Δημήτρης Μπαλτᾶς
Παναγιώτης Ν. Τρεμπέλας, Μεταξύ παράδοσης καί ἀνανέωσης, μεταξύ ἐπιστήμης καί ἱεραποστολῆς, Ἐκδοτική Δημητριάδος, εἰσ.-ἐπιμ. Ν. Ἀσπρούλης, Βόλος 2016, σελ. 413.
Μία νέα ἐκδοτική σειρά μέ τίτλο «Θεολογικές προσωπογραφίες» ἐγκαινιάζει ἡ Ἐκδοτική Δημητριάδος, μέ τήν ἔκδοση τῶν παρόντων Πρακτικῶν τοῦ ὁμώνυμου Συνεδρίου πού εἶχε γίνει στήν Ἀθήνα (19.3.2011).
Οἱ Εἰσηγήσεις τοῦ τόμου καλύπτουν ὅλο τό φάσμα τῆς συγγραφικῆς παραγωγῆς τοῦ Π. Ν. Τρεμπέλα (1886-1977), μιᾶς ἰδιαίτερης καί σημαντικῆς προσωπικότητας τῶν θεολογικῶν γραμμάτων στήν Ἑλλάδα τοῦ 20οῦ αἰ., ἡ συγγραφική παραγωγή τῆς ὁποίας ἔτυχε τόσο δοξολογικῆς, ὅσο καί ἀπορριπτικῆς προσέγγισης καί ἀποτίμησης ὑπό τῶν θεολόγων κατά τίς προηγούμενες δεκαετίες. Ἔτσι ὁ τόμος περιέχει μία ἐπισκόπηση τῆς ἐπιστημονικῆς διαδρομῆς του (Ἀθ. Κοτταδάκης), τρεῖς μελέτες βιβλικοῦ ἐνδιαφέροντος μέ βάση τά ἀντίστοιχα ἔργα τοῦ Τρεμπέλα (Ἰω. Καραβιδόπουλος, Χρ. Καρακόλης, Στ. Ζουμπουλάκης), μία μελέτη γιά τό κηρυκτικό ἔργο τοῦ Τρεμπέλα (π. Ἀντ. Πινακούλας), δύο μελέτες πού ἐξετάζουν τήν συμβολή τοῦ θεολόγου στήν ἐπιστήμη τῆς Λειτουργικῆς (π. Δημ. Τζέρπος, Παναγ. Καλαϊτζίδης), τρεῖς μελέτες οἱ ὁποῖες ἐξετάζουν μέ ζητήματα τῆς Δογματικῆς, τῆς Ἀπολογητικῆς καί τῆς σχέσης καταφατικῆς καί ἀποφατικῆς Θεολογίας στό ἔργο τοῦ Τρεμπέλα (π. Δημ. Μπαθρέλλος, Γ. Βλαντής, Παντ. Καλαϊτζίδης), μία μελέτη πού ἀναφέρεται στόν ρόλο τοῦ Τρεμπέλα στίς διαχριστιανικές σχέσεις (Γ. Γαλίτης) καί, τέλος, μία μελέτη πού τοποθετεῖ τόν Τρεμπέλα στό πνευματικό πλαίσιο τῆς ἐποχῆς του (π. Εὐ. Γκανᾶς).
Τό εἰσαγωγικό κείμενο τοῦ τόμου μέ τίτλο «Π.Ν. Τρεμπέλας: Ἕνας προ-νεωτερικός, μετα-πατερικός ὀρθόδοξος θεολόγος τοῦ 20οῦ αἰ.» (σσ. 15-46) τοῦ Ν. Ἀσπρούλη πού προηγεῖται τῶν Εἰσηγήσεων, σκιαγραφεῖ, μέ τρόπο κατά τό δυνατόν ἀντικειμενικό, τό θεολογικό κλίμα τῆς ἐποχῆς πού ἔζησε καί ἔδρασε ὁ Τρεμπέλας καί προχωρεῖ σέ μία συνολική ἀποτίμηση τοῦ ἔργου του.
Κύριο χαρακτηριστικό τῶν Εἰσηγήσεων τοῦ τόμου εἶναι ἡ ἐπιστημονικά τεκμηριωμένη παρουσίαση τοῦ πολύπλευρου ἔργου τοῦ σπουδαίου θεολόγου, χωρίς τήν μονομερῆ διάθεση γιά δοξολογική ἤ ἀπορριπτική ἀποτίμησή του, ἡ ὁποία ἔχει παρατηρηθεῖ σέ διάφορα θεολογικά περιβάλλοντα κατά τήν τελευταία τεσσαρακονταετία. Γιά παράδειγμα, ὅσον ἀφορᾶ τά περίφημα Ὑπομνήματα τοῦ Τρεμπέλα, ἀποτιμᾶται ὅτι αὐτά «ἀπηχοῦν μία προσπάθεια ἐξισορρόπησης τοῦ πατερικοῦ μέ τόν σύγχρονό του ἐπιστημονικό λόγο» (σ. 81). Στήν περίπτωση τῆς Δογματικῆς του, ἡ ὁποία ἔχει τύχει κατά καιρούς πολλῶν ἐπικρίσεων, ὄχι πάντως ἀβάσιμων, ἐπισημαίνεται ὅτι «καμιά προσπάθεια συγγραφῆς Ὀρθόδοξης Δογματικῆς δέν κατάφερε νά συναγωνιστεῖ τό ἐπίτευγμα τοῦ Τρεμπέλα» (σ. 256), ἐνῶ ταυτόχρονα προστίθεται ὅτι «ἀκόμη καί σήμερα … θά πρέπει νά ξεκινήσει κανείς ἀπό αὐτό τήν μελέτη κάποιου δόγματος τῆς χριστιανικῆς πίστης» (σ. 259).
Ἕνα δεύτερο χαρακτηριστικό πού μπορεῖ νά διαπιστώσει κανείς ἀπό τήν ἀνάγνωση τοῦ τόμου εἶναι τό γεγονός ὅτι ὅλοι οἱ εἰσηγητές προσεγγίζουν καί ἀποτιμοῦν τήν προσφορά τοῦ Τρεμπέλα τοποθετώντας τήν προσωπικότητά του στήν ἐποχή της καί στίς συνθῆκες (πνευματικές, θρησκευτικές, πολιτικές, οἰκονομικές κ.ἄ.) ἐκείνων τῶν ἐτῶν. Τό ἀντίθετο θά ὁδηγοῦσε σέ μία ἀναχρονιστική καί τελικά χωρίς νόημα κριτική ἀποτίμηση. Στό σημεῖο αὐτό, ἔχει ἐνδιαφέρον νά σημειωθεῖ ἡ προφορική μαρτυρία ἑνός ἄλλου καθηγητῆ τῆς Θεολογικῆς Σχολῆς, τοῦ Κ. Παπαπέτρου, σύμφωνα μέ τήν ὁποία ὁ Τρεμπέλας ἔλεγε, μέ πικρία, πρός τό τέλος τῆς ζωῆς του: «Ἐμεῖς αὐτό πού μπορούσαμε, αὐτό κάναμε. Ἄς ἔρθετε ἐσεῖς οἱ νεότεροι νά τά κάνετε καλύτερα» (σ. 238).
Μία ἀφετηρία μεθοδολογική καί οὐσιαστική στήν ἀνάγνωση τῶν Εἰσηγήσεων τοῦ τόμου εἶναι τό γεγονός ὅτι, παρά τίς δεκαετίες πού μεσολάβησαν, τό ἴδιο τό ἔργο τοῦ Τρεμπέλα παρουσιάζει μίαν ὁρισμένη ἐπικαιρότητα, καθώς πολλά ἀπό τά ζητήματα πού θίγει «ἀπασχολοῦν τόσο τήν θεολογία, ὅσο καί εὐρύτερα τούς πιστούς» (σ. 335).
Σέ μία γενική ἀποτίμηση, οἱ Εἰσηγήσεις τοῦ παρόντος τόμου διακρίνονται ἀπό μία νηφάλια, ἀντικειμενική, ἐπιστημονικά τεκμηριωμένη ὀπτική, γεγονός πού θά ὁδηγεῖ σέ μία προσεκτική ἀποτίμηση τῆς πνευματικῆς προσφορᾶς ἑνός σημαντικοῦ θεολόγου τοῦ 20οῦ αἰ. Θά προσέθετα ὅτι μέ μία ἀντίστοιχη κριτική ματιά θά ἔπρεπε νά προσεγγίζουν καί οἱ νεώτερες γενιές τῶν θεολόγων τά πρόσωπα καί τίς ἰδέες στόν χῶρο τῆς νεοελληνικῆς θεολογίας.
Ὁπωσδήποτε ὁ τόμος, μέ τίς ἱστορικές προσεγγίσεις καί τούς θεολογικούς προβληματισμούς, μπορεῖ νά ἐνδιαφέρει ἕνα εὐρύτερο ἀναγνωστικό κοινό. Ἡ κύρια δέ προσφορά τοῦ τόμου εἶναι ἀποτελεῖ μία ἐξαιρετική ἀφορμή γιά ἕναν δημιουργικό διάλογο, πού ἐν πολλοῖς ἀπουσιάζει στούς καιρούς μας.
Δείτε σχετικές αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου