

Πιστεύω 

στις ποιητικές ανθολογίες 

στις διαφημίσεις ταυρομαχιών του ‘35 

και στα σημάδια του κορμιού σου, που φανερώνουν έρωτα. Τέλος. 

Πιστεύω,

στον θάνατο της μνήμης 

και στην ανάσταση των επιθυμιών,  εν μέσω ρόδων, 

γιασεμιών και υακίνθων

Και τούτο εγένετο, 

Αμήν.

Μα καθώς σας είπα και πιο πριν, οι σύνεδροι απαιτούσαν ρεαλισμό, και θύμωσαν με την ποιητική μορφή της προσευχής μου. «Κύριε», μου φωνάζει νεαρός δήμαρχος αγνώστου ιστορικού χωριού, «Επιθυμούμε ευθύς ν’ αποκηρύξετε τη βλαβερή παράδοση, για μας και τα παιδιά μας». 

- Προσέξτε, μου λέει παρακαθήμενος Διευθυντής υπουργείου. - Αυτός ο δήμαρχος είναι ύποπτος. – Δεν σας καταλαβαίνω, του απαντώ. Κι αρχίζω δυνατά να επεξηγώ την αντιπαραδοσιακή μου προσευχή. 

Παράδοση, είναι ο εγωϊσμός των απελθόντων και η ενοχή, ο συμβιβασμός των επιζώντων. Η πνευματική και η ψυχική δουλεία, που αναστέλλει και απονεκρώνει τελικά τις φυσιολογικές μας λειτουργίες. Η Παράδοση επιβάλλει την πλήρη υποταγή μας στους νεκρούς – κι έτσι μας καθιστά ακίνδυνους για αλλαγές, τομές, γι’ απελευθέρωση. Γι’ αυτό και η παράδοση βολεύει τους κρατούντες. Σ’ όλα τα κράτη τ’ ανελεύθερα, χορεύουν ξώφρενα τους εθνικούς χορούς των, που αποτελούν το βάθρο για περηφάνεια και γι’ ανελευθερία “εθνική”.

Γιατί η παράδοση έχει αξία, μονάχα όταν δεν στηρίζεται στην αναπαράσταση, αλλά στην καθημερινή και δίχως επιτήδευση ζωή μας. Όταν δηλαδή το κληροδότημα, χρησιμοποιείται φυσικά, και δίχως την ανάγκη επεξήγησης. Τότε μονάχα οφείλει να υπάρχει. Διαφορετικά, θάναι καλό να εξαφανιστεί μέσα στον Χρόνο, κι ας έχουμε πιο δεύτερες συνήθειες αποκτήσει. Γιατί η ποιότητα της κληρονομιάς, ανήκει στη ζωντανή ύλη που περιέχουμε, κι όχι στο ήθος ή στο ύφος αλλοτινών καιρών».

Πιστεύω πως το "Πιστεύω" του Χατζιδάκι συμπληρώνεται με την περί ελληνικότητος πίστη του, διατυπωμένη ως εξής: 

"Η έννοια του ελληνικού για πολλούς ανθρώπους έχει διαφορετική όψη. Εγώ πιστεύω σ' εκείνη την ελληνικότητα που εξαφανίζει τις διαφορές."

Διαβάστε και το κείμενο του Αλέξανδρου Κ. Παπαδερού για τη σχέση του Μάνου Χατζιδάκι με την Κρήτη. 

Δείτε και την ανάρτηση περί ελληνικότητος εδώ.