Evguέni Zamiatine: «Γιά τόν καλλιτέχνη ἡ ἐπιλογή τῶν προσώπων τῶν ἔργων του εἶναι μία πράξη ἐρωτική»

Δημήτρης Μπαλτᾶς 

Evguέni Zamiatine, En coulisses, trad. S. Benech, Éditions Interférences, Paris 2014, σελ. 60 

Στό τομίδιο πού ἐξεδόθη προσφάτως, περιέχονται τρία ἀφηγήματα σε γαλλική μετάφραση τοῦ Ρώσσου συγγραφέως Γεβγένι Ζαμιάτιν (1884-1937), ὁ ὁποῖος εἶναι γνωστός στο ἑλληνικό ἀναγνωστικό κοινό ἀπό τά μεταφρασμένα ἔργα του Ἐμεῖς (τό ὁποῖο μάλιστα ἐξεδόθη τρεῖς φορές, τό 1978, τό 1990 καί τό 2010, ἀπό τίς ἐκδόσεις Πλέθρον, Καινό και Ἐξάρχεια, ἀντιστοίχως) καί Ἡ πλημμύρα (μετ. Τ. Γκρίτση-Μιλιέξ, ἐκδόσεις Καστανιώτη, Ἀθήνα 1990), ἀλλά καί ἀπό την ἐπιστολή πού ἀπηύθυνε στόν Στάλιν ζητώντας ἀπό αὐτόν να τοῦ ἐπιτρέψει νά φύγει ἀπό τήν Σοβιετική Ἕνωση («Γράμμα στόν Στάλιν», ἐπιμ. Γ. Παπαθανασόπουλος, Ἐποπτεία, τ. 95, 1984, σσ. 1055-1056). 

Τά ἀφηγήματα τοῦ τομιδίου ἔχουν ἰδιαίτερη σημασία, διότι παρουσιάζουν ἁδρομερῶς τίς ἀπόψεις τοῦ Ζαμιάτιν πάνω στήν τέχνη γενικῶς (σσ. 39-55) καί στήν δική του λογοτεχνική παραγωγή εἰδικότερα (σσ. 11-37). Μεταξύ ἄλλων, ὁμολογεῖ ὁ Ρῶσσος συγγραφέας ὅτι «ὁ πιό ἀπαιτητικός κριτικός τοῦ ἔργου του εἶναι ὁ ἑαυτός του» (σ. 36). Ὅσον ἀφορᾶ τήν ἀξία ἑνός ἔργου τέχνης, ὁ Ζαμιάτιν ἰσχυρίζεται ὅτι «αὐτή δεν εἶναι παρά ἡ πρωτοτυπία του τόσο στην μορφή ὅσο και στο περιεχόμενο» (σ. 42). Ἔχει, ἐξ ἄλλου, ἐνδιαφέρον ἡ τοποθέτησή του ὅτι «γιά τόν καλλιτέχνη ἡ ἐπιλογή τῶν προσώπων τῶν ἔργων του εἶναι μία πράξη ἐρωτική» (σ. 43), φέρνοντας ὡς παραδείγματα τον Γκόγκολ, τον Ντοστογιέφσκι καί τόν Γκόρκι. 

Δέν χωρεῖ ἀμφιβολία ὅτι πρόκειται γιά μία ἀκόμη σημαντική μεταφραστική προσπάθεια τῆς παρουσιάσεως τοῦ πολύπλευρου ἔργου τοῦ Ζαμιάτιν στήν γαλλική. Εἶναι συγχρόνως καί μία ἀφορμή νά συνεχιστοῦν οἱ μεταφραστικές προσπάθειες τοῦ ἔργου του και στήν ἑλληνική, ἐάν μάλιστα ληφθεῖ ὑπ’ ὄψιν ὅτι ἐφέτος συμπληρώνονται 130 χρόνια ἀπό την γέννηση τοῦ Ρώσσου λογοτέχνη.