Παναγιώτης Καμπάνης: Το Βυζάντιο στο ποιητικό και εικαστικό έργο του Οδυσσέα Ελύτη

Παναγιώτης Καμπάνης

Δρ. Αρχαιολόγος –Ιστορικός, Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού 

Μεταδιδακτορικός ερευνητής του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης 

...Οι αρχαίοι Έλληνες στη θρησκευτική τους ποίηση χρησιμοποιούσαν τον παιάνα, για να ευχαριστήσουν τους Θεούς, τον ύμνο για να εγκωμιάσουν το μεγαλείο τους και την ωδή για να εκφράσουν την ευλάβεια τους. Και τα τρία αυτά στοιχεία συνυπάρχουν στο έργο του Ελύτη, με ένα μοναδικό και ιδιαίτερο τρόπο, που το κάνουν καθαρά προσωπικό. Ιδιαίτερα το Βυζάντιο. Οι βαθύτατοι ψυχικοί δεσμοί του με ένα χώρο γεμάτο μυστήριο και ομορφιά, μετατρέπουν συχνά το λυρικό και φυσιοκρατικό στοιχείο που διακρίνει την ποίησή του, σε ψαλμωδίες προς έναν αόρατο πνευματικό κόσμο. Ο βυζαντινός πολιτισμός δεν είναι πρόδηλος. Κρύβεται πίσω από τις λέξεις, τα νοήματα και τις εικόνες που σχηματίζονται με ένα γλαφυρό τρόπο. Λέξη προς λέξη πρέπει να τον ανακαλύψεις, κάτι που κάνει πιο γοητευτικό το συγκεκριμένο ταξίδι. Αντίθετα, ο ελληνορθόδοξος πολιτισμός και ο νεοελληνικός λόγος που απορρέει από τη βυζαντινή γραμματεία, αποτελεί αναμφισβήτητα την αφετηρία του ποιητή. Μπροστά του ανοίγεται ένας δρόμος που τον οδηγεί και δεν τον αφήνει να ξεφύγει από το μεγαλείο του ελληνικού πνεύματος που ρέει μέσα στις φλέβες του.

Από το σύνολο του έργου του το μοναδικό ποίημα με καθαρή αναφορά στο Βυζάντιο, είναι το «Θάνατος και Ανάστασις του Κωνσταντίνου Παλαιολόγου», ένας έπαινος και θρήνος ταυτόχρονα, που δημοσιεύθηκε το 1969 στη δεύτερη σειρά των Ετεροθαλών του. Γιατί άραγε από όλη τη μακρόχρονη ιστορία ο Ελύτης εστιάζει στον τελευταίο αυτοκράτορα, τον οποίο ονομάζει και «τελευταίο Έλληνα»; Μήπως επειδή σηματοδοτεί το τέλος ενός κόσμου και την αρχή ενός άλλου;

Διαβάστε ολόκληρο το κείμενο στη συνέχεια

Το Βυζάντιο στο ποιητικό και εικαστικό έργο του Ελύτη