«Όποιο φεγγάρι θελήσει να βγει, δεκτόν»

Της ΙΟΥΛΙΤΑΣ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΥ

Ελευθεροτυπία  

Το αίνιγμα της Σελήνης, ακόμη κι αν είναι διαβασμένο από τη θάλασσα, όπως γράφει ο Ελύτης, παραμένει, ωστόσο, σχεδόν πάντοτε άλυτο και σαγηνευτικό για τον άνθρωπο. Μια έλξη μαγική, που διαπερνά τα στρώματα του αιθέρα κι έρχεται να τραβήξει με τ' αόρατα μεταξένια της νήματα κάθε νυχτερινό βλέμμα, κάθε ανομολόγητη νοσταλγία, κάθε έρωτα... 

Ομόλογη, εν πολλοίς, η ποίηση με αυτήν τη σαγήνη του φεγγαριού συχνά το επικαλείται, το φιλοξενεί στους στίχους της, το «μοιράζει» σε λεπτές φέτες μυστηρίου και νοσταλγίας. 

Ο Ελύτης, ίσως, λιγότερο από τους άλλους ποιητές αφήνει τη Σελήνη να συγκατοικήσει με τον κυρίαρχο φυσικό και μεταφυσικό ήλιο του, με το απόλυτο κυανό των νερών της ανοιχτής του θάλασσας, με τις εφτά διαβαθμίσεις του πράσινου των πολλαπλών πραγματικών και υπερβατικών κήπων του, με την ομορφιά μιας Ελένης, μιας νέας γυναίκας που περνά διαρκώς κάπου ανάμεσα στις γραμμές του λόγου του. 

Ωστόσο, η Σελήνη ξεμυτίζει, κάποτε, τα μεσάνυχτα μέσα στην ποίηση του Ελύτη και είτε ανασύρει μες στο ημίφως το πατρογονικό σπίτι της Λέσβου, είτε σπάζει τη «νηνεμία» της νύχτας με ψιθυρίσματα και πολλά «επέπρωτο», είτε καθρεφτίζει την παντοτινή Ελένη ως Σελήνη αναβρυτή, ως αναβλύζουσα της ζωής τον χυμό! Σε μια νύχτα «πανσέ» -με τα βαθιά δηλαδή σιβυλλικά του χρώματα- η Σελήνη, ποτισμένη από επιθυμία αγιάτρευτη, φαντάζει η μόνη οδηγήτρια στην άλλη όψη του κόσμου, στην άλλη ενέργεια του ηλιακού φωτός, στην ασημένια αντανάκλασή του. Μες στον βαθύ ουρανό η Σελήνη γίνεται αυτή που υποδηλώνει το απροσμέτρητο, αυτή που φέρνει μια «λύπη άγνωστης γενεάς» αιφνίδια στην ψυχή, αυτή που σημαίνει την αρχή και το τέλος, τον έρωτα και τον χαμό. 

«Μην ακούτε τον Armstrong. Η μυρωδιά του φεγγαριού θα πρέπει να είναι κάτι ανάμεσα σε παλαιό φιλί και αιθέριο έλαιο κυπαρισσώνων», λέει ο Ελύτης κι αφήνει τη σελήνη της ποίησής του να αρθρώνει τη δική της φωνή, που μπλέκεται με τα «μυριάδες τριζόνια» με τα «όμικρον άλφα κι έψιλον απ' τα παντοτεινά». Αλλοτε πάλι μέσα σε βαθιά σιωπή η σελήνη του ανοίγει το δικό της μονοπάτι πάνω στην αποκοιμισμένη θάλασσα, με το κάτοπτρο του ύπνου προκαλεί και συνάμα εμφανίζει άγνωστες όψεις της ψυχής, ή πάλι κυριαρχώντας στο θερινό στερέωμα φωτίζει ένα σπάνιο μπλε, που πάνω του «γίνεται το αραχνοΰφαντο του πεπρωμένου να διαβάζεις», βγαίνοντας αργά και ιερατικά μόνον όταν έχουν πέσει «στον ύπνο οι βλάστημοι», μόνον όταν έχουν το ελεύθερο οι αισθήσεις, που «ίδιες νόμοι του σύμπαντος πιστεύεις είναι». 

Δείτε εδώ τα "Της Σελήνης της Μυτιλήνης" 

«Με πανσελήνου ύελο» ο Ελύτης συμπληρώνει αυτήν τη μεγάλη και διάφανη εικόνα ενός μεταφορικού καλοκαιριού. Ενός καλοκαιριού που οι λέξεις είναι σημεία ιδεών, όπου οι ιδιότητες των φυσικών στοιχείων αναλογούν στο πνεύμα, όπου ακόμη και τα πιο ασήμαντα υλικά στοιχεία δεν αποτελούν μόνον δεδομένα ενός οικοσυστήματος αλλά μονάδες ενός μεταμορφωτικού κώδικα, ενός συστήματος αξιών. Το φεγγάρι είτε σπαράζει στο κοτσάνι της νύχτας, είτε φορά την «προσωπίδα του ήλιου», είτε πλουτίζει με τα «ευρήματά» του τον ρου των υδάτων, είτε βγαίνει στον σκοτεινό ουρανό «με το αλλοιωμένο μάγουλο», είτε κοσμεί ως «διάδημα το μέτωπο της νύχτας», είτε εξακολουθεί να είναι απλά η προαιώνια θαλασσινή σελάνα της Σαπφώς, αποτελεί πάντοτε ένα ακόμη φυσικό στοιχείο, που διατηρώντας την υλική του υπόσταση μπορεί να αποκτά υπερβατική διάσταση μες στην ποιητική λειτουργία, να γίνεται φορέας μυστικών μηνυμάτων, όργανο μαγείας, να σημαίνει το αφανές, να αποκαλύπτει κάτι από το μυστήριο της ύπαρξης. 

Στο μεγάλο καλοκαίρι της Ελλάδας κάθε φεγγάρι εποπτεύει την πραγματικότητα και τ' όνειρο, «κάθε φεγγάρι ομολογεί», κάθε φεγγάρι αναταράσσει το νερό της συνήθειας, ανασύρει απ' τη μνήμη μια παλαιά ιδιωτική ενθύμηση, υπόσχεται ένα διαφορετικό μέλλον, κάθε φεγγάρι ξαναγεννά στον νου μας τον κόσμο. Γιατί, όπως γράφει ο Οδυσσέας Ελύτης: «Γρατζουνάει το πρώτο σου φιλί, όπως το πρώτο σου ποίημα. Κι είναι οι δυο αυτές αγριμάδες που, αν συμπέσουν και κάνουν καινούριο φεγγάρι, μπορεί να ξαναγραφτεί απαρχής η ιστορία του κόσμου».