ΜΙΑ ΕΝΔΙΑΦΕΡΟΥΣΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΤΗΣ ΜΕΓΑΛΗΣ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΣΧΟΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗ ΓΙΓΟΥΡΤΣΗ

“Η Μεγάλη Σχολή δεν είναι μουσείο, αλλά ζωντανό σχολείο” 

Ο Ηρακλειώτης φιλόλογος στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και πρόεδρος του τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων του Ν. Καζαντζάκη, Γιάννης Γιγουρτσής, μιλά στην “Π” 

Της Κατερίνας Μυλωνά 

Πατρίς Κρήτης

Μία νέα παροικία Ελλήνων δημιουργείται στην Κωνσταντινούπολη τα τελευταία χρόνια, λόγω της κρίσης, όπως παρατηρεί σε συνέντευξή του στην “Π” ο Ηρακλειώτης φιλόλογος στη Μεγάλη του Γένους Σχολή και πρόεδρος του τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, κ. Γιάννης Γιγουρτσής. 

“Η Μεγάλη Σχολή δεν είναι σήμερα μουσείο και απολίθωμα του παρελθόντος, αλλά ένα απολύτως ζωντανό και παραγωγικό σύγχρονο σχολείο”, τονίζει. 

Ποια είναι η απήχηση του Καζαντζάκη στην Τουρκία; 

- “Ο Καζαντζάκης είναι ένας από τους δύο πλέον γνωστούς και αγαπητούς νέους Έλληνες λογοτέχνες παγκοσμίως (ο άλλος που υπαινίσσομαι είναι φυσικά ο Καβάφης). Η Τουρκία δεν αποτελεί εξαίρεση. Ένας καλλιεργημένος Τούρκος που θέλει να διαβάσει ελληνική λογοτεχνία θα αναζητήσει και θα μελετήσει τον Καζαντζάκη.Συγχρόνως η σκέψη, ο στοχασμός του γοητεύει τους φιλελεύθερους Τούρκους διανοούμενους. Υπάρχουν μεταφράσεις αρκετών έργων του, όχι όμως όλων και ούτε είναι όλες που κυκλοφορούν καλές. Παράλληλα η προσέγγιση που γίνεται στον Καζαντζάκη μένει σε ένα πρώτο επίπεδο ανάγνωσης, καθώς δεν υπάρχουν ειδικοί μελετητές του έργου του στη χώρα ούτε κάποια ενασχόληση με τον Καζαντζάκη στα πανεπιστήμια, Μέρος αυτού του κενού θα προσπαθήσει να καλύψει η ίδρυση τμήματος της Εταιρείας Φίλων Νίκου Καζαντζάκη στην Τουρκία. Ο σκοπός μας είναι να βοηθήσουμε στην γνωριμία του σημερινού αναγνωστικού κοινού της Τουρκίας, και ειδικά των νέων, με τον μεγάλο Κρητικό στοχαστή και να ενθαρρύνουμε την μετάφραση και την περαιτέρω μελέτη του έργου του από τους ειδικούς”. 

Είναι μεγάλη η ευθύνη που αισθάνεται κάποιος όταν διδάσκει στη Μεγάλη του Γένους Σχολή; 

- “Η Μεγάλη του Γένους Σχολή είναι αδιαμφισβήτητα το αρχαιότερο εκπαιδευτικό ίδρυμα του Ελληνισμού και ένα από τα αρχαιότερα της Ευρώπης. Είναι ένα σχολείο στο οποίο διδάσκονται επί αιώνες αδιαλείπτως η ελληνική γλώσσα και παρέχεται ελληνική παιδεία. Το 2014 θα γιορτάσουμε τα 560 χρόνια από την επανίδρυσή της, καθώς ως μια τέτοια ημερομηνία θεωρείται συμβατικά το 1454, έτος κατά το οποίο επανιδρύεται το Πατριαρχείο από τον Μωάμεθ τον Πορθητή και εγκαθίσταται ως Πατριάρχης ο Γεννάδιος, ο οποίος είναι και ιδρυτής της Σχολής μας. Η Μεγάλη Σχολή είναι υπό μία έννοια πρόδρομος όλων των σύγχρονων ελληνικών εκπαιδευτκών ιδρυμάτων, συμπεριλαμβανομένων των ανωτάτων, αφού υπήρξε η Σχολή που μόρφωνε τα στελέχη της Ρωμιοσύνης και παρείχε ανώτερη παιδεία στον τόπο που για σειρά αιώνων υπήρξε το κέντρο του ελληνικού κόσμου, στην Κωνσταντινούπολη. Όσο και αν σήμερα ο ρόλος της Σχολής είναι τελείως διαφορετικός και οι στόχοι της πολύ πιο μετριοπαθείς, η τεράστια κληρονομιά που φέρει δεν μπορεί να αγνοηθεί. Ωστόσο η βαρύτητα του ονόματος δεν αποτελεί βάρος για εμάς που βρισκόμαστε εκεί, αλλά μάλλον αντίβαρο στις όποιες δυσκολίες, αντιξοότητες ή πρόσκαιρες απογοητεύσεις. Έτσι θα έλεγα ότι η ευθύνη, που είναι όντως μεγάλη για κάθε υπεύθυνο εκπαιδευτικό σε κάθε σχολείο- πόσο μάλλον σε αυτό- αναλαμβάνεται πολύ πιο εύκολα όταν συνδυάζεται με την τιμή και την χαρά να κρατάς ζωντανή μια παράδοση πεντέμισι αιώνων, επιδιώκοντας τη συνέχεια και την ανανέωση της. Γιατί η Μεγάλη Σχολή, πρέπει να το τονίσω αυτό, δεν είναι σήμερα μουσείο και απολίθωμα του παρελθόντος, αλλά ένα απολύτως ζωντανό και παραγωγικό σύγχρονο σχολείο”.  

“Κάθε εθνικό κράτος επιθυμεί να διαπλάσει τους νέους κατά το δικό του πρότυπο” 

Μιλήστε μας για τη σημερινή της σύνθεση, όσο αφορά στα άτομα που τη στελεχώνουν και τους μαθητές της. 

“Η Σχολή σήμερα είναι μειονοτικό ιδιωτικό σχολείο (μειονοτικό ως προς το ποιους μαθητές μπορεί να δεχτεί, ιδιωτικό ως προς το θέμα της οικονομικής διαχείρισης). Είναι ανεξάρτητο οικονομικά και διοικητικά βακούφι (ίδρυμα) που ωστόσο ελέγχεται ως προς το εκπαιδευτικό έργο από το τουρκικό Υπουργείο Παιδείας. Το καθεστώς λειτουργίας του διέπεται από δύο ελληνοτουρκικά εκπαιδευτικά πρωτόκολλα (1952 και 1968) που συνδέονται με τη συνθήκη της Λωζάνης και είναι απολύτως αντίστοιχο με αυτό των σχολείων της μουσουλμανικής μειονότητας στη Θράκη. Περιλαμβάνει τις δύο ανώτερες βαθμίδες της προ πανεπιστημιακής εκπαίδευσης, Γυμνάσιο και Λύκειο θα λέγαμε στην Ελλάδα, και έχει φέτος 55 παιδιά και 21 καθηγητές. Τα παιδιά είναι όλα μέλη της μειονότητας, καθώς μονάχα παιδιά που είναι Ρωμιοί, δηλαδή ελληνορθόδοξοι στο θρήσκευμα και Τούρκοι πολίτες, μπορούν να φοιτήσουν κανονικά στο σχολείο. Οι οικογένειές τους είναι από Κωνσταντινούπολη, Ίμβρο, Τένεδο αλλά και την περιοχή της Αντιόχειας όπου υπάρχει μια σημαντική ελληνορθόδοξη κοινότητα. Κάποια παιδιά προέρχονται από μεικτούς γάμους στους οποίους κυριαρχεί η ταυτότητα του Ρωμιού γονέα. Οι καθηγητές είναι είτε ομογενείς διορισμένοι κατευθείαν στο σχολείο είτε Τούρκοι εκπαιδευτικοί του δημοσίου αποσπασμένοι στο σχολείο είτε Έλληνες εκπαιδευτικοί που αποσπώνται εκεί από το ελληνικό δημόσιο. Τα μαθήματα γίνονται σε δύο γλώσσες. Τα περισσότερα γίνονται στα ελληνικά, ωστόσο στα τουρκικά γίνονται πέρα από την τουρκική γλώσσα και φιλολογία και τα μαθήματα της Ιστορίας, της Γεωγραφίας και της Κοινωνιολογίας, τα μαθήματα δηλαδή που διαπλάθουν κατά κύριο λόγο τη συνείδηση του πολίτη του κράτους. Επισημαίνω για να προλάβω τις ενδεχόμενες ενστάσεις ότι το αντίστοιχο ακριβώς γίνεται στα ελληνικά μειονοτικά σχολεία της Θράκης. Ας μην ξεχνάμε πως κάθε εθνικό κράτος επιθυμεί να διαπλάσει τους νέους κατά το δικό του πρότυπο και να ομογενοποιήσει κατά το δυνατόν όλους τους πολίτες του”.  

“Οι Έλληνες της Πόλης είναι ένα κομμάτι του Ελληνισμού που βρίσκεται εκεί από πάντα” 

Οι Έλληνες που ζουν στην Πόλη διατηρούν δεσμούς με τη χώρα μας; Τηρούν ήθη και έθιμα; 

- “Οι Έλληνες της Πόλης, ο Ρωμιοί όπως οι ίδιοι προτιμούν να αυτοαποκαλούνται είναι ένα κομμάτι του Ελληνισμού που βρίσκεται εκεί «από πάντα». Άλλωστε όπως προανέφερα το κέντρο του ελληνικού κόσμου για 15-16 περίπου αιώνες ήταν η Κωνσταντινούπολη. Οι Ρωμιοί δεν είναι απόδημοι Έλληνες, πρόσφυγες ή μετανάστες. Είναι γηγενείς, ντόπιοι, όπως είναι ένας Κρητικός ή ένας Ηπειρώτης ή ένας Μωραϊτης στον τόπο του. Ασφαλώς αποτελούν ένα κομμάτι του Ελληνισμού και βεβαίως έχουν δεσμούς και σχέσεις στενές με το σύγχρονο εθνικό κέντρο του Ελληνισμού” που είναι η Ελλάδα. Άλλωστε οι περισσότεροι Ρωμιοί έχουν στενούς συγγενείς (γονείς, παιδιά, αδέλφια) στην Ελλάδα. Ωστόσο δεν παύουν να είναι πρώτα απ’ όλα Πολίτες, Ρωμιοί. Κρατούν και διατηρούν τις δικές τους τοπικές ιδιαιτερότητες, τα ήθη, τα έθιμα τους, το πολίτικο ιδίωμα. Νομίζω ένας Κρητικός μπορεί να το καταλάβει πολύ καλά αυτό. Να τονίσω τέλος μία ιδιαιτερότητα η οποία επηρεάζει σε πολύ μεγάλο βαθμό το χαρακτήρα και την ταυτότητα των Ελλήνων της Πόλης και αυτή δεν είναι άλλη από τη σύνδεση με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και τον Πατριάρχη, ο οποίος για όσους Έλληνες ζούμε στην Πόλη είναι μαζί (καμιά φορά και πριν) από όλα τα άλλα ο τοπικός Επίσκοπος, ο «δικός μας» Δεσπότης.  

Τέλος να αναφέρω ότι “τα τελευταία 2-3 χρόνια, κυρίως λόγω της κρίσης, δημιουργείται μια καινούργια παροικία Ελλήνων από την Ελλάδα, Ελλαδιτών όπως λέγονται συνήθως. Αυτό το νέο αίμα, αν καταφέρει να ριζώσει και να φέρει καρπούς, αποτελεί και μία απτή ελπίδα για το μέλλον του πολίτικου Ελληνισμού”. Αλλά για να δείξει κάτι τέτοιο χρειαζόμαστε ακόμα χρόνο”.  

“Η Πόλη είναι ένας τόπος που είναι και ελληνικός κι αυτό είναι η γοητεία της” 

Ποιες διαπιστώνετε πως είναι σήμερα οι σχέσεις Ελλήνων με Τούρκων; 

- “Εξαιρετικές, κατ’ αρχήν, παρά το βεβαρυμένο παρελθόν και τις εκατέρωθεν προκαταλήψεις και φοβίες. Με τους Τούρκους οι ομοιότητες είναι πολλές αλλά πολλές είναι και οι διαφορές. Ωστόσο ομοιότητες και διαφορές συμπλέκονται και δημιουργούν κατά ένα περίεργο τρόπο ένα ενιαίο σύνολο. Προ ημερών σε μια τηλεοπτική εκπομπή ο φίλος μου ο Στέλιος Μπερμπέρης είπε σε σχετική ερώτηση μια φράση που με εκφράζει απόλυτα. «Τούρκοι και Έλληνες είναι σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος, τόσο όμοιοι και τόσο διαφορετικοί». Αυτό εξηγεί και τη στενή σύνδεση και τις έντονες αντιπαραθέσεις. Πάντως ένας Έλληνας που ζει στην Τουρκία και μάλιστα στην Πόλη δεν νιώθει ξένος, τουλάχιστον προσωπικά ουδέποτε ένιωσα ξένος. Η Πόλη είναι ένας τόπος που είναι και ελληνικός και αυτό είναι η γοητεία της. Και το ενδιαφέρον είναι πως πολλοί Τούρκοι φίλοι μας συμμερίζονται αυτό το συναίσθημα”. 

Πώς βιώνει η Τουρκία την οικονομική κρίση; 

- “Η Τουρκία δεν βιώνει καμία οικονομική κρίση αυτή την περίοδο. Αντίθετα βιώνει οικονομική ανάπτυξη εδώ και μία δεκαετία. Τώρα το πόσο υγιής και σταθερή είναι η οικονομία είναι ένα άλλο ζήτημα που χρειάζεται πολλή ανάλυση και ίσως μία άλλη συνέντευξη.Το ίδιο ισχύει και για την εσωτερική πολιτική κατάσταση στη χώρα, η οποία παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον καθώς η Τουρκία ζεί μία περίοδο μεγάλων εσωτερικών αλλαγών που δημιουργούν νέα δεδομένα στην τουρκική κοινωνία. Η μεγάλη πολιτική κρίση που ζει η χώρα από το περασμένο καλοκαίρι με τα επεισόδια για το πάρκο Γκεζί στο Ταξίμ και τις συνακόλουθες διαδηλώσεις κορυφώνεται αυτές τις μέρες με τη μείζονα κυβερνητική κρίση που ξεκίνησε με την αποκάλυψη των μεγάλων σκανδάλων διαφθοράς στα οποία εμπλέκονται συνεργάτες του πρωθυπουργού. Το μέλλον ειναι ακαθόριστο, φαίνεται ωστόσο πως η περίοδος της παντοδυναμίας του κ. Ερντογάν φτάνει στο τέλος της και μια καινούργια σελίδα ετοιμάζεται να ανοίξει για την πολιτική σκηνή της χώρας. Οι πολιτικές αλλαγές φυσικά επηρεάζουν και όλους τους τομείς της δημόσιας ζωής καθώς και την οικονομία. Ίδωμεν...”. 

“Σύντομα μετά την κρίση στην Ελλάδα, στην Τουρκία κυριάρχησε η συμπόνοια για μας” 

Τι λένε οι Τούρκοι για όσα συμβαίνουν στην Ελλάδα; 

-“Η Ελλάδα για τους Τούρκους ήταν πάντα ένας ιδιαίτερος γείτονας που τον αγαπούσαν, τον φοβόντουσαν, τον ζήλευαν. Το καθένα από αυτά ξεχωριστά ή και όλα μαζί. Η Ελλάδα είναι πολύ οικεία και πολύ άγνωστη συγχρόνως, ο Έλληνας είναι ο γείτονας, ο απλός, «δικός μας άνθρωπος» αλλά είναι και ο Ευρωπαίος πολίτης ο πετυχημένος και απόμακρος. Η οικονομική κρίση στην Ελλάδα προκάλεσε αρχικά μεγάλη έκπληξη που συνοδεύτηκε από μια λανθάνουσα ικανοποίηση που ενισχυόταν από τα γνωστά κλισέ (καλά να πάθετε, αφού κοιμάστε το μεσημέρι και δεν δουλεύετε, παίρνετε πάρα πολλά χρήματα, ξοδεύετε πολύ περισσότερα, όλη μέρα γλεντάτε κ.λπ.). Σύντομα ωστόσο κυριάρχησε το συναίσθημα της συμπάθειας και της συμπόνιας προς τον φίλο και τον γείτονα, ειδικά όταν έγινε σαφές ότι εξαιτίας της κρίσης υποφέρουν πολλοί άνθρωποι που δεν έχουν φταίξει σε τίποτα. Οι Τούρκοι έχουν γενικά αναπτυγμένο το αίσθημα αλληλεγγύης προς τους πιο αδύνατους. Το συχνότερο σχόλιο που ακούω είναι «Και εμείς τα περάσαμε και ήταν πάρα πολύ δύσκολα, αλλά το ξεπεράσαμε και αυτό θα γίνει και με σας σύντομα». Αν ο σχολιάζων είναι και οπαδός του κυβερνώντος κόμματος, τότε συνήθως ακολουθεί και ένα σχόλιο του τύπου «Και στην Ελλάδα χρειάζεται ένας ηγέτης σαν τον Ταγίπ (Ερντογάν) για να βάλει τα πράγματα σε τάξη».  

Τα τελευταία χρόνια η οικονομική ανάπτυξη στη χώρα έχει οδηγήσει σε ένα έντονο ρεύμα Τούρκων τουριστών προς την Ελλάδα. Οι περισσότεροι γυρίζουν ενθουσιασμένοι από την πρώτη τους επίσκεψη. Αρκετοί είναι και οι Έλληνες τουρίστες που έρχονται, ακόμα, στην Τουρκία η οποία παραμένει ένας σχετικά φτηνός προορισμός. Οι επαφές αυτές βοηθούν στην γνωριμία στην αλληλοκατανόηση και στην αμοιβαία υποδοχή των δύο λαών. Σημαντικός προορισμός είναι και η Κρήτη, η οποία μπορεί να εξελιχθεί ακόμα περισσότερο ως τόπος προορισμού Τούρκων τουριστών. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι στην Τουρκία ζούνε πολλοί απόγονοι παλιών Τουρκοκρητικών, κάποιοι από τους οποίους μιλούν ακόμα τα κρητικά και κρατούν πολλές παραδόσεις και συνήθειες από το νησί μας. Οι Τουρκοκρητικοί έχουν πολύ έντονη την ανάμνηση της καταγωγής τους και προβάλλουν ιδιαίτερα την κρητική τους ταυτότητα”. 

ΤΙ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΤΟ 2014 ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ ΣΕ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟ ΕΠΙΠΕΔΟ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Προφητεύω, αγαπητοί συνοδίτες. 

Το 2014 που μπαίνει σε λίγες ώρες θα είναι - σε εκκλησιαστικό επίπεδο Ελλάδος - η συνέχεια του 2013, αλλά θα έχει μεγαλύτερη ένταση. 

- Ο Μητροπολίτης Πειραιώς Σεραφείμ θα εορτάσει πανηγυρικώς στην επαρχία του την 8η και την 9η Οικουμενική Σύνοδο, με απώτερο σκοπό να συγκαλέσει και μία 10η που θα καταδικάσει την "παναίρεση του Οικουμενισμού". Οι ομοφυλόφιλοι θα είναι, φυσικά, πάντα στην ημερήσια διάταξη, αφού η κυβέρνηση θα ξαναφέρει σε κάποια ευκαιρία το σύμφωνο συμβίωσης και ο Σεβασμιώτατος Πειραιώς θα εξαπολύσει και πάλι τις απειλές για αφορισμό και πάει λέγοντας... 

- Το Γραφείο Αιρέσεων της Μητροπόλεως Πειραιώς θα συνεχίζει να εκδίδει ...σεντόνια για να μας αποδείξει πόσο αιρετικοί είναι πολλοί εκ των ορθοδόξων ιεραρχών, κληρικών και λαϊκών, διανθίζοντας τη θεματολογία και με καμία μασωνία και τα τοιαύτα. 

- Ο Μητροπολίτης Καλαβρύτων και Αιγιαλείας Αμβρόσιος θα συνεχίζει να εξαπολύει μύδρους εναντίον των ...αριστερόστροφων "αδελφών του" Σισανίου, Δημητριάδος και λοιπών, αλλά και να ολοφύρεται που χάνεται η Ελλάδα και κανείς δεν τη σώζει... 35 χρόνια αρχιερεύς εκείνος κάτι προσπάθησε, αλλά.... 

- Ο Μητροπολίτης Γόρτυνος και Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας θα συνεχίζει απτόητος να διδάσκει το ποίμνιό του, με τα κυριακάτικα κηρύγματά του, για το πόσο δαιμονικός είναι ο Παπισμός και ο Πάπας, τον οποίο είναι ζήτημα αν γνωρίζουν οι ορεσίβιοι Αρκάδες. Γιατί ο ίδιος ο Πάπας σίγουρα δεν τους γνωρίζει και ούτε και θέλει να τους μάθει μάλλον... 

- Ο Μητροπολίτης Δρυϊνουπόλεως και Κονίτσης Ανδρέας θα συνεχίσει ακάθεκτος να φωνάζει με όλο του το είναι για τα δίκαια της Βορείου Ηπείρου, η οποία δύο δεκαετίες τώρα - και παραπάνω - υπάγεται στην Αυτοκέφαλη Εκκλησία της Αλβανίας, αλλά εκείνος δεν θέλει να το συνειδητοποιήσει...

- Ο Μητροπολίτης Κυθήρων Σεραφείμ θα συνεχίζει να διαμαρτύρεται για το νέο πρόγραμμα σπουδών για τα Θρησκευτικά, φοβούμενος - φευ! - απο-ορθοδοξοποίηση της νεολαίας, η οποία μέχρι τώρα διαθέτει το ορθόδοξο φρόνημα που εκείνος τής έχει εμπνεύσει και δεν πρέπει να το χάσει! 

- Πολλοί άλλοι Σεβασμιώτατοι θα συνεχίσουν να μετακινούν λείψανα, εικόνες και άλλα ιερά κειμήλια από δω κι από κει, χάριν... Θου Κύριε! 

- Ο σεβαστός καθηγούμενος της Μονής Βατοπαιδίου Εφραίμ θα συνεχίσει να μοιράζει πουλερικά και όχι μόνο. Και ψάρια, και ζυμαρικά, και όσπρια και μετρητά, φυσικά. Και θα τον ευχαριστούν άπαντες εν ενί στόματι! Και θα γεμίζουν ασφυκτικά οι αίθουσες όπου θα πραγματοποιεί τις θεόπνευστες ομιλίες του. 

Και όσοι αμφισβητούν κάπως τους παραπάνω - θεολόγοι και προσκείμενοι - θα συνεχίζουν να τους κατακρίνουν σε κατ' ιδίαν συζητήσεις ή μιλώντας γι' αυτούς περιφρονητικά, αλλά επί της ουσίας... κιχ! 

Και θα περνάμε όλοι μας καλά και οι προμνημονευθέντες καλύτερα! 

Ευλογημένο το 2014!

ΜΙΑ ΕΚΠΟΜΠΗ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΚ ΠΑΤΡΩΝ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΥ ΓΕΝΟΥΣ ΝΕΟΦΥΤΟ ΚΑΥΣΟΚΑΛΥΒΙΤΗ

Μια ακόμα εκπομπή από τη θητεία μας στον Τηλεοπτικό Σταθμό της Μητροπόλεως Πατρών "Λύχνος". 

Στη σειρά των εκπομπών μας με τίτλο "Μυρίσαι το άριστον" και θέμα την παρουσίαση σημαντικών βιβλίων, παρουσιάσαμε πριν δεκαπέντε χρόνια (1998), την μελέτη του έγκριτου νομικού και συγγραφέως Γεωργίου Θ. Γιαννόπουλου, μέσω της οποίας αναδεικνύεται η λησμονημένη μορφή του εκ Πατρών διδασκάλου του Γένους Νεοφύτου Καυσοκαλυβίτου. 

Στην πρωτότυπη αυτή μελέτη, που εκδόθηκε το 1992, και είναι η πρώτη σοβαρή εργασία για τον Νεόφυτο Καυσοκαλυβίτη, γίνεται εξονυχιστική και κριτική παράθεση των υπαρχόντων στοιχείων περί της ζωής, του έργου και της δράσεως του κορυφαίου λογίου, εν συσχετίσει προς την κατάσταση των Γραμμάτων και τα ιδεολογικά ρεύματα (εκκλησιολογικά και γλωσσικά) κατά τον 18ο αιώνα. Εξαίρεται, κυρίως, ο ρόλος του Νεοφύτου ως σχολάρχου της Αθωνιάδος Ακαδημίας και της "αυθεντικής" σχολής του Βουκουρεστίου και ως συγγραφέως -εκτός πολλών άλλων- της περιωνύμου Γραμματικής του, δηλαδή του υπομνήματος στο τέταρτο βιβλίο της Γραμματικής του Θεσσαλονικέως λογίου του ΙΕ' αιώνος Θεοδώρου Γαζή, ενός έργου εκπληκτικής σοφίας, που εκδόθηκε στο Βουκουρέστι το έτος 1768. 

Ο κ. Γεώργιος Θ. Γιαννόπουλος,  με τον οποίο συνομιλούμε στην εκπομπή, ανήκει φυσικά στην άλλη Ελλάδα. Εγκρατής νομικός, δεινός φιλόλογος (όχι απ’ αυτούς με το πτυχίο) φημιζόμενος για την αρχαιομάθειά του, ακέραιος άνθρωπος και δημόσιος ανήρ (η θητεία του ως νομάρχη την περίοδο 1974 –1982 άφησε εποχή στις πόλεις όπου υπηρέτησε), αλλά και συγγραφεύς σπουδαίων πονημάτων και εκδότης - από το 1989 - της μοναδικής στο είδος της εφημερίδος Πολιτική Φιλολογική των Πατρών.  

Τα κυριότερα βιβλία του: Από τον Νέστο ως τον Σαγγάριο, Αθήναι (Ευρωεκδοτική) 1988 (2η έκδοση, περί τεχνών, Πάτρα 2001), Η εις Άδου Κάθοδος, Από τον Σαγγάριο ως την Λωζάννη, Αθήναι (Ευρωεκδοτική) 1996 (2η Έκδοση, περί τεχνών, Πάτρα 2004), Νεόφυτος Καυσοκαλυβίτης ο εκ Πατρών διδάσκαλος του Γένους, Πάτραι 1992. 

ΕΝΑ ΒΙΝΤΕΟ ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΕΙΚΑΣΤΙΚΟΥΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΤΡΑΣ

Έργο του Πατρινού εικαστικού Κώστα Παναγιωτακόπουλου 

Ἡ Πάτρα μέσα ἀπό τούς εἰκαστικούς καλλιτέχνες της

Της αρχιτέκτονος - πολεοδόμου Χαράς Παπαδάτου - Γιαννοπούλου

Τό μικρό αὐτό ντοκιμαντέρ γιά τήν Πάτρα ἔγινε μέ τήν εὐκαιρία ἐκδηλώσεως στίς Βρυξέλλες τό 2005, μέ τήν ἐπωνυμία Open days, ὅπου πόλεις και περιφέρειες τῆς Εὐρώπης θά παρουσίαζαν ἐκτός ἄλλων, ἕνα μικρό ντοκιμαντέρ 15 λεπτῶν γιά τήν περιοχή τους. 

Τήν ἐνδιαφέρουσα αὐτή ἐργασία ἀνέλαβα μιά καί τότε ἦμουν τεχνικός σύμβουλος στήν Περιφέρεια μέ Περιφερειάρχη τόν κ. Παναγιώτη Καββαδᾶ. Σέ συνεργασία μέ τό γραφεῖο τῶν Βρυξελλῶν καί μέ τήν ὀργανωτική ἐπιτροπή ἐκεῖ ἀποφασίσαμε νά παρουσιάζουμε θέματα εἰκαστικά ἀπό τήν Πάτρα, τήν Πρωτεύουσα τῆς Περιφέρειας Δυτικῆς Ἑλλάδας. 

Ὁ χρόνος γιά τήν ἐτοιμασία τῆς συμμετοχῆς ἦταν περίπου 10 ἡμέρες. Προσπάθησα μέσω τοῦ κειμένου νά παρουσιάσω πρῶτα τήν πόλη ἔστω καί συνοπτικά, ὥστε οἱ ξένοι πού δέν τήν γνώριζαν νά δοῦν μιά εἰκόνα της καί νά πάρουν μιά πρώτη γεύση τῆς πόλεως μέσα στόν ὁποία ἀναπτύχθηκαν οἱ καλλιτέχνες αὐτοί. Κυρίως βέβαια μέ ἐνδιέφερε νά δείξω τόν ἀρχιτεκτονικό της χαρακτήρα καί τά μνημεῖα της. 

Συνεργάσθηκα μέ τόν εἰκονολήπτη κ. Γιῶργο Ἀρβανίτη, ὁ ὁποῖος ἐπετέλεσε ἕναν ἄθλο γιά τίς λήψεις πού χρειαζόμαστε σέ τόσο μικρό διάστημα. Χρησιμοποιήθηκαν ἐπίσης φωτογραφίες ἀπό τὀ προσωπικό μου ἀρχεῖο καί φωτογραφίες ἀπό ἐκδόσεις τοῦ Δήμου Πατρέων μέ εἰκαστικούς πατρινούς καλλιτέχνες τίς ὁποίες μοῦ ἔδωσε ὁ ἐξαίρετος ὁ κ. Δ. Παπανικολάου ἀπό τόν Πολιτιστικό Οργανισμό Δήμου Πατρέων. 

Τέλος θεώρησα ὅτι ἡ μουσική ἐπένδυση θά πρέπει νά γίνει μέ ἔργο πατρινοῦ καλλιτέχνη. Ὁ κ. Παναγιώτης Ἀνδριόπουλος, πού μελέτησε καί ἀνέσυρε ἀπό τήν λήθη τούς πατρινούς συνθέτες τῆς κλασσικῆς μουσικῆς, μοῦ ἔδωσε τό ὑπέροχο συμφωνικό ἔργο τοῦ πατρινοῦ συνθέτη Δ. Λιάλιου «Midnight Dream», τό ὁποῖο καί ἀκούγεται.

ΜΙΑ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΙΗΤΗ ΔΙΟΝΥΣΗ ΚΑΡΑΤΖΑ ΔΕΚΑΕΞΙ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ!...

Μια συνέντευξη μας με τον ποιητή Διονύση Καρατζά, δημοσιεύουμε σήμερα, αγαπητοί συνοδίτες, από τον καιρό της θητείας μας στον Τηλεοπτικό Σταθμό της Μητροπόλεως Πατρών "Λύχνος". 

Μια συνέντευξη στη σειρά των εκπομπών "Προς Εκκλησιασμόν", όπου προσωπικότητες της θεολογίας και της τέχνης είχαν το δικό τους βήμα. 

Η συνέντευξη με τον Δ. Καρατζά έγινε το 1997, δηλ. δεκαέξι χρόνια πριν! Από τότε πολλά, μα πάρα πολλά έχουν αλλάξει... Ωστόσο ο λιτός, περιεκτικός και ουσιαστικός λόγος του ποιητή και σήμερα μας συγκινεί και μας διδάσκει το "πού κείται το καίριον", που θα 'λεγε κι ο Ελύτης. 

Ο Διονύσης Καρατζάς έγινε γνωστός στο ευρύτερο κοινό και από τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος μελοποίησε ολόκληρους ποιητικούς κύκλους του Καρατζά. Βέβαια και αρκετοί άλλοι συνθέτες, έκτοτε, μελοποίησαν Καρατζά, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι ο ποιητικός του λόγος δεν είναι αυτοδύναμος. 

Κρατήστε τον λόγο του: "Η γοητεία της ζωής είναι η σύνθεση των αντιθέσεων". 

Πολύ σημαντικό το γεγονός ότι στη ροή της εκπομπής, μπαίνει ένα βίντεο όπου η Μαρία Φαραντούρη τραγουδάει ένα τραγούδι από τον κύκλο "Βεατρίκη στην Οδό Μηδέν", σε ποίηση Δ. Καρατζά και μουσική Μ. Θεοδωράκη. Από συναυλία στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, με την Ντόρα Μπακοπούλου στο πιάνο. Προσέξτε κάτι πολύ ενδιαφέρον. Ο Θεοδωράκης δανείζεται το γνωστό θέμα από τη Σονάτα του Σεληνόφωτος του Μπετόβεν, και πάνω εκεί χτίζει τη μελωδία του. 

Μπορείτε να δείτε και άλλες αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού για τον ποιητή Διονύση Καρατζά εδώ. 

"...ΚΑΙ Η ΧΙΩΝ ΕΓΙΝΕ ΣΙΝΔΩΝ, ΣΑΒΑΝΟΝ..."

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου

Από το Τρίτο Πρόγραμμα της πάλαι ποτέ Ελληνικής Ραδιοφωνίας άκουσα πριν χρόνια – και ευτυχώς την μαγνητοφώνησα – μια σπάνια ηχογράφηση μεγάλης αξίας: Η Σαπφώ Νοταρά διαβάζει Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη. Ήταν μια έμπνευση του Μάνου Χατζιδάκι, όταν ήταν διευθυντής στο Τρίτο, η οποία αποδεικνύεται με το πέρασμα του χρόνου, ιστορικής σημασίας.
Η εκπομπή που άκουσα ήταν η περίφημη "Μουσικές εξαίσιες ενός αόρατου θιάσου" του Βασίλη Νικολαϊδη, απ' όπου μεταδόθηκαν ο "Έρωτας στα χιόνια", "Το μοιρολόγι της φώκιας" και "Φώτα ολόφωτα". 
Ήταν στις αρχές της δεκαετίας του '80 (δεν έχει εντοπιστεί απ' όσο ξέρω ακριβής χρονολογία) που ηχογράφησε τον Παπαδιαμάντη η Σαπφώ Νοταρά και ήταν την ίδια περίπου εποχή που ο Μάνος Χατζιδάκις αξιοποιούσε ευφάνταστα την ιδιαίτερη φωνητική της εκφραστικότητα στη μουσικοθεατρική παράσταση "Πορνογραφία" (1982), το κύκνειο άσμα της ξεχασμένης ηθοποιού, η οποία τρία μόλις χρόνια αργότερα, στις 11 Ιουνίου 1985, βρέθηκε νεκρή, μόνη και σε προχωρημένη αποσύνθεση, στο μικρό της διαμέρισμα...

Η Σαπφώ Νοταρά, κωμικός και τραγωδός μαζί, διάβασε με συγκινητικό και κατανυκτικό τρόπο επτά συνολικά διηγήματα του κυρ Αλέξανδρου. Οι ηχοληψίες πρέπει να έγιναν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές, γιατί είναι φανερή η διαφορά στην ποιότητα του ήχου.
Τα επτά διηγήματα, μοιρασμένα σε δύο ενότητες, είναι τα εξής: Μέρος 1ο: 1. Υπηρέτρα (24:02) - 2. Το σπιτάκι στο λειβάδι (24:58) - 3. Φώτα ολόφωτα (21:54) Μέρος 2ο: 4, Ωχ, βασανάκια (25:06) - 5. Το καμίνι (17:40) - 6. Το μοιρολόγι της φώκιας (11:31) - 7. Έρωτας στα χιόνια (15:55).  

Τώρα, χάρη στην τεχνολογία, παραθέτουμε εδώ την ηχογράφηση του διηγήματος "Έρωτας στα χιόνια". 

Ακούω το «Έρωτας στα χιόνια» από την Σαπφώ Νοταρά και σκέφτομαι γιατί άραγε διαβάζει τόσο συγκλονιστικά. Μονότονα - σα να μουρμουράει (όπως ακριβώς ο ήρωας μπαρμπα - Γιαννιός: "μορμυρίζων") ή σα να ισοκρατεί - μα κι απόλυτα εκφραστικά. 

Νομίζω διότι και η ίδια θα μπορούσε κάλλιστα να είναι μια τραγική φιγούρα του κυρ-Αλέξανδρου. Μια θηλυκή εκδοχή, ας πούμε, του ήρωα του διηγήματος «Έρωτας στα χιόνια», του μπαρμπα-Γιαννιού. Κι αυτή, όπως και κείνος, μόνη κι έρημη στη ζωή. Ίσως έζησε κάποιες καλές στιγμές, όπως κι εκείνος στην Μασσαλία, όταν «επρωτομπαρκάρησε ναύτης εις την βομβάρδαν του εξαδέλφου του». Αλλά αφού «έφαγεν» όλα όσα είχε αποκτήσει, επέστρεψε στην πατρίδα του μόνος. «Κανένα δεν είχε εις τον κόσμον, ήτον έρημος».
Και η μακαρίτισσα η κυρά Σαπφώ μόνη έζησε και μόνη πέθανε.
Ο θεολόγος και ποιητής Ματθαίος Μουντές - που λάτρεψε τον "Έρωτα στα χιόνια" της κυρα Σαπφώς, έγραψε τον Δεκέμβριο του 1985, λίγους μήνες μετά την αναχώρηση της:  Η Νοταρά καλλιέργησε με πείσμα την ερημιά της σαν ένα φυτό εσωτερικού χώρου. Με ημίφως, άνυδρα και με μία σπαρακτική καρτερία. 
Ο μπαρμπα-Γιαννιός πέθανε μια χιονισμένη νύχτα στο κατώφλι του σπιτιού της γειτόνισσας «της πολυλογούς και ψεύτρας», χωρίς να τον πάρει κανείς είδηση. Σωριάστηκε στο χιόνι. «Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον».

Και η κυρά Σαπφώ πέθανε μόνη διότι «εψύγη η αγάπη των πολλών». Και κανείς δεν την αναζήτησε…Ποιος να τους αγαπήσει αυτούς; Ήσαν έρημοι εις τον κόσμον… Έρημοι μα κάτασπροι, πάλλευκοι, εξαγνισμένοι απ’ τα βάσανα… 

«Και η χιών έγινε σινδών, σάβανον. Και ο μπαρμπα-Γιαννιός άσπρισεν όλος, κ’ εκοιμήθη υπό την χιόνα, δια να μη παρασταθή γυμνός και τετραχηλισμένος, αυτός και η ζωή του και αι πράξεις του, ενώπιον του Κριτού, του Παλαιού Ημερών, του Τρισαγίου».

Μία σύγχρονη τραγουδιστική προσέγγιση στίχων από τον "Έρωτα στα χιόνια" από τον Χρυσόστομο Σταμούλη, παραθέτουμε στη συνέχεια, σε μίξη με την αφήγηση της Σαπφώς Νοταρά. Τραγουδά ο Γεράσιμος Ανδρεάτος. Τον συνοδεύει η Κωνσταντίνα Τεντόγλου.

Από το μουσικό cd του Χρυσόστομου Σταμούλη: «Αγάπη σ' αγαπάω» (Εκδόσεις Αρμός, 2013). Παίζουν οι μουσικοί: Θάνος Σταυρίδης (ακορντεόν-κρουστά), Δημήτρης Λάππας (μπουζούκι-κιθάρες-μπάσο). 

Εικονοποίηση: Στάθης Λιανός-Λιάντης. 

Ο ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑΤΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΕΙ ΜΑΝΟ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ - ΕΝΑ ΣΠΑΝΙΟ ΝΤΟΚΟΥΜΕΝΤΟ

Ο Νίκος Δημητράτος, που "έφυγε" χθες, είχε παραχωρήσει μια συνέντευξη στο δημοσιογράφο - φιλόλογο Σπύρο Αραβανή για το περιοδικό "ΌΑΣΙΣ" τον Οκτώβριο του 2009. Ρωτήθηκε και για τη σχέση του με τη βυζαντινή μουσική και είπε τα εξής ενδιαφέροντα: 

 - Ξεκινήσατε από πολύ μικρή ηλικία να ασχολείστε με τη βυζαντινή μουσική. Αισθάνεστε την επιρροή της στην τραγουδιστική σας εκφορά; 

- Σε μεγάλο βαθμό. Το 1948, σε ηλικία έξι χρόνων, με έστειλε η μητέρα μου στη Μητρόπολη Αθηνών να γίνω παπαδάκι. Στους τρεις μήνες, περίπου, αντιλαμβάνομαι ότι και άλλοι εκτός της χορωδίας ψέλνουν μέσα στο ιερό, κι έτσι ανοίγω κι εγώ το στόμα μου και επαναλαμβάνω ό,τι ακούω. Η φωνή μου άρεσε στον διευθυντή της χορωδίας, Μιχάλη Χατζή, και από τότε, και για 34 ολόκληρα χρόνια, ήρθα σε επαφή με τη βυζαντινή μουσική, σπουδάζοντάς την και ψέλνοντας στην εκκλησία. 

Ολόκληρη τη συνέντευξη διαβάστε εδώ. 

Ο Ν. Δημητράτος συνεργάστηκε με πολλούς έλληνες συνθέτες, αλλά όχι με τον Μάνο Χατζιδάκι. Εδώ παραθέτουμε μια σπάνια και ανέκδοτη ηχογράφηση, όπου ο Δημητράτος τραγουδάει Μάνο Χατζιδάκι: το γνωστό "Ένα μύθο θα σας πω" και το επίσης δημοφιλές "Μια πόλη μαγική". Τόσο η ενορχήστρωση όσο και η ερμηνεία του Ν. Δημητράτου παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

ΝΙΚΟΣ ΔΗΜΗΤΡΑΤΟΣ - "ΕΦΥΓΕ" ΕΝΑΣ ΣΠΟΥΔΑΙΟΣ ΕΡΜΗΝΕΥΤΗΣ

Πέθανε σήμερα τα ξημερώματα (26 Δεκεμβρίου 2013), μετά από εγκεφαλικό επεισόδιο ο τραγουδιστής και ηθοποιός Νίκος Δημητράτος, σε ηλικία 71 ετών. 

Η κηδεία του θα γίνει αύριο Παρασκευή 27 Δεκεμβρίου στο Νεκροταφείο του Βύρωνα, στις 2.30 μ.μ. Η οικογένειά του επιθυμεί, αντί στεφάνων, προσφορά χρημάτων στη Μη Κυβερνητική Οργάνωση ''Κιβωτός του Κόσμου''. 

Ο Νίκος Δημητράτος γεννήθηκε στις 6 Μαρτίου του 1942 στην Αθήνα. Σπούδασε σολφέζ, βυζαντινή μουσική και θέατρο στη σχολή του Γρηγόρη Βαφιά. 

Πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο σε δύο παραστάσεις - σταθμούς κατά την περίοδο της δικτατορίας: αρχικά το 1971 στο «Παραμύθι χωρίς όνομα» του Ι. Καμπανέλλη με τον θίασο της Νέας Πορείας και στη συνέχεια στην ιστορική παράσταση «Το μεγάλο μας τσίρκο» του Ι. Καμπανέλλη με τον θίασο της Τζ. Καρέζη και του Κ. Καζάκου - μία παράσταση που σηματοδότησε την έναρξη της πολυετούς συνεργασίας του με τον Σταύρο Ξαρχάκο.  

Επίσης συνεργάστηκε με τον θίασο του Γ. Μιχαλακόπουλου και με τον Μ. Βολανάκη, ενώ έπαιξε και έγραψε τη μουσική για την παράσταση του «Ματωμένου γάμου» (Φ. Γκ. Λόρκα) στο θέατρο Στοά του Θ. Παπαγεωργίου και της Λ. Πρωτοψάλτη. Συνεργάστηκε επίσης με το Δ.Η.Π.Ε.Θ.Ε. Κοζάνης στην παράσταση «Μιας πεντάρας νιάτα» (Κ. Πρετεντέρη - Α. Γιαλαμά) καθώς και με το "Παιδικό στέκι" του Εθνικού Θεάτρου στην παράσταση «Η Χώρα των πουλιών» (διασκευή του Γ. Καλαντζόπουλου στους «Όρνιθες» του Αριστοφάνη).  Στο τραγούδι εμφανίστηκε κατά την εποχή του Νέου Κύματος στις μπουάτ της Πλάκας. 

Συνεργάστηκε με σημαντικούς συνθέτες όπως ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Χρήστος Λεοντής, ο Δήμος Μούτσης, ο Ηλίας Ανδριόπουλος, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Μίμης Πλέσσας, ο Νότης Μαυρουδής, ο Δημήτρης Λάγιος, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Δημήτρης Λέκκας και ο Θοδωρής Ξυδιάς. 

Παράλληλα συμμετείχε σε συναυλίες και μουσικές παραστάσεις με πολλούς ακόμα σημαντικούς Έλληνες τραγουδιστές και μουσικοσυνθέτες, όπως Μάρκος και Στέλιος Βαμβακάρης, Σωτηρία Μπέλλου, Νίκος Ξυλούρης, Απόστολος Καλδάρας, Ελένη Βιτάλη, Θανάσης Γκαϊφύλιας, Σωτηρία Λεονάρδου κ.α. 

Πήρε μέρος ως τραγουδιστής και ηθοποιός στην ταινία του Κώστα Φέρρη «Ρεμπέτικο», ενώ ως ηθοποιός συμμετείχε σε αρκετές ταινίες, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται οι βραβευμένες «Κλειστή στροφή» και «Η εποχή των δολοφόνων» του Νίκου Γραμματικού, «Δικτάτωρ καλεί Θανάση» του Πάνου Γλυκοφρύδη κ.α. 

Το 1991 απέσπασε το Κρατικό Βραβείο β’ ανδρικού ρόλου για την ερμηνεία του στην ταινία «Άντε γεια» του Γιώργου Τσεμπερόπουλου. Επίσης συμμετείχε σε πολλές παραστάσεις στο «Θέατρο της Δευτέρας» της ΕΡΤ, στα «Παιδικά Παραμύθια» του Νίκου Πιλάβιου καθώς και σε σήριαλ όπως «Οι Έμποροι των Εθνών» του Κώστα Φέρρη, «Παράξενος ταξιδιώτης» του Βασίλη Γεωργιάδη και σε άλλα. 

Ο Νίκος Δημητράτος ήταν αναμφισβήτητα ένας σπουδαίος ερμηνευτής. Σπάνια βγαίνουν τέτοιοι στις μέρες μας. Η ερμηνεία του στο Ρεμπέτικο του Ξαρχάκου παραμένει αξεπέραστη, τριάντα χρόνια μετά... Όσοι κι αν τραγούδησαν μετέπειτα τα τραγούδια από το Ρεμπέτικο, αναπόφευκτα προσέκρουαν στην δική του μοναδική ερμηνεία. Τα μελίσματά του στο Μάνα μου Ελλάς και σε άλλα τραγούδια του Ρεμπέτικου, ήταν πραγματικά σπουδαία. Πλούσια κι ανεπιτήδευτα μαζί, γιατί ακριβώς ήταν πηγαία.

Ήταν ένας σεμνότατος καλλιτέχνης, ο οποίος θα είχε πολύ μεγαλύτερη απήχηση, αν πρόβαλε τον εαυτό του. Εκείνος όμως ήταν έξω από τέτοια λογική. 

Αιωνία του η μνήμη!

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΕΙΝΑΙ ... Ο ΑΓΩΝΑΣ ΣΟΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΖΩΗ ΤΟΥ ΑΛΛΟΥ

ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΘΑ ΠΕΙ... 

Να πονάει ο διπλανός σου και εσύ να πονάς περισσότερο. 

Να πεινάει ο άλλος και εσύ να μένεις νηστικός. 

Να γυρίζεις στους δρόμους και να νιώθεις το κρύο των αστέγων. 

Να αγοράζεις παιχνίδια για τα παιδιά που δεν έχουν να παίξουν. 

Να ανάβεις τα λαμπιόνια στο μπαλκόνι για να βλέπει ο γείτονας που του έκοψαν το ρεύμα. 

Να πάρεις σπίτι τον φτωχό ζητιάνο. 

Να πάρεις από το χέρι τον γιο σου για να του δείξεις την αληθινή όψη της γιορτής: Άστεγοι στους δρόμους, πεινασμένοι στις πλατείες, άνεργοι σε απελπισία, άρρωστοι στους διαδρόμους των νοσοκομείων μισοπεθαμένοι, γηροκομία με εκατοντάδες ηλικιωμένων που δεν είναι ποια χρήσιμοι, νέοι με την σύριγγα της μοναξιάς στη φλέβα, σπίτια στο φως των κεριών, άνεργοι στην ουρά για ένα επίδομα της πλάκας, γέροντες να ψωνίζουν από τα σκουπίδια, καραβάνες του ΄40 στα συσσίτια της πείνας στη νέα κατοχή της Αθήνας. 

Χριστούγεννα θα πει, η γέννηση μιας νέας ελπίδας και μιας νέας προοπτικής του ανθρώπου. Θα πει, ο Δεσπότης να ταπεινώνεται στον κλητήρα του, ο πλούσιος να φορέσει το μπαλωμένο και βρόμικο παντελόνι του φτωχού, ο πολιτικός να καταλάβει την ανεπάρκεια του και να εναντιωθεί κατά του εαυτού του, ο ποιητής που γράφει στους δρόμους, ο ηθοποιός που σκορπάει το γέλιο στις πλατείες, ο έμπορος που μισεί το κέρδος, ο ρατσιστής που αγαπάει το χρώμα που τελικά του πάει, το μαύρο, και η αγάπη που αγκαλιάζει όλους τους ανθρώπους. 

Γιατί Χριστούγεννα είναι ο Θεός που τελικά σταυρώνεται και ο χριστιανός που θυσιάζεται για τους άλλους. Χριστιανός είναι ο μοναχός που ζει στην ακεραιότητα των μοναχικών του υποσχέσεων, ο χριστιανός που κρατάει σε όλα τα χρόνια της ζωής του το ίδιο χέρι σε μια συντροφικότητα αιώνια, ο κληρικός που αγωνίζεται για το ποίμνιο του, ο πατέρας που δίνει το τελευταίο ποτήρι με το γάλα όχι στο παιδί του αλλά στο παιδί του διπλανού. Χριστούγεννα είναι...ο αγώνας σου για την ζωή του άλλου. 

Κώστας Ζουρδός

ΑΠΟΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΣΥΡΙΑΣ... ΚΟΙΤΙΔΑΣ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ

Χριστουγεννιάτικη Λειτουργία στην Παναγία της Δαμασκού, χθες βράδυ

Την ώρα που εμείς, οι εν Ελλάδι χριστιανοί, απολαμβάνουμε τα Χριστούγεννα εν ελευθερία και ειρήνη, οι αδελφοί μας στη Συρία βρίσκονται σε δεινή θέση, λόγω του πολέμου.
Η Ιδιωτική Οδός δεν ξεχνά και γι' αυτό αναδημοσιεύει το σημερινό ρεπορτάζ του Σταύρου Τζίμα στην εφημερίδα Καθημερινή για τις τελευταίες εξελίξεις σχετικά με την τύχη των χριστιανών εκεί. 

Χριστούγεννα υπό διωγμόν για τους πιστούς 
Τα δύο τρίτα των χριστιανών έχουν ήδη εγκαταλείψει τη Συρία. 
Αγνοείται ακόμα η τύχη των δύο μητροπολιτών και των δεκατριών μοναχών
Του Σταύρου Τζίμα 

Το άστρο της Βηθλεέμ δεν θα λάμψει σήμερα στον ουρανό πάνω από τη Μέση Ανατολή για να αναγγείλει την έλευση του Θείου Βρέφους και να οδηγήσει τους Τρεις Μάγους στη φάτνη. Οι χριστιανικοί πληθυσμοί εκεί δεν γιορτάζουν τη γέννηση του Θεανθρώπου, ζουν, με επίκεντρο τη Συρία, τη δική τους Σταύρωση για εκείνον... 

Τα φετινά Χριστούγεννα βρίσκουν τον σύγχρονο μεγάλο διωγμό τους στην κορύφωσή του. Χιλιάδες είναι αυτοί που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν πατρογονικές εστίες, τόπους λατρείας, σπίτια και περιουσίες. Η φυγή εξακολουθεί με αμείωτη ένταση, καθώς η κρίση κλιμακώνεται με σφοδρές συγκρούσεις μεταξύ του κυβερνητικού στρατού και των ποικιλόμορφων ενόπλων ομάδων της αντιπολίτευσης. Οι φονταμενταλιστικές τρομοκρατικές ομάδες εκκαθαρίζουν από τους «απίστους» τις περιοχές που καταλαμβάνουν, αναγκάζοντας όσους χριστιανούς δεν σκοτώνουν να τις εγκαταλείψουν και να καταφύγουν σε γειτονικές χώρες όπως η Τουρκία, ο Λίβανος, η Ιορδανία και από εκεί όσοι μπορούν, οι εύποροι συνήθως, να φύγουν για την Ευρώπη και την Αμερική. 

Καθαρή εικόνα για την κατάσταση του χριστιανικού στοιχείου δεν υπάρχει, δεδομένου ότι ολόκληρες γεωγραφικές περιφέρειες αλλάζουν χέρια από τη μια στιγμή στην άλλη. Με βάση τις πληροφορίες που καταφθάνουν στη Βηρυτό και στο Αμάν κυρίως, αλλά και στην Τουρκία, τα δύο τρίτα των χριστιανών, πάνω από ένα εκατομμύριο δηλαδή, έχουν ήδη εγκαταλείψει τη Συρία. 

Σχετικά ασφαλείς αισθάνονται μόνον όσοι βρίσκονται σε πόλεις, συνοικίες και χωριά που ελέγχονται από τον στρατό του Ασαντ, μεταξύ των οποίων το μεγαλύτερο τμήμα του κέντρου της Δαμασκού, κομμάτι από το κέντρο του Χαλεπίου και κάποιες περιοχές προς τα παράλια. 

Και εκεί πολλοί εξ αυτών, νέοι κυρίως, πολεμούν στα οδοφράγματα στο πλευρό των κυβερνητικών δυνάμεων, όχι για να υπερασπιστούν τον δικτάτορα Ασαντ, αλλά για να αποτρέψουν την κυριαρχία των φονταμενταλιστών, που θα σημάνει και το ξεκλήρισμά τους. 

Στα υπόλοιπα τμήματα της χώρας επικρατεί αναρχία, με τα περισσότερα να βρίσκονται στο έλεος των συμμοριών, που ληστεύουν, σκοτώνουν, πυρπολούν εκκλησίες και μοναστήρια, όπως έγινε πρόσφατα στην ιστορική για τους χριστιανούς πόλη Μαλούλα.

Της Θ. Λειτουργίας προέστη ο Πατριάρχης Αντιοχείας Ιωάννης

«Πώς θα γιορτάσετε τα φετινά Χριστούγεννα εκεί στη Συρία;», ρωτήσαμε τηλεφωνικά, εκπρόσωπο του Πατριαρχείου Αντιοχείας στη Δαμασκό. «Με προσευχή, αδερφέ μου. Οπου έχουν απομείνει εκκλησίες και το επιτρέπουν οι συνθήκες θα τις λειτουργήσουμε, οι άλλοι θα προσευχηθούμε όπου μπορούμε, στις σύγχρονες κατακόμβες μας...», απάντησε. 

Η χριστιανική Δύση παρακολουθεί με αμηχανία τους διωγμούς των ομοθρήσκων, το ίδιο και η ορθόδοξη Ανατολή, η Ρωσία δηλαδή, υποβαθμίζοντας, στον βωμό των γεωστρατηγικών συμφερόντων και σκοπιμοτήτων, τον διαγραφόμενο αφανισμό των χριστιανών από το Ιράκ πρώτα και τώρα από τη Συρία και αδιαφορώντας (;) εάν με τη φυγή των χριστιανών της Μέσης Ανατολής, χάνει και μια προαιώνια πολιτισμική ενδοχώρα. 

Κάποιες εκκλήσεις, του Πάπα Φραγκίσκου και του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου, με αφορμή τις απαγωγές χριστιανών ιερωμένων, δεν δείχνουν να βρίσκουν ευήκοα ώτα σε εκείνους που υποκινούν και υποστηρίζουν τις ποικιλόμορφες ένοπλες εξτρεμιστικές ισλαμικές ομάδες ούτε ενεργοποιούν δραστικότερα τους ανά την γη ισχυρούς για την προστασία των διωκόμενων χριστιανών. 

Σε μια τελευταία εξέλιξη, δέκα ελληνορθόδοξοι βουλευτές του Λιβάνου ζητούν με επιστολή τους προς τον ΟΗΕ, αλλά και τις εμπλεκόμενες στον εμφύλιο της Συρίας χώρες, όπως το Ιράν που στηρίζει τον Ασαντ και τη Σαουδική Αραβία, το Κατάρ και την Τουρκία, που ενισχύουν τις εξτρεμιστικές ισλαμικές οργανώσεις, την απελευθέρωση των δύο μητροπολιτών και των δεκατριών γυναικών μοναχών που έχουν απαχθεί, καθώς επίσης και την προστασία των χριστιανών. 

«Οι πρόσφατες απαγωγές, οι συνεχιζόμενες επιθέσεις εναντίον χριστιανικών χώρων λατρείας επιδείνωσαν την κρίση, οδήγησαν στην αποχώρηση των Σύρων χριστιανών και κατά συνέπεια άδειασε σχεδόν ολόκληρη η Μέση Ανατολή από τους χριστιανούς», αναφέρουν οι βουλευτές Nidal Tohme, Atef Majdalani, Nikolas Ghosn, Fady Karam, Robert Fadel, Antoine Saad, Fadi Habre, Riad Rahhal, Ghassan Moukheiber και Fard Makari. 

Υπογραμμίζουν «τη συνύπαρξη στην περιοχή μετριοπαθών μουσουλμάνων, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία, με τη χριστιανική παρουσία» και ζητούν από τον ΟΗΕ «να βοηθήσει στην προστασία των χριστιανών και των τόπων λατρείας τους στη Συρία». 

Εν τω μεταξύ, οργιάζουν οι φήμες σύμφωνα με τις οποίες οι δύο απαχθέντες μητροπολίτες είναι εν ζωή και βρίσκονται κάπου στα σύνορα με την Τουρκία, ενώ δεν υπάρχουν πληροφορίες για την τύχη των 13 μοναχών που απήχθησαν από την ελληνορθόδοξη μονή της Αγίας Θέκλας στη Μαλούλα.

2013 χρόνια καὶ ὁ Ἰησοῦς διώκεται εἰς τὰ πρόσωπα τῶν χριστιανῶν ἐν Συρίᾳ...

Δια χειρός αρχιμ. Αμβροσίου Γκορέλοφ

-2013 χρόνια καὶ ὁ Ἰησοῦς διώκεται εἰς τὰ πρόσωπα τῶν χριστιανῶν ἐν Συρίᾳ -καὶ ὄχι μόνον˙ 

-2013 χρόνια καὶ ὁ Χριστὸς φεύγει, ὡς πρόσφυξ μετ᾿ αὐτῶν, ὄχι εἰς τὴν Αἴγυπτον, ἀλλὰ εἰς τὸν Λίβανον, εἰς τὴν Εὐρώπην, εἰς τὴν Ἀμερικὴν καὶ ἀλλαχοῦ δι᾿ ἀσφάλειαν ἐν τῇ ἀνασφαλείᾳ τοῦ κόσμου˙ 

-2013 χρόνια καὶ τὸ Παιδίον Ἰησοῦς εἶναι ἀκόμη φυλακισμένον μὲ τοὺς δύο Ἱεράρχας τῆς Συρίας Παῦλον καὶ Ἰωάννην, μὲ τὰς Ὀρθοδόξους μοναχὰς καὶ πολλοὺς ἀκόμη ἀνωνύμους καὶ ἐπωνύμους χριστιανούς˙ 

Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος 

Από την Πατριαρχική Απόδειξι επί τοις Χριστουγέννοις 2013

"... διότι πρὶν ἢ γνῶναι τὸ παιδίον καλεῖν πατέρα ἢ μητέρα, λήψεται δύναμιν Δαμασκοῦ..."

Προφήτης Ησαϊας

Ο ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΣΚΛΗΡΗΣ ΓΙΑ "ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΩΣ PERFORMANCE" ΤΟΥ ΙΩΣΗΦ ΒΙΒΙΛΑΚΗ

Βιβλιοπαρουσίαση (περ. Σύναξη, τχ. 128, Οκτ. - Δεκ. 2013)

Ιωσήφ Βιβιλάκης 

ΤΟ ΚΗΡΥΓΜΑ ΩΣ PERFORMANCE 

Εκκλησιαστική ρητορική και θεατρική τέχνη μετά το Βυζάντιο 

εκδ. Αρμός, Αθήνα 2013, σσ. 516. 

Στο καινούργιο του βιβλίο, ο Ιωσήφ Βιβιλάκης, Καθηγητής στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών, ασχολείται με την σχέση κηρύγματος και θεάτρου κατά τους μεταβυζαντινούς αιώνες της Τουρκοκρατίας μέχρι και τον 19ο αιώνα. Πρόκειται για ένα έργο που καλύπτει βιβλιογραφικό κενό, καθώς μεταφέρει και εφαρμόζει μια σύγχρονη μεθοδολογία και πορίσματα των σπουδών της παράστασης («performance studies») σε μια εποχή που, -συγκριτικά πάντα-, είναι πολύ λίγο μελετημένη. Το γεγονός αυτό, καθώς και η προσωπική ματιά του συγγραφέα, που είναι μάλλον εναλλακτική ως προς τα κυρίαρχα μοντέλα σκέψης τόσο των θεολόγων, όσο πιθανώς και των θεατρολόγων, καθιστούν το έργο πρωτοποριακό στο είδος του. 

Σύμφωνα με την δομή του βιβλίου, η σχέση εκκλησιαστικής ρητορικής και θεάτρου αρθρώνεται ως ένα πέρασμα από το «δραματικό κήρυγμα» (1ο μέρος του βιβλίου, σσ. 101-185) στο «κηρυγματικό δράμα» (3ο μέρος, σσ. 313-458), ενώ στο 2ο μέρος του έργου (σσ. 187-309) αναλύονται στοιχεία της παραστασιμότητας του κηρύγματος. Ως προς το πρώτο, γίνεται η προσπάθεια να μελετηθεί το κήρυγμα ως performance, δηλαδή ως τέλεση και παρουσίαση μιας ιστορίας ενώπιον ενός κοινού από έναν performer ιεροκήρυκα. Είναι ενδιαφέρον το πώς σε μία εποχή που η θεατρική τέχνη είχε καθ’ εαυτήν προσωρινά ανασταλεί, -ώσπου να αναγεννηθεί στην όψιμη Τουρκοκρατία-, επεβίωσε λανθανόντως μέσα από το εκκλησιαστικό κήρυγμα, το οποίο υιοθέτησε πολλές από τις τεχνικές της. Ορισμένες από τις τεχνικές που αναλύονται είναι, -μεταξύ άλλων-, η ὑποτύπωσις, δηλαδή η ζωντανή αναπαράσταση «ώστε ο ακροατής να αισθάνεται «οφθαλμοφανώς» την διήγηση» (σ. 111) και ο λόγος να καθίσταται θέαμα, η ἠθοποιΐα, δηλαδή η μελέτη των χαρακτήρων, η προσωποποιΐα, δηλαδή η προσωποποίηση ιδεών, καταστάσεων ή και απρόσωπων όντων, ώστε να γίνεται παραστατικότερος ο λόγος, η δραματοποίηση του βιβλικού υλικού με χρήση φανταστικών διαλόγων, -μια τόλμη που είχαν άλλωστε και οι βυζαντινοί υμνογράφοι-, η ἀνακοίνωσις δηλαδή η θέση διλημμάτων στο ακροατήριο, ώστε να επιτευχθεί μια οιονεί διαδραστικότητα, και άλλες (λ.χ. το επιφώνημα, η παράλειψις, η ἀποσιώπησις, η συγχώρησις και η ἐπανόρθωσις). Γίνεται επίσης σύγκριση των μεταβυζαντινών μεθόδων με σύγχρονες τάσεις, όπως η μπρεχτική και μεταμπρεχτική αποστασιοποίηση, τα remakes στο θέατρο και τον κινηματογράφο, το σπικάζ κ.ά. 

Αντιστρόφως, με τον όρο «κηρυγματικό δράμα» εννοούνται κείμενα που έχουν δραματική μορφή αυτονομούμενα από τη λατρεία και το χριστιανικό ημερολόγιο, αλλά στηρίχτηκαν σε τεχνικές της χριστιανικής ομιλητικής, όπως η δραματοποίηση των βιβλικών διηγήσεων με διαλόγους και διαμόρφωση χαρακτήρων. Συνέβη, δηλαδή, κάτι σαν αντιδάνειο. Το κήρυγμα άντλησε στοιχεία από το θέατρο (και τη θύραθεν ρητορική), τα διατήρησε ζωντανά εντός του, και στη συνέχεια τα μεταλαμπάδευσε στο δράμα, όταν αυτό αναγεννήθηκε, ζωογονώντας το στην προσπάθεια του να χειραφετηθεί από τη λατρεία. Στο τελευταίο αυτό μέρος εξετάζονται κυρίως τα έργα του Καισαρίου Δαπόντε (1713-1784), ενώ σε όλο το βιβλίο μελετώνται ορισμένοι αντιπροσωπευτικοί συγγραφείς, όπως ο Αλέξιος Ραρτούρος, ο Μελέτιος Πηγάς, ο Δαμασκηνός Στουδίτης, ο Φραγκίσκος Σκούφος, ο Ηλίας Μηνιάτης, ο Αθανάσιος Πάριος, ο Ιωάσαφ Κορνήλιος, ο Νικηφόρος Θεοτόκης, ο Κωνσταντίνος Οικονόμος ο εξ Οικονόμων και ο Νεόφυτος Βάμβας. 

Στο δεύτερο μέρος, -μεταξύ δραματικού κηρύγματος και κηρυγματικού δράματος-, αναλύονται στοιχεία από την παραστασιμότητα του κηρύγματος, όπως ο σκηνικός περίγυρος, η διάκριση σκηνικού και δραματικού χώρου, η χρήση flash-back και flash-forward και η sermo corporis, δηλαδή ο λόγος του σώματος του ιεροκήρυκα. Τίθενται επίσης ζητήματα ευρύτερου προβληματισμού, όπως μια συγκριτική μελέτη του κήρυκα, του ρήτορα και του ηθοποιού, ζητήματα φύλου (gender) στους τρεις αυτούς ρόλους, όπως η διεκδικούμενη ή όχι αρρενωπότητα ή η ἀρρενοφροσύνη, το θέμα της επιτελεστικότητας του κηρυγματικού λόγου, καθώς και η διερώτηση αν αυτή η δραματοποίηση του κηρύγματος πρέπει ή όχι να ειδωθεί ως εντασσόμενη σε ένα είδος γενικότερου εκδυτικισμού του ορθόδοξου πολιτισμού. Οι τοποθετήσεις του συγγραφέα υπερβαίνουν μία μονολιθική κατανόηση της ορθόδοξης παράδοσης, και, όπως ήδη γράψαμε, είναι μάλλον εναλλακτικές σε σχέση με ένα κυρίαρχο θεολογικό ντίσκουρς που εξοβελίζει από την παράδοσή μας την δραματοποίηση ή ακόμη και το συναίσθημα ή και την ψυχολογία. Θα ήταν εξαιρετικά ενδιαφέρον, πιστεύουμε, αυτός ο προβληματισμός για τον ιεροκήρυκα ως performer να επεκταθεί και στη νεωτερικότητα, καθώς και στην δική μας εποχή. 

Άξια μνείας είναι, τέλος, η καλαισθησία της έκδοσης που περιέχει και πλούσιο ένθετο με εικόνες που βοηθούν τον αναγνώστη να κατανοήσει μέσα από τις εικόνες όσα περιγράφονται στις αναλύσεις του βιβλίου. 

Διονύσιος ΣΚΛΗΡΗΣ, φιλόλογος, θεολόγος (Αθήνα)

Διαβάστε και μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη του Ιωσήφ Βιβιλάκη στην Πεμπτουσία. 

Το β' μέρος της συνέντευξης εδώ. 

Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΝΕΟΓΕΝΝΗΤΟΥ

Ποτέ δεν αγκαλιάστηκε ο θάνατος τόσο από τη ζωή όσο με τη γέννηση του Θεανθρώπου. Οσμή θανάτου είχε η ανθρώπινη ζωή, όταν γεννήθηκε ο Χριστός και την ίδια οσμή πήρε και ο Χριστός με τη γέννησή Του. 

Με πολλή σοφία ο αγιογράφος εικονίζει το Νεογέννητο ήδη μέσα σε νεκρική λάρνακα, προεικόνιση του Σταυρικού θανάτου που αναμένει το Θείο Βρέφος. Η ζωή Του μάλιστα κινδυνεύει από την πρώτη μέρα. Ένα Βρέφος που γεννιέται αθόρυβα και ταπεινά, καθίσταται «επικίνδυνο» για τους ηγέτες του κόσμου τούτου. 

Από τότε μέχρι και σήμερα γεννιέται κάθε Χριστούγεννα, κάθε μέρα, μέσα μας και έξω μας, ξανά και ξανά το ίδιο Θείο Βρέφος. Γεννιέται συνεχώς, γιατί συνεχώς πεθαίνει και ανασταίνεται. 

Το εμπόριο της Γιορτής (όσο έχει απομείνει λόγω οικονομικής κρίσης), ο Santa Claus, το…χαμένο – στις σύγχρονες μέρες - νόημα των Χριστουγέννων θα απασχολήσει και πάλι τους πιο…βαθυστόχαστους. 

Από την άλλη, οι πιο…ανάλαφροι και…έχοντες θα διάγουν τις ημέρες αυτές με ξεκούραση ή διασκεδάζοντας, άντε και λίγο εκκλησία - έτσι για το καλό. Εκτός από αυτούς που, σύμφωνα με τις στατιστικές, ζούνε κάτω από το όριο της φτώχειας και για άλλη μια φορά, τα Χριστούγεννα γι’ αυτούς θα είναι δύσκολα. Η… σκέψη πολλών από μας όμως θα είναι κοντά τους, ίσως και με λίγο κρέας και ένα…πακέτο μακαρόνια. 

Άλλωστε, υπάρχουν και πλούσιοι που θα οργανώσουν Χριστουγεννιάτικα φιλανθρωπικά gala για την ενίσχυση των αναξιοπαθούντων. 

Τι περίεργη τελικά και τραγική μοιάζει αυτή η γιορτή των Χριστουγέννων! Το Νεογέννητο να θανατώνεται τη στιγμή που γεννιέται, ίσως και πριν ακόμη καλά καλά γεννηθεί. 

Και το μυστήριο συνεχίζεται: Δεν ενοχλείται από το θάνατό Του. Ίσα – ίσα εκουσίως τον υπομένει. Χαίρεται με το θάνατό Του, γιατί μ’ αυτόν θα πατήσει το θάνατο του κόσμου - «θανάτω θάνατον πατήσας» - και θα αναστηθεί ήσυχα στις ταπεινές ψυχές κρυφά, χωρίς λαμπιόνια και θόρυβο, έτσι όπως γεννήθηκε. 

Καλά Χριστούγεννα! 

Γκουνέλας Χρήστος

ΒΡΑΒΕΥΤΗΚΕ Ο ΘΕΟΔΩΡΟΣ Γ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΚΑΔΗΜΙΑ ΑΘΗΝΩΝ

Ο Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών Σπύρος Ευαγγελάτος συγχαίρει τον Θεόδωρο Γιαννόπουλο

Ανάμεσα στα φετινά βραβεία της Ακαδημίας Αθηνών, που απονεμήθηκαν στην καθιερωμένη ετήσια σχετική τελετή, προχθές 20 Δεκεμβρίου 2013, ήταν και το Λυκούργειο βραβείο, στον κ. Θεόδωρο Γ. Γιαννόπουλο για το βιβλίο του «Πόθεν και πότε οι Έλληνες;». Οι υπεύθυνες απαντήσεις της επιστήμης και η παρούσα κατάσταση της έρευνας για την πρώτη αρχή του ελληνικού πολιτισμού (Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, Ηράκλειο, 2013). 

Το βραβείο αυτό, με χρηματικό έπαθλο 5.000 ευρώ, από τα έσοδα της δωρεάς Παναγιώτη Γραμματικάκη, απονέμεται για μελέτη με θέμα από την ιστορία του ελληνικού έθνους από αρχαιοτάτων χρόνων. 

Ο ερευνητής Θεόδωρος Γιαννόπουλος, Δρ. Προϊστορικής Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης, με το βραβευμένο, πλέον, βιβλίο του αυτό, παρουσίασε στο ελληνικό κοινό την πρώτη εκτενή επιστημονική μονογραφία για την προέλευση του ελληνικού πολιτισμού. Στο βιβλίο, εκτός των άλλων, διάφορες δημοφιλείς υπεραπλουστεύσεις, παρανοήσεις ή εκούσιες διαστρεβλώσεις των υπό συζήτησιν φαινομένων, που τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται στην Ελλάδα σε ένα πλήθος παραεπιστημονικών συγγραφών, ανασκευάζονται μέσω της αντιπαραβολής τους με την υπεύθυνη επιστημονική μεθοδολογία. 

Έτσι, δεν είναι τυχαίο που το βιβλίο του Θεόδωρου Γ. Γιαννόπουλου έτυχε θερμής υποδοχής από κοινό και κριτικούς, προβλήθηκε επαξίως από διάφορα ΜΜΕ, και - το κυριότερο - προκάλεσε συζητήσεις, προξένησε ζυμώσεις, θα λέγαμε, σε σχέση με τα όσα μέχρι τώρα πιστεύαμε για την προέλευση του ελληνικού πολιτισμού. 

Αξίως, λοιπόν, βραβεύτηκε ο Θ. Γιαννόπουλος από την Ακαδημία Αθηνών. 

Συγχαίρουμε θερμά και προσβλέπουμε στον λαμπρό αυτό νέο επιστήμονα, ο οποίος σίγουρα έχει πολλά να δώσει ακόμα στην διάρκεια της επιστημονικής καριέρας του που μόλις άρχισε δυναμικά. 

Π.Α.Α.

Δείτε και τις σχετικές αναρτήσεις της Ιδιωτικής Οδού

- Ένα εξαιρετικό πόνημα του Θεόδωρου Γ. Γιαννόπουλου για την πρώτη αρχή του Ελληνικού Πολιτισμού

- Το "Πόθεν και πότε οι Έλληνες" του Θεόδωρου Γ. Γιαννόπουλου στο Βυζαντινό Μουσείο Αθηνών

- Παρουσιάστηκε το βιβλίο του Θεόδωρου Γιαννόπουλου "Πόθεν και πότε οι Έλληνες"

ΤΑ ΠΤΕΡΟΕΝΤΑ ΔΩΡΑ ΚΑΙ ΤΟ "ΖΗΤΩ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΝ"

Έργο του Γιώργου Κόρδη

Ξένος του κόσμου και της σαρκός, κατήλθε την παραμονήν των Χριστουγέννων από τα ύψη, συστείλας τας πτέρυγας όπως τας κρύπτη, θείος άγγελος. Έφερε δώρα από τα άνω βασίλεια δια να φιλεύση τους κατοίκους της πρωτευούσης. Ήτον ο καλός άγγελος της πόλεως. Εκράτει εις την χείρα εν άστρον και επί του στέρνου του έπαλλε ζωή και δύναμις, και από το στόμα του εξήρχετο πνοή θείας γαλήνης. Τα τρία ταύτα δώρα ήθελε να μεταδώση εις όλους όσοι προθύμως τα δέχονται. 

Μπήκε πρώτα σε μια Μητρόπολη. Είδε τον Επίσκοπο να υποδέχεται λείψανα και εικόνες, προς αγιασμόν τάχα των πιστών, αλλά κυρίως με σκοπόν - φευ! - την προβολήν του. Τον είδε και να μοιράζει χιλιάδες δέματα και σακούλες με τρόφιμα, κοτόπουλα - προσφορά Καθηγουμένου "Μεγίστης" -  και άλλα αγαθά στους φτωχούς. Και είδε ταυτόχρονα τη διαφήμιση της πράξης στο διαδίκτυο, με πηχαίους τίτλους. Ο Επίσκοπος υπακούει στην Παύλεια προτροπή: "την διακονίαν σου πληροφόρησον", γι' αυτό και διαλαλεί το φιλανθρωπικό του έργο. Ο Άγγελος επήρε τα τρία ουράνια δώρά του, και έφυγε τρέχων εκείθεν. 

Κατόπιν μπήκε σε ναούς κι άκουσε τις χριστουγεννιάτικες εγκυκλίους Μητροπολιτών και κάποιων περισπούδαστων ηγουμένων. Χριστός επί γης αλλ' αυτοί το νου τους πως θα καταγγείλουν την "μεταπατερική θεολογία", την "παναίρεση του οικουμενισμού", το νέο πρόγραμμα σπουδών για τα Θρησκευτικά, τον "αποχριστιανισμό της Ελλάδας" κ.ο.κ. Ο Άγγελος εκάλυψε με τας πτέρυγας τα ώτα, δια να μην ακούη, και αντιπαρήλθεν. 

Πήγε και σε μια εκκλησία για να παρηγορηθεί και την ώρα του "Αγαπήσωμεν αλλήλους" είδε τους ιερείς που λειτουργούσαν να ασπάζονται ο ένας τον άλλο, όπως πρέπει, αλλά ταυτόχρονα και να είναι κυριευμένοι από μίσος και φθόνο ο ένας για τον άλλο. Ο Άγγελος εκάλυψε το πρόσωπον με τας πτέρυγάς του δια να μη βλέπη κι έφυγε δρομαίος. 

Είδε και ιερατικές συνάξεις και επισκέψεις ποιμένων σε νοσοκομεία και σε φυλακές κι άλλες πολλές ποιμαντικές δράσεις. Ο Άγγελος δεν εύρε παρηγορίαν. 

Επήρε τα πτερόεντα δώρά του ― το άστρον το προωρισμένον να λάμπη εις τας συνειδήσεις, την αύραν, την ικανήν δια να δροσίζη τας ψυχάς, και την ζωήν, την πλασμένην δια να πάλλη εις τας καρδίας, ετάνυσε τας πτέρυγας, και επανήλθεν εις τας ουρανίας αψίδας. 

Για την παράφραση του κυρ Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη

Παναγιώτης Αντ. Ανδριόπουλος 

Ακούστε όμως και την παρεμφερή κραυγή του Ηλία Μηνιάτη (Επίσκοπος Κερνίτσης και Καλαβρύτων, 1669-1714): Ζητώ χριστιανόν! (Κατά το ζητώ άνθρωπον του Διογένη):

... Όθεν έρχομαι στην Εκκλησίαν, έως μέσα στο Θυσιαστήριον. Εδώ ελπίζω να εύρω τoν χριστιανόν που ζητώ, μεταξύ τόσων Αρχιερέων, ιερέων, τόσων μοναχών, τόσων κληρικών, οι οποίοι αποτελούν το έθνος το άγιον, το βασίλειον ιεράτευμα, τους διαδόχους των Αποστόλων, είναι έμψυχοι εικόνες του Χριστού. Ελπίζω ότι θα εύρω τον χριστιανόν, και μάλιστα έναν άγιον, έναν ασκητήν, έναν θαυματουργόν, έναν διδάσκαλον, έναν Ιωάννην Χρυσόστομον, ή έναν μεγάλον φωστήρα της Εκκλησίας. Ζητώ, εξετάζω, στοχάζομαι, αλλοίμονον όμως, τι βλέπω; Εδώ βλέπω στην έπαρσιν Εωσφόρους, στην φιλαργυρίαν Ιουδαίους, στα σαρκικά Επικούρους, στην αμάθειαν ζώα, στην πονηρίαν δαίμονες. Δεν ευρίσκω ούτε άγιον ούτε ασκητήν ούτε θαυματουργόν ούτε διδάσκαλον. Δεν ευρίσκω τoν χριστιανόν που ζητώ. Μά, πατέρες άγιοι! Αγαπητοί αδελφοί! Αυτό το αγγελικόν σχήμα που φορούμε, αυτά τα μαύρα ρούχα που μας σκεπάζουν, τι είναι; Είναι ενδύματα φαρισαϊκά, τα φορούμεν υποκριτικώς για να παραπλανούμεν τους ανθρώπους; Αυτό το Θείον χαρακτηριστικόν της ιερωσύνης, το οποίον έχουμε, τι είναι; Το έχουμε αντί επιχειρήσεως, για να κερδίσωμε χρήματα; Αλλά αυτά τα άχραντα Μυστήρια, τα οποία ιερουργούμε, τι είναι; Ή δεν τα γνωρίζουμε ή δεν τα πιστεύουμε. Ω μεγάλη εντροπή της πίστεως! Μεγίστη καταδίκη των χριστιανών!
(Διδαχή περί Πίστεως)

ΤΑ ΚΑΤ' ΑΛΦΑΒΗΤΟΝ (ΥΜΝΟΙ ΚΑΙ ΚΑΛΑΝΤΑ) ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου 

Ο προεόρτιος εορτασμός της Γεννήσεως του Κυρίου ξεκινά για τα καλά πέντε μέρες πριν τα Χριστούγεννα. Οι ακολουθίες που ψάλλονται στην Εκκλησία τις μέρες αυτές καλούν τους πιστούς να προετοιμαστούν για την μεγάλη εορτή των Γενεθλίων του Χριστού. 

Ο χαρακτήρας των ύμνων είναι ιδιαίτερα προτρεπτικός: «Προεορτάσωμεν λαοί Χριστού τα γενέθλια και επάραντες τον νουν, επί την Βηθλεέμ αναχθώμεν τη διανοία…». Ολόκληρη η κτίσις ετοιμάζεται να γιορτάσει την «χειμωνιάτικη πασχαλιά». Και οι προεόρτιοι ύμνοι των ακολουθιών, με την μελωδική ποικιλία τους και τα υψηλά θεολογικά νοήματα που διατυπώνονται με απαράμιλλο ποιητικό τρόπο, δίνουν τον τόνο της πανηγύρεως. 

Ανάμεσα στους προεόρτιους αυτούς ύμνους ξεχωρίζουν στιχηρά προσόμοια και κανόνες «κατά αλφάβητον». Το ποιητικό είδος προβλέπει ώστε τα πρώτα γράμματα του κάθε τροπαρίου να συναποτελούν μια φράση, μια ένδειξη ή ένα όνομα. Ήταν για τους υμνογράφους ένας τρόπος να διοχετεύουν αποσκεπασμένο το όνομά τους ή την καταγωγή τους. Τα δείγματα δεν είναι πολλά μια και η ταπεινοφροσύνη τους δεν επέτρεπε την αυτοπροβολή τους, καθώς μάλιστα είχαν την συνείδηση ότι υπηρετούν την λειτουργική τέχνη της Εκκλησίας. Έτσι, η ακροστιχίδα πολλών κανόνων αναφέρεται στο θέμα της εορτής κι όχι στον ποιητή του είδους. Ας σημειωθεί ότι η ακροστιχίδα ποικίλει ανάλογα με την επιθυμητή έκταση. Στην περίπτωση, όμως, των κατ’ αλφάβητον κανόνων και προσομοίων τα 24 γράμματα του αλφαβήτου, από το Α ως το Ω, καθορίζουν ακριβώς την έκταση των υμνολογημάτων. 

Στον όρθρο της 20ης Δεκεμβρίου συναντούμε στιχηρά προσόμοια κατ΄ αλφάβητον «Ποίημα Ρωμανού του Μελωδού». Ψάλλονται στους αίνους τμηματικά μέχρι την 23η Δεκεμβρίου. Αναλυτικά: 20 Δεκεμβρίου, τα τροπάρια Α-Ζ, 21 Δεκ. Η-Μ, 22 Δεκ. Ν-Σ και 23 Δεκ. Τ-Ω. Πρόκειται για την ίδια ακριβώς διαίρεση βάσει της οποίας ψάλλεται ο Ακάθιστος Ύμνος τις τέσσερις πρώτες Παρασκευές της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Τα περίφημα αυτά προεόρτια στιχηρά των Χριστουγέννων «Αι αγγελικαί προπορεύεσθε δυνάμεις…», όπως παρατηρεί ο καθηγητής Ν. Τωμαδάκης, «είναι ουσιαστικώς α’ οίκος ύμνου, έχοντος ακροστιχίδα "Αίνος ταπεινού Ρωμανού εις τα γενέθλια", του οποίου εξέπεσεν το προοίμιον».

Είναι αξιοσημείωτο ότι το προοίμιο του Κοντακίου του Ρωμανού στα Χριστούγεννα, το δημοφιλές «Η παρθένος σήμερον» ψάλλεται μέχρι σήμερα, καθιστώντας τον Ρωμανό διαχρονικό ποιητή. Σύμφωνα με τον Οδυσσέα Ελύτη ο Ρωμανός αναδεικνύεται ως «ο πλησιέστερος και προς τους αρχαίους και προς τους σύγχρονους ποιητές μας. Ένας κρίκος ανοξείδωτος ανάμεσα σε δύο μεγάλες περιόδους ενός και του ίδιου πολιτισμού». 

Στον όρθρο της 21ης Δεκεμβρίου ο προεόρτιος κανόνας «κατά αλφάβητον» είναι ποίημα του μεγάλου υμνογράφου Ιωσήφ (840-883) που καταγόταν από την Κάτω Ιταλία. Ο κανόνας είναι πλήρης (9 ωδές, στην πραγματικότητα 8). Κάθε ωδή περιλαμβάνει τρία τροπάρια, άρα 24 τροπάρια, όσα και τα γράμματα του αλφαβήτου. Η σύνθεση διακρίνεται για τον χρωματικό πλούτο, τον προσωπικό αλλά και δοξαστικό τόνο. Χαρακτηριστικές είναι οι πανηγυρικές προτροπές των δύο προτελευταίων τροπαρίων: «Χορεύσωμεν άπαντες πιστοί, σκιρτήσωμεν, και συμφώνως αλαλάξωμεν…», «Ψαλτήριον άγιε Δαυίδ ανάλαβε, και κιθάραν και μελώδησον…». 

Στον όρθρο της 23ης Δεκεμβρίου υπάρχει ένας ακόμη προεόρτιος κανόνας «κατά αλφάβητον», ποίημα και αυτός του Ιωσήφ, με την ίδια ακριβώς μορφή όπως ο αντίστοιχος της 21ης Δεκεμβρίου. Ενώ αυτοί οι δύο κανόνες είναι τονισμένοι σε διαφορετικούς ήχους – της 21ης Δεκ. σε ήχο δ’ και της 23ης σε ήχο β’ – μερικά τροπάρια έχουν το ίδιο περιεχόμενο και ο Ιωσήφ χρησιμοποιεί τις ίδιες λέξεις με άλλη διάταξη. Παράδειγμα και πάλι τα δύο προτελευταία τροπάρια, όπου η ομοιότητα είναι ολοφάνερη με τα παραπάνω. «Χορεύσωμεν πιστοί, και σκιρτήσωμεν τω πνεύματι…», «Ψαλτήριον τερπνόν, ανάλαβε Προφήτα Δαυίδ και λέγε…». 

Την παραμονή των Χριστουγέννων, 24 Δεκεμβρίου, συναντούμε στις ακολουθίες της ημέρας δύο προεόρτιους κανόνες «κατά αλφάβητον», έναν στην ακολουθία του Αποδείπνου και έναν στην ακολουθία του Όρθρου. Ο κανόνας του Αποδείπνου είναι μελοποιημένος κατά το πρότυπο του περίφημου κανόνα του Μ. Σαββάτου «Κύματι θαλάσσης» (ήχος πλ. β’). Το νόημα των τροπαρίων αυτών αναδεικνύει την Γέννηση του Θεανθρώπου ως το Πάσχα του χειμώνα. 

Ο αείμνηστος καθηγητής Ιωάννης Φουντούλης παρατηρεί τα εξής καίρια για τη δομή των προεορτίων ακολουθιών των Χριστουγέννων: "Τις ημέρες αυτές ψάλλονται κατά τα απόδειπνα και τα προεόρτια τριώδια και οι κανόνες, ποιήματα Συμεών του Μεταφραστού, που εξαρτώνται και κατά την ακροστιχίδα και κατά το περιεχόμενο από τα αντίστοιχα τριώδια της Μεγάλης Εβδομάδος. Η πρό των Χριστουγέννων εβδομάς παίρνει έτσι τον χαρακτήρα και πλέκεται κατά την μίμησιν της πρό του Πάσχα Μεγάλης Εβδομάδος. Η μίμησις κορυφούται την παραμονή των Χριστουγέννων με την ακολουθία των μεγάλων ωρών και του εσπερινού, που έχουν ποιηθή κατά το πρότυπο των μεγάλων ωρών της Μεγάλης Παρασκευής και του μεγάλου εσπερινού του Πάσχα". 

Ο κανόνας του όρθρου της 24ης Δεκεμβρίου σε ήχο β’ είναι πάλι ποίημα του υμνογράφου Ιωσήφ του Ιταλιώτου. Περιλαμβάνει 26 τροπάρια, δηλ. δύο παραπάνω από τα γράμματα τουα αλφαβήτου. Μετά το γράμμα Ω, ακολουθούν δύο τροπάρια με αρχικά γράμματα ΙΩ, που υποδηλώνουν το όνομα του υμνογράφου Ιωσήφ. Ο κανόνας διαποτίζεται από το στοιχείο της μεσσιανικής προσδοκίας: «Γεννηθήναι έρχεται Χριστός…», «εγγίζει ήκει νυν ο Κύριος, προσδοκία Εθνών, και σωτηρία κόσμου…», «Ξενοτρόπως Χριστός εις τα ίδια έρχεται…», «Ιδού εις τα ίδια, εν αλλοτρίω έρχεται ο Πανάγιος Λόγος…». 

ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ 

«Εγώ ειμι το Α και το Ω, λέγει Κύριος ο Θεός…». 

Τα αλφαβητάρια τα συναντούμε και στην μεταβυζαντινή ποίηση.

Ο Μιχαήλ Περάνθης παρατηρεί: «Κατά κανόνα αποτελούν ένα στιχουργικό παίγνιο για την ενασχόληση ερασιτεχνών. Καλλιεργήθηκαν ωστόσο ευρύτατα και πριν απ’ την Άλωση και μετά τον ιε’ αιώνα. Αφθονούν επίσης στην εκκλησιαστική ποίηση και γνώρισαν γενικά τέτοια διάδοση, ώστε επηρέασαν ακόμη και το δημοτικό μας τραγούδι». Η συγκεκριμένη παρατήρηση επιβεβαιώνεται από πολλά παραδείγματα. Ενδεικτικά σημειώνουμε την Αλφάβητο της Αγάπης (καταλόγια – στίχοι περί έρωτος και αγάπης) και τα ποντιακά κάλαντα των Χριστουγέννων που μας ενδιαφέρουν εδώ. 

Το Αλφαβητάρι Κοτυώρων Πόντου είναι τα γνωστά πλέον – και ως «βυζαντινά» - κάλαντα «Άναρχος Θεός…». Το γλωσσικό και το μουσικό ιδίωμά τους παραπέμπουν στην υμνογραφία της Εκκλησίας.

Είναι αποκαλυπτική η είδηση του Τυπικού της Μονής της Κρυπτοφέρρης στη Ρώμη (έτος 1722): «Εν ταύτη τη ημέρα εν τη νυκτί της του Χριστού Γεννήσεως, εν καιρώ της ευλογίας της Τραπέζης, κατά το έθος, δύο ψάλται εκφώνως άδουσι τόδε το Άσμα, κατ’ Αλφάβητον, εις την Γέννησιν του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού». Το άσμα αυτό ψαλλόταν στην Καππαδοκία και από κει, όπως φαίνεται, μεταφέρθηκε στην εν λόγω Μονή της Ρώμης. Μετά από κάθε στίχο υπάρχει η βυζαντινή επωδός: «Ερουρέμ, ερουρέμ, έρου, ερουρέμ, Χαίρε άχραντε». Η επωδός αυτή αλλάζει ως προς τα λόγια, καθώς ψάλλονται οι κατ’ αλφάβητον στίχοι. Παραμένει βέβαια ίδια η μελωδία: «Εριρέμ, τεριρέμ, εριρέμ και τενενά, Χαίρε Δέσποινα» και «Άγιος, Άγιος, Άγιος υπάρχεις και Κύριος». 

Τα κάλαντα αυτά εκφράζουν την θεολογία της Εκκλησίας για το μέγα γεγονός της σάρκωσης του Λόγου. 

ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΟΥ ΜΑΝΟΥ ΧΑΤΖΙΔΑΚΙ (Β')

Η σιωπηλή γιορτή του Ιησού και η λιτανεία των δακρυσμένων και των απερχομένων 

Ο κόσμος πια δεν είναι μαγικός. Και τα Χριστούγεννα, μια οργανωμένη μηχανή. Μάταια οι παπάδες προσπαθούν να δώσουν περιεχόμενο στις μέρες, με φραστικούς ξεπερασμένους τύπους της Αγίας Γραφής και άλλων ιερών βιβλίων. Η εκκλησία έγινε τμήμα - σκηνικό μιας τηλεοπτικής σειράς που επιμελώς σκηνοθετείται, πολυτελώς προετοιμάζεται από παραγωγούς ασήμαντους της εθνικής τηλεοράσεως. 

Το Άγιον Όρος καιροφυλακτεί να σχηματίσει μια κυβέρνηση. Δεν πείθουνε κανέναν τα διαγγέλματα. Τα φονικά γίναν μια καθημερινή απασχόληση, έτσι για να προσφέρουν ευκαιρίες γι' αποκάλυψη. Τα πτώματα οδηγούνται στο νεκροτομείο γιορταστικά, με άγγελους χρωματιστούς κι αστέρια χρυσαφιά καρφιτσωμένα στο φορείο ή στο ακίνητον στήθος του δολοφονημένου ανδρός. Μασάνε τσίχλα οι δολοφόνοι και με προσήλωση χορεύουνε θρησκευτικούς ρυθμούς στις ντισκοτέκ. Ο κόσμος πληγωμένος πηγαινοέρχεται κάνοντας ύστατη προσπάθεια να ξεφύγει, να χωθεί. Μα όλα τα σπίτια έχουν επιταχθεί και τα κλειδιά παρέλαβαν χιλιάδες μετανάστες εκ του εσωτερικού, που παθιασμένα επιθυμούν δύναμη, χρήμα και μια σημαντική παράσταση στη δημόσια ζωή. Σκορπίστε πόνον, φωνάζουν οι αστοί. Εις τους αιώνες των αιώνων, ψάλλουν οι πιστοί. Χωρίς αμφιβολία ζούμε την εποχή των δολοφόνων. Ποιος θα τ' ομολογήσει, και ποιος θα το πει; 

Έτσι ο Χριστός γεννιέται σιωπηρώς. Κανείς δεν τον αναζητά, κανείς δεν τόνε εσκέφτεται, κι έρχεται μόνος σιωπηλός για να πεθάνει μόνος. Κι αυτό τ’ αστέρι της Βηθλεέμ, τι θέλει πάλι κι ήρθε ετούτη τη χρονιά… Α! τα Χριστούγεννα, δεν είναι φέτος ούτε και για τα παιδιά. Άλλωστε απέκτησαν, και αυτά χάρις στην βιομηχανικήν ανάπτυξη, μιαν εντελώς προσωπική μυθολογία που απέχει χιλιάδες μέτρα από τη μυθολογία της γέννησης και του Χριστού. Τι να τον κάνουν τον Χριστό, το Θείο Βρέφος, όταν το βράδυ ονειρεύονται τον Σούπερμαν, τον Ντόναλντ και την Πίγκυ; 

Ο Παζολίνι ας είν' καλά. Τα είπε αυτά προφητικά πριν δέκα χρόνια στο "Θεώρημα". Γι' αυτό και τον εφόνευσαν. Επλήρωσε κι αυτός το χρέος του κι απήλθεν. Έτσι πληθαίνουν οι σταυροί και η λιτανεία των απερχομένων. 

Η σιωπηλή αυτή γέννηση, μέσα στον άσχετο και θορυβούντα κόσμο μας, φαντάζει ακόμα πιο ιερή και πιο σημαδιακή, από την γραφική των τυπικών χριστιανών, που εννοούν να βλέπουν τον Χριστό, Θεό απ’ τη γέννησή του, εξ αρχής, κι όχι μετά, στον θάνατο, στο τέλος, στην κατάληξή του». 

Μάνος Χατζιδάκις 

Κυριακή 23 Δεκεμβρίου 1979

Από Τα σχόλια του Τρίτου, εκδόσεις Εξάντας