ΒΛΕΠΟΝΤΑΣ ΤΗΝ "ΧΩΡΑ ΤΟΥ ΑΥΡΙΟ"...

Ἕλενα Χατζόγλου 
(Δρ. Φιλολογίας)

«Ἡ χώρα τοῦ αὔριο» 

Μία ἑρμηνευτική προσέγγιση 

Μία ἐνδιαφέρουσα σκηνοθετικὴ πρόταση, ἀντίθετη πρὸς αὐτὲς ποὺ προβάλλει συνήθως (μὲ τὶς ἀπίστευτες ἡρωϊκὲς-μεσσιανικὲς πράξεις τοῦ ἀτομικοῦ ἤ τοῦ συλλογικοῦ ὑποκειμένου) ἡ ἀμερικανικὴ βιομηχανία τοῦ κινηματογράφου, χρησιμοποιήθηκε γιὰ νὰ ἐπενδύσει τὸ θέμα τῆς πρόσφατης κινηματογραφικῆς ταινίας «Ἡ χώρα τοῦ αὔριο» (Tomorrowland) (σὲ σκηνοθεσία τοῦ Brad Bird καὶ σενάριο Damon Lindelof). 

Ὁ πρωταγωνιστὴς τῆς ταινίας Φράνκ Γουόκερ (G. Clooney) ἐνσαρκώνει τὸν ἄνθρωπο-ἐπιστήμονα τῆς ἐποχῆς μας, ὁ ὁποῖος, γοητευμένος ἀπὸ τὴν παντοδυναμία τῆς τεχνολογίας καὶ τοῦ «παραδείσου» ποὺ αὐτὴ ἐπαγγέλλεται, ἤδη ἀπὸ νεαρὴ ἡλικία ἐμπλέκεται σὲ μία διαδιακασία ἀνατροφοδότησης ἑνὸς πλαστοῦ κόσμου. Μάλιστα ὁ «κόσμος» αὐτὸς χρησιμοποίησε ὅλη τὴν ἱκμάδα τῆς νεανικότητας καὶ τῆς ἁγνότητας τῶν προθέσεών του, μέχρι ποὺ τὸν ἐξέβαλε βίαια, τὸν ἐξόρισε, ὅταν πιὰ κατάλαβε ὅτι δὲν ἔχει νὰ τοῦ προσφέρει τίποτα ἤ, ἀκόμη, ὅτι τοῦ ἔγινε ἐνοχλητικὸς ἕως καὶ ἐπικίνδυνος. 

Ὁ θεατὴς παρακολουθεῖ μέσα ἀπὸ τὴν ταχύτατη ἐναλλαγὴ σκηνῶν καὶ εἰκόνων -ποὺ δυστυχῶς κάποτε συσκοτίζουν τὸ βαθύτερο νόημα τοῦ ἔργου- τὴν πορεία ζωῆς ἑνὸς ἀνθρώπου ποὺ ἑλκύεται ἀπὸ τὴν τεχνολογία καὶ τὴν ἐφευρετικότητα, ποὺ ἔχει ἕνα ὅραμα ἐπίτευξης τέλειων ἐφευρέσεων, τὰ ὁποῖα προάγουν τὸν ἄνετο τρόπο ζωῆς καὶ τὴν κατάκτηση τοῦ κόσμου καὶ τοῦ διαστήματος. Τοῦ διαφεύγει ὅμως ὅτι ἡ τεχνολογία χωρὶς ἀνθρωπιστικὸ περιεχόμενο μπορεῖ νὰ στραφεῖ κατὰ τοῦ ἴδιου τοῦ ἀνθρώπου. Καὶ τὸ πρῶτο θύμα μιᾶς τέτοιας διαδικασίας γίνεται αὐτὸς ὁ ἴδιος ὁ διαχειριστής της. Ἐκπίπτει ἀπὸ τὴ θέση ποὺ εἶχε κατακτήσει στὸν καινούργιο αὐτὸν «κυβερνοχῶρο», ἀπομονώνεται σὲ ἕνα σπίτι, ὅπου ἀποφασίζει νὰ ζήσει περιχαρακωμένος, αὐτοεξόριστος καὶ μνησίκακος, συνεχίζοντας ὡστόσο νὰ παράγει τέλεια τεχνολογικὰ ἐπιτεύγματα, ἀλλὰ μακριὰ ἀπὸ ὁποιαδήποτε ἀνθρώπινη ἐπικοινωνία. 

Ὅταν εἰσβάλει στὸν κόσμο του μία ἐνθουσιώδης νεαρὴ ἔφηβη, ἡ Κέισυ Νιούτον (Britt Robertson), καὶ μέσα ἀπὸ μία ἐπίπονη διαδικασία αὐτοσυνειδησίας καὶ ὡρίμανσης, ὁ Γουόκερ ἀντιλαμβάνεται ὅτι ἡ τεχνολογικὴ ἐξέλιξη δὲν μπορεῖ νὰ εἶναι αὐτοσκοπός, ὅπως διακηρύχθηκε κατὰ κανόνα στὴν Νεωτερικότητα, ἂν μάλιστα στερεῖται ἠθικῶν ἐρεισμάτων, αὐτῶν ποὺ προσφέρει ἕνα ἀξιακὸ σύστημα σεβασμοῦ πρὸς τὸν συνάνθρωπο, τὸ περιβάλλον, τὸν ἴδιο του τὸν ἑαυτό. Γιατὶ συχνὰ μέσα ἀπὸ τὶς αὐταπάτες, μέσα ἀπὸ μία ἑκούσια ἢ ἀκούσια ἐξαπάτηση, μπορεῖ κανεὶς νὰ ἀλλοτριωθεῖ ἀκόμη καὶ ἀπὸ τὸν βαθύτερο ἑαυτό του. Αὐτὸ τὸ αἴσθημα ἀλλοτρίωσης κυριαρχεῖ στὴν ψυχολογία τοῦ συγκεκριμένου ἥρωα, ὁ ὁποῖος ἐλευθερώνεται ἀπὸ αὐτό, μόνον ὅταν ἀντιλαμβάνεται τὴν ἀλήθεια, ὅτι δηλαδὴ ὁ κόσμος δὲν χρειάζεται τὴν κυριαρχία τῆς τεχνολογίας γιὰ νὰ εὐτυχήσει, οὔτε κἂν γιὰ νὰ προοδεύσει, ἀλλὰ ἕνα ἄλλου εἴδους ὅραμα, μία ἔμπνευση. Αὐτὴ συνίσταται στὸν σεβασμὸ τοῦ ἄλλου, στὴν ἀγάπη τῆς φύσης, στὴν ἐλευθερία, στὴ δημιουργικότητα. 

Δὲν εἶναι τυχαῖο μάλιστα ὅτι τὸ πραγματικὸ νόημα τῆς ζωῆς ὁ ἥρωας τὸ βρίσκει ὅταν συνειδητοποιεῖ τί σημαίνουν τὰ δύο βασικὰ «πρόσωπα» ποὺ τὸν συμπαρέσυραν στὴν αὐταπάτη, ὁ πανοῦργος «ἐπιτηρητὴς τῶν πάντων» Νὶξ (Hugh Laurie) καὶ τὸ μικρὸ-ρομπὸτ Ἀθηνά (Raffey Cassidy). Ὁ πρῶτος συμβολίζει τὸν κυρίαρχο τοῦ κόσμου, ποὺ τὸν ὁδηγεῖ μὲν στὴν «πρόοδο» τῆς τεχνολογίας, καὶ στὴ δῆθεν οἰκοδόμηση τῆς εὐτυχίας, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα μὲ τὴν ἀλόγιστη χρήση της φέρνει πλησιέστερα τὴν καταστροφὴ τοῦ πλανήτη, ἐνῶ ἡ δεύτερη εἶναι τὸ ρομπὸτ-δόλωμα, ποὺ ἐκμεταλλεύεται τὶς ἀνθρώπινες ἀνάγκες του γιὰ ἐμπιστοσύνη καὶ συμπάθεια. Καὶ οἱ δύο, ὡστόσο, φαίνεται νὰ τὸν χειραγωγοῦν καὶ νὰ τὸν ὁδηγοῦν σταδιακὰ σὲ μία εἰκονικὴ πραγματικότητα. Μόνον ὅταν ἀναμετρᾶται μὲ θάρρος ἀπέναντί τους βρίσκει τὸ πραγματικὸ νόημα τῆς ζωῆς του. 

Τέλος, μὲ τὴν ἀνιδιοτελὴ ἔμπνευση τῆς Κέϊσυ, ὁ Φράνκ Γουόκερ ἀποφασίζει νὰ συμπράξει σὲ μία διαδικασία διάσωσης τοῦ πλανήτη, ἡ ὁποία ὅμως δὲν συντελεῖται μὲ ὅρους κυριαρχίας καὶ ἐξουσιαστικῆς ἐπιβολῆς, ἀλλὰ ἐλεύθερης συνειδητότητας καὶ προσωπικῆς πρωτοβουλίας. Ὁ ἥρωας τότε λειτουργεῖ ὡς ὁ ἀντι-ἥρωας, ποὺ ἐμπνέει καὶ ἄλλους ἀνθρώπους ἀβίαστα, ἀπροϋπόθετα, ἀνιδιοτελῶς. 

Ἡ «χώρα τοῦ αὔριο», ἑπομένως, δὲν εἶναι αὐτὴ ὅπου ἐπικρατεῖ ἡ δύναμη τῆς κυριαρχίας, ἡ ὁποία μπορεῖ νὰ πηγάζει ἀπὸ τὴν ἐξουσία, τὴ μυϊκὴ δύναμη, τὴν εὐφυΐα, τὴν ἐφευρετικότητα, τὸν πλοῦτο τῶν ὑλικῶν μέσων, ἀλλὰ κυρίως καὶ πρωτίστως ἀπὸ τὸν σεβασμό, τὴν ἐλευθερία τῆς συνείδησης καὶ τὴν ἀνθρωπιά. 

(ἐφημ. Ρήξη, 13. 6.2015)