ΓΙΑ ΤΗΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ "GENIUS" (2016)

Ἕλενα Χατζόγλου 

Ἕνας χαρισματικὸς ἄνθρωπος 

Ἡ κινηματογραφικὴ ταινία μὲ τίτλο: «Ἕνας χαρισματικὸς ἄνθρωπος» («Genius», Ἀγγλία 2016, σὲ σκηνοθεσία Μάικλ Γκράντεϊτζ) ἔχει βιογραφικὸ χαρακτήρα, ἀφοῦ ἀναφέρεται στὴν πραγματικὴ σχέση τοῦ ἐπιμελητῆ ἐκδόσεων Μὰξ Πέρκινς (1884-1947) μὲ τὸν Ἀμερικανὸ συγγραφέα Τόμας Γοὺλφ (1900-1938), τὸν ὁποῖο ὁ πρῶτος ἀνέδειξε ἐκδοτικά. Στὸ ἔργο ζωντανεύουν σκηνὲς ἀπὸ τὴν Ἀμερικανικὴ κοινωνία κατὰ τὴν περίοδο τῆς μεγάλης οἰκονομικῆς κρίσης (κρὰχ) τοῦ 1929, ἀλλὰ κυρίως φωτίζονται ὄψεις τῆς διαπροσωπικῆς μεταξύ τους σχέσης καθὼς καὶ τῶν σχέσεων ποὺ οἱ δύο πρωταγωνιστὲς διατηροῦσαν μὲ ἄλλα πρόσωπα (π.χ. μὲ τοὺς κορυφαίους Ἀμερικανοὺς λογοτέχνες Σκὸτ Φιτζέραλντ καὶ Ἔρνεστ Χέμινγουέϊ, ἀλλὰ καὶ ἐντὸς τοῦ οἰκογενειακοῦ τους περιβάλλοντος ὁ καθένας). 

Ἡ ταινία ἀποτυπώνει μὲ ἰδιαίτερο ρεαλισμὸ τὶς καταστάσεις τόσο σὲ ἐπίπεδο σχέσεων ὅσο καὶ σὲ ἐπίπεδο περιρρέουσας ἀτμόσφαιρας. Παραμένει ὅμως ἀρκετὰ στὴν ἐπιφάνεια, παρὰ τὸν πολλὰ ὑποσχόμενο τίτλο της. Καὶ τοῦτο ὄχι τόσο διότι «χαρισματικὸς ἄνθρωπος» στὴν προκειμένη περίπτωση μπορεῖ κάλλιστα νὰ εἶναι ἀντὶ γιὰ τὸν συγγραφέα – δημιουργὸ τῶν λογοτεχνικῶν ἔργων ὁ ἐκδότης τους, ὅσο, καὶ κυρίως, γιατὶ ὁ σκηνοθέτης δὲν καταφέρνει νὰ νοηματοδοτήσει κινηματογραφικὰ -καὶ ἄρα καλλιτεχνικὰ- αὐτὸ ποὺ ἐννοεῖ ὡς «χάρισμα» (γιὰ νὰ κυριολεκτοῦμε, αὐτὸ ποὺ κάνει κάποιον «Genius»). Σὲ μία ἀρκετὰ κοινοτοπικὴ παραδοχή, χαρισματικὸς εἶναι σχεδὸν κάθε λογοτέχνης, ἐφόσον μάλιστα τὸ ἔργο του τυγχάνει εὐρείας ἀποδοχῆς, ὅπως ἔτυχε αὐτὸ τοῦ Τόμας Γούλφ, καὶ μάλιστα ὅσο ἦταν ἐν ζωῇ. Ὅμως, τὸ ἄστατο τοῦ βίου του καὶ τῶν ἐπιλογῶν του, ἡ ἀβεβαιότητα καὶ ἡ σχοινοβασία τῆς βιωματικῆς προσέγγισης τῶν ἐμπειριῶν του, οἱ χωρὶς ἐμφανὴ σκοπὸ περιπλανήσεις του (τουλάχιστον ὅπως ἀποδίδονται κινηματογραφικὰ) δὲν πείθουν ὅτι τὰ ἔργα του εἶναι τὸ ἀπόσταγμα οὔτε μιᾶς βαθιὰ βιωμένης ζωῆς οὔτε ἑνὸς δυνατοῦ ταλέντου. Ὡστόσο, ὁ Γούλφ εἶναι ἀπό τούς σημαντικοὺς Ἀμερικανοὺς συγγραφεῖς λόγῳ κυρίως δύο στοιχείων, τῆς ρεαλιστικῆς γραφῆς (ἀπεικονίζοντας τὴν ἀμερικανικὴ κοινωνία τῶν ἀρχῶν τοῦ 20οῦ αἰ.) καὶ τοῦ αὐτοβιογραφικοῦ χαρακτήρα τῶν ἔργων του (κυρίως τοῦ «Γύρνα σπίτι, ἄγγελέ μου»). 

Ἀπομένει λοιπὸν στὸν θεατὴ νὰ ἀνασυγκροτήσει τὸ αἴνιγμα τῆς «χαρισματικότητας» γενικά, ἀλλὰ καὶ μὲ ἀφορμὴ τὸ συγκεκριμένο κινηματογραφικὸ ἔργο. Χαρισματικὸς λοιπὸν φαίνεται νὰ εἶναι περισσότερο ὁ ἄνθρωπος ποὺ βιώνει μία προσωπικὴ ἀλήθεια καὶ τὴν ὑπηρετεῖ μέχρι τέλους, αὐτὸς ποὺ ἀντλεῖ τὴν αὐθεντικότητα τοῦ ἔργου -ἀλλὰ καὶ τῆς ἴδιας του τῆς ὕπαρξης- ἀπὸ τὸν ἐσώτατο ἑαυτό του, παλεύοντας μὲ ὅλα τὰ ἐξωτερικὰ ἢ καὶ ἐσωτερικὰ προσκόμματα ποὺ συναντᾶ. Ὁ Τόμας Γούλφ, ἕνας ἄνθρωπος ἰδιαίτερα ἐπιρρεπὴς σὲ καταχρήσεις καὶ μὲ μία ἀρκετὰ ἰδιόρρυθμη ἰδιοσυγκρασία, φαίνεται νὰ παλεύει μὲ ὅλα αὐτὰ καὶ νὰ τὰ μετουσιώνει σὲ «ταλέντο». Φαίνεται νὰ καλλιεργεῖ τὸ «ταλέντο» σὲ μία χέρσα περιοχὴ γεμάτη ἀπὸ τὰ ζιζάνια τῶν ἀδυναμιῶν του καὶ παρὰ τὶς ἀδυναμίες του αὐτὲς νὰ ἀνιχνεύει καὶ νὰ βρίσκει μέσα του ἀλήθειες τῆς ζωῆς, ποὺ τὶς ἀποτυπώνει καὶ στὰ ἔργα του. 

Ἀπὸ τὴν ἄλλη, ἐξίσου «χαρισματικὸς» ἐμφανίζεται καὶ ὁ Πέρκινς, ἕνας συγκροτημένος ἐπαγγελματίας καὶ οἰκογενειάρχης, ποὺ ὅμως ἀφήνει τὸν ἑαυτό του νὰ νιώσει τὴν «ἀλήθεια» ἑνὸς νέου συγγραφέα, ἀποτυχημένου γιὰ ὅλους τοὺς ἄλλους ἐκδότες. Ὑπηρετεῖ καὶ ὁ Πέρκινς -ἀπὸ τὴν πλευρὰ τοῦ ἐκδότη- τὴν προσωπική του ἀλήθεια, ποὺ εἶναι ἡ στιγμὴ τῆς ἀποκάλυψης, τὸ ἄγγιγμα μιᾶς αὐθεντικῆς διατύπωσης, μικρὲς ἀρετὲς ποὺ τὶς ἀνακαλύπτει στὸ περιφρονημένο ἔργο τοῦ Γούλφ. Τὸ «χάρισμα» ἐδῶ ἔγκειται στὴν ἰδιοφυΐα καὶ τὴ διεισδυτικότητα αὐτοῦ ποὺ ἀνακαλύπτει τὸν ταλαντοῦχο. Μάλιστα, αὐτὸ τὸ χάρισμα ταυτίζεται μὲ τὴ «βεβαιότητα» τῆς διαίσθησης, ποὺ σὲ κάποιες περιπτώσεις εἶναι ἐφάμιλλη τῆς καλλιτεχνικῆς ἔμπνευσης. 

Στὴ σημερινὴ ἐποχὴ τῆς βιασύνης καὶ τῆς ἐπιφανειακότητας, ποὺ ὁ «χαρισματικὸς» ἄνθρωπος, μὲ τὶς ὅποιες ἐκφάνσεις του, εἶναι ὅλο καὶ πιὸ δυσεύρετος, ἡ ταινία προσφέρει μιὰ ἐλάχιστη ἀφορμὴ προβληματισμοῦ γιὰ τὸ βαθύτερο περιεχόμενο τῆς αὐθεντικότητας τοῦ δημιουργοῦ.