Η ΣΥΝΘΕΤΡΙΑ ΕΛΕΝΗ ΛΑΜΠΙΡΗ ΚΑΙ Η ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΥΡΗ

Του Π.Α. Ανδριόπουλου

Η Ελένη Λαμπίρη (1889-1960), κόρη του σπουδαίου Κεφαλλονίτη συνθέτη Γεωργίου Λαμπίρη και της Αγγελικής Λασκαράτου, εγγονή του ποιητή Ανδρέα Λασκαράτου, σπούδασε πιάνο, σύνθεση και διεύθυνση ορχήστρας στη Λειψία (με τον Μαξ Ρέγκερ), την Βιέννη και το Μιλάνο. 

Το 1915 πραγματοποίησε περιοδεία σε πόλεις της Βορείου Ιταλίας και διηύθυνε την Ορχήστρα «Μελολόγων», ερμηνεύοντας δικές της συνθέσεις πάνω σε ποιήματα των Ιταλών Orsini και Siciliani. Συνέθεσε μονόπρακτο μελόδραμα, σε λιμπρέτο του διάσημου Ιταλού ποιητή Luigi Orsini, ενώ η οπερέτα της Iσόλμα παρουσιάστηκε στο Μιλάνο το 1915. Έγραψε, επίσης, την οπερέτα «Αποκρηάτικο Όνειρο», σε λιμπρέτο Γρ. Ξενόπουλου, έργα μουσικής δωματίου και τραγούδια. Για αρκετά χρόνια διηύθυνε το Ωδείο της Φιλαρμονικής Εταιρείας Πατρών, όπου δίδαξε και πιάνο και είχε δεκάδες μαθήτριες. Ξεχωρίζουν τρεις που έχουν ζωηρή την ανάμνησή της και είναι γνωστές στο ευρύ κοινό: η ακαδημαϊκός Γαλάτεια Σαράντη, η συγγραφέας Αθηνά Κακούρη και η αδελφή της ζωγράφος Μαρία Βουδούρογλου. 

Το διήμερο 25-26 Νοεμβρίου 2016, στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, θα πραγματοποιηθεί το 8ο Διατμηματικό Μουσικολογικό Συνέδριο, της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας, με το ειδικό θέμα «Επιδράσεις και αλληλεπιδράσεις». Στο συνέδριο αυτό, η Πατρινή μουσικολόγος Βάλια Βράκα, υπεύθυνη Αρχείου Ελληνικής Μουσικής στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη της Ελλάδος "Λίλιαν Βουδούρη", θα κάνει ανακοίνωση με θέμα: «Οι απαρχές της ελληνικής οπερέτας: το Αποκρηάτικο Όνειρο της Ελένης Λαμπίρη». 

Την επόμενη μέρα, Σάββατο 26 Νοεμβρίου, στον χώρο τέχνης An Art, με το «Πολύτροπον», θα παίξουμε την «Λήθη» του Λ. Μαβίλη, σε μουσική Ελένης Λαμπίρη. 

Η ξεχασμένη σήμερα Κεφαλληνιακής καταγωγής, αλλά και Πατρινή – αφού εκεί έδρασε και έζησε – συνθέτρια έχει την τιμητική της για ένα διήμερο. 

Παραθέτουμε στη συνέχεια τις αναμνήσεις της συγγραφέως κ. Αθηνάς Κακούρη από την δασκάλα της στο πιάνο Ελένη Λαμπίρη. 

ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΛΕΝΗ ΛΑΜΠΙΡΗ 

ΤΗΣ ΑΘΗΝΑΣ ΚΑΚΟΥΡΗ 

Φοροῦσε πάντοτε μαῦρα καί κάπως μακριά ροῦχα, μαῦρες κάλτσες καί παπούτσια, ἦταν πολύ ἀδύνατη, ξερακιανή, δέν θυμᾶμαι καμιά καμπύλη ἀπάνω της, καί ψηλή γιά μένα τότε. Σήμερα λογαριάζω πώς θά ἦταν περίπου 1,75, ὄχι περισσότερο, ἀλλά καμπούριαζε. 

Κατοικοῦσε σ’ ἕνα σπίτι κάπου πρός τήν Κορίνθου (;) στό ὕψος τῆς Μιαούλη (;), περίπου σ’ ἐκείνη τήν περιοχή. Ἔμενε μέ τήν μητέρα καί μιά θεία της, πού δέν νομίζω νά κυκλοφοροῦσαν καθόλου, εἶχαν ὅμως χιλιάδες γάτες. Ἡ ἐντύπωσή μου εἶναι ὅτι ἡ κυρία Λαμπίρη τίς συντηροῦσε καί (τώρα πού τά ξανασκέφτομαι καταλαβαίνω πώς γι’ αὐτό) δούλευε πολύ σκληρά καί θά πρέπει νά κουραζόταν πολύ. Τό πρόσωπό της εἶχε τήν γεροντική κιτρινίλα – δέν θυμᾶμαι κἄν τά μάτια της τί χρῶμα εἶχαν. Εἶχε τά μαλλιά της ἕνα κοτσάκι, χωμένο κάπου κάτω ἀπό ἕνα ἀνούσιο μαῦρο καπελλάκι (τότε δέν ἦταν εὐπρεπές νά βγεῖ μιά κυρία ἔξω χωρίς καπέλλο). Εἶχε ἕναν μακρύ ζαρωμένο λαιμό, πού πήγαινε λιγάκι λοξά πρός τά ἐμπρός, γιατί τό κεφάλι της προπορευόταν τοῦ σώματός της (λιγάκι σάν νά εἶχε διαρκῶς τεντωμένον τόν λαιμό της γιά νά δεῖ κάτι μακριά ἐμπρός της – ἐνδεχομένως τήν παρτιτούρα ἀπ’ ὅπου ἡ μαθήτριά της ἔπαιζε ἐνῶ ἡ ἴδια ἦταν καθισμένη δίπλα της;). 

Ἔφθανε πάντοτε στήν ὥρα της γιά τό μάθημα – ἤ μᾶλλον γιά τά τρία μαθήματα, γιατί κάναμε ἡ μιά κατόπιν τῆς ἄλλης, ἡ μεγάλη μου ἀδελφή, ἡ Μαρία, ἡ μεσαία μου ἀδελφή, ἡ Ἀλεξάνδρα, κι ἐγώ. 

Ἡ Μαρία ἔκανε κάμποση πρόοδο, καί μέχρι τήν Κατοχή συνέχιζε, ἔκανε καί θεωρία. Ἀλλά μέσα στόν Πόλεμο καί τήν Κατοχή ὅλα αὐτά δέν ἦταν πλέον δυνατά καί τελικά τά ἐγκατέλειψε καί ἡ Μαρία. 

Ἐγώ ἤμουν τελείως ἀτάλαντη μουσικά. Προσπαθοῦσα νά εἶμαι προετοιμασμένη, νά ἔχω κάμει δηλαδή τίς ἀσκήσεις μου, ἀλλά πρέπει νά ἤμουνα ἕνα μαρτύριο γι’ αὐτήν τήν μουσικά τόσο εὐαίσθητη γυναίκα. Καθόταν στήν καρέκλα, δίπλα στό σκαμνάκι τοῦ πιάνου, καί ἔγερνε ἐμπρός τό κεφάλι καί... ἀποκοιμιόταν. Δηλαδή κοιμόταν ὅσο ἐγώ ἔπαιζα (κοπανοῦσα μᾶλλον) σωστά τίς νότες, ἀλλά στό παραμικρό λάθος πεταγόταν μέ ἕνα ἔντονο «ἔεεεε!» καί μοῦ ἔκοβε τό αἷμα. 

Ἤμουν ὡς παιδί πολύ ἄταχτη ἀλλά ποτέ μου δέν διανοήθηκα νά κάνω ἀταξίες στήν κυρία Λαμπίρη, διότι στό σπίτι μας ἦταν διάχυτος ἕνας μεγάλος σεβασμός πρός αὐτήν τήν ἐγγονή τοῦ Λασκαράτου (ὑποθέτω ὅτι γιά τόν πατέρα μου –πού κι αὐτός σεβόταν μέν τήν μουσική ἀλλά δέν εἶχε πάρε δῶσε μαζί της– αὐτό ἦταν τό σημαντικό, ὅτι ἦταν ἡ ἐγγονή τοῦ Λασκαράτου). 

Μουσική δέν μοῦ ἔμαθε. Ἀλλά ὑπάρχει κανείς πού νά ἔμαθε ἄν δέν τό ἤθελε ὁ ἴδιος; 

Ἔβγαλε ὅμως πολλούς καλούς μαθητές καί μαθήτριες, τόν Παναγιώτη Παπανδρόπουλο (βιολί) (γυιό τοῦ ἱδρυτοῦ τοῦ Νεολόγου) καί τήν ἀδερφή του Σοφία (πιάνο), μετέπειτα Φωτεινοπούλου, τήν Ἕλλη Γκιώχα (βιολί)... Καί σίγουρα πολλούς ἄλλους πού δέν τούς θυμοῦμαι. 

Τίμησε ἡ ἐμπορική Πάτρα αὐτήν τήν ἐκλεκτή γυναίκα; Κατάλαβε ποτέ ὅτι ἦταν ἐκλεκτή; Ἐρωτήματα πικρά καί ἀναπάντητα. Πάντως ἀκόμη καί στό σπίτι δέν ἦρθε ποτέ καλεσμένη σέ τσάϊ ἤ δεῖπνο. Ἡ δομή τῆς κοινωνίας... Ἀλλά καί κάποια σοφία ἴσως – πῶς θά ντυνόταν ἡ καημένη ἡ κυρία Λαμπίρη σέ μιά τέτοια πρόσκληση; Ἄχ! τί δύσκολα πού εἶναι μερικά πράγματα…

Οἱ πιό φιλόμουσοι τῆς Πάτρας ἦταν τό ζεῦγος Θάνος καί Ἔλσα Βουρλούμη (ἐκείνη ἦταν Γερμανοεβραία), εἶχαν μιά ἐξαιρετική συλλογή δίσκων καί ἕνα πολύ καλό γραμμόφωνο – δίπλα τους ἀγάπησαν τήν μουσική πολλοί νέοι Πατρινοί. 

Ὁπωσδήποτε ἡ κυρία Ἔλσα ἦταν στό Συμβούλιο τοῦ Μορφωτικοῦ καί κάποτε ὀργάνωσε νά παίξουμε τήν Παιδική Συμφωνία τοῦ Χάϋντν, ἔφερε μάλιστα ἀπό τήν Γερμανία τά κατάλληλα ὄργανα. Ἡ ἐκδήλωση αὐτή ἦταν, γιά τήν ἐποχή της, κάτι τό ἐξαιρετικό.

Δάφνη Πανουργιά, η οποία θα ερμηνεύσει τη "Λήθη" της Λαμπίρη, η κα Αθηνά Κακούρη και ο Π. Ανδριόπουλος