ΕΝΑ ΚΕΙΜΕΝΟ ΤΟΥ ΦΙΛΙΠΠΟΥ ΤΣΑΛΑΧΟΥΡΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ

Του συνθέτη Φίλιππου Τσαλαχούρη
Η Καθημερινή

Η οικονομική χρεοκοπία έχει τέλος. Η ιστορία μάς έχει διδάξει πως ο χρόνος επουλώνει τις πρακτικές αιμορραγίες, ενώ συχνά αντισώματα αναπτύσσονται που αποτρέπουν την επανάληψή τους. Είτε στην προσωπική, οικιακή κλίμακα είτε στις διαστάσεις ενός κράτους, η νομισματική χρεοκοπία έχει πάντα ημερομηνία λήξης. 

Αναρωτιέμαι αν η χρεοκοπία αξιών και εννοιών, θεσμών και σχέσεων ακολουθεί την ίδια χρονική πορεία. Δυστυχώς τα συμπεράσματα δεν είναι ευχάριστα. Υπήρξαν κοινωνίες που χάθηκαν οικονομικά και πρακτικά αλλά στάθηκαν στο ύψος τους βασιζόμενες στις υψηλές αξίες και ιδέες που είχαν κατακτήσει. Εχουμε πολλά παραδείγματα. Και, αντίστροφα, εύκολα ανασύρουμε από τη μνήμη μας περιόδους πνευματικής παρακμής που εκμηδένισαν την όποια οικονομική άνθιση διαγράφοντάς τες από τις σελίδες της ιστορίας. 

Με φοβίζει στη χώρα μας, αυτές τις σκιερές ημέρες, η εδραιωμένη πλέον χρεοκοπία των ιδεών, των εννοιών, των συμβόλων, των πνευματικών αρχών, της πίστης και της ψυχικής υπέρβασης. Εχουν υπονομευθεί, κατασυκοφαντηθεί και πληγεί θανάσιμα λέξεις όπως Δημοκρατία, Βουλή, Ευρώπη, Λαός, αξιοπρέπεια, εταίροι, αλληλεγγύη, δέσμευση, αλήθεια. Ακόμη και ο κατηγορηματικός σε κάθε γλώσσα τόνος των λέξεων ναι και όχι απέκτησε χαρακτηριστικά διφορούμενα, αποχρώσεις που χρήζουν ερμηνείας, τελικά κρυψίνοια και υπεκφυγή. Διάβασα μέχρι και μία σατιρική, στα όρια του χυδαίου, παράφραση των στίχων του Σίλερ που μελοποίησε ο Μπετόβεν στο φινάλε της 9ης Συμφωνίας επειδή η παρτιτούρα αυτή έγινε ο ύμνος της ενωμένης Ευρώπης. 

Μήπως αυτή η χρεοκοπία είχε ήδη συντελεστεί και η οικονομική και πολιτική μας χρεοκοπία είναι απλώς η ολοκλήρωσή ή η επικύρωσή της; Είμαστε πνευματικά άοπλοι εμπρός στα διλήμματα που έθεσε η ιστορία στον ούτως ή άλλως δύσκολο δρόμο μας. Φάνηκαν όλα μας τα προβλήματα και οι αναπηρίες, κακοφόρμισαν οι πληγές της παιδείας και της αγωγής μας. Ξέβρασε η κρίση τον χειρότερό μας εαυτό. Η δυσκολία μας να συζητήσουμε, η θλιβερή μας λεξιπενία, η αναγωγή του εφήμερου λόγου σε αξία και ο χωρίς ενδοιασμούς υποβιβασμός της σημασίας του μακρόπνοου στοχασμού είναι λίγα από τα επιτεύγματα του «χειρότερου εαυτού» με συνδετικό υλικό την παντελή έλλειψη στοιχειώδους αγωγής. 

Ακόμη δεν μπορώ να πιστέψω και προσπαθώ, δυστυχώς χωρίς επιτυχία, να διαγράψω από τη σκέψη μου τη φρασεολογία και τον τόνο υπεράσπισης του Ναι και του Οχι. Πώς θα ξεχαστεί αυτή η ασχήμια, με τι ξεβάφει αυτό το ρυπαρό σημάδι του αγοραίου διχασμού; 

Η Ελλάδα ήταν και θα είναι –ακόμη και χωρίς εμάς– το απόλυτο άθροισμα αξιών και ιδεών, πολιτισμού. Τι μας κάνει να πιστεύουμε πως έχουμε ηθικό πλεονέκτημα να υπερασπιζόμαστε την Ελλάδα χωρίς να έχουμε κατακτήσει ως κοινωνία τις στοιχειώδεις αρχές αυτού του ιδεώδους; Με ποιο πνευματικό αντίκρισμα μπερδεύουμε στα λόγια μας έναν στίχο του Αισχύλου χωρίς να έχουμε καταβάλει την παραμικρή προσπάθεια κατανόησης και μετουσίωσής του σε βίωμα; Φοβόμαστε και βλέπουμε παντού εχθρούς επειδή γνωρίζουμε πως τελικά δεν είμαστε αυτό που θα θέλαμε ή που θα έπρεπε να είμαστε. Η άγνοια είναι η μόνη φυλακή. Η πνευματική χρεοκοπία έχει συνώνυμο τον θάνατο. 

Η Ελλάδα έχει ελπίδα να ζήσει μόνον αν στραφεί στη γνώση και στην αναζήτηση της αλήθειας. Με τα δάνεια, τις πολιτικές ρητορείες και τις ανώδυνες διευθετήσεις απλά και άχρονα θα επιζήσει, προσπαθώντας να διακρίνει στο σκοτάδι τους πραγματικούς «Ελληνες» που «μετέχουν της ημετέρας παιδείας», απ’ όποιο τόπο κι αν κατάγονται.